Το τότε και το τώρα της φτώχειας – Το τότε και το τώρα της εποχής “αυτοκρατοριών”

Ένας αναστοχασμός στα όσα συνέβησαν εκείνες τις μέρες του Οκτώβρη, όταν ο πόλεμος χτυπούσε την πόρτα της Ελλάδας, αλλά και μια καταβύθιση σε όσα “γράφει η ιστορία” σήμερα, αποτελεί την καλύτερη απότιση τιμής σε όσους και όσες θυσίασαν ζωές και έγραψαν ιστορία, αλλά και διασφαλίζει γνώση ζωής για τα μελλούμενα.

Με μια σύντομη αναφορά να σημειώσουμε, μια και άλλοι πλέον καταλληλότεροι, ότι τότε η Ελλάδα, τις μέρες του ‘40, μόλις προσπαθούσε να βρει βηματισμό ως “εθνικά καθαρή” χώρα, έχοντας “χωνέψει” τους μεγάλους αριθμούς προσφύγων. Βγαίνοντας από την οικονομική κρίση των αρχών του ‘30 και την (και τότε) πτώχευση η Ελλάδα, “πάλευε ”για να βρει θέση στο διεθνές σύστημα και να “θρέψει” τον πληθυσμό της που, σε αντίθεση με τώρα, αυξανόταν, ελώ και προσφύγων.

Κι όλα αυτά σε μια “Νέα Ευρώπη” που έχτιζε, μετά τις Βερσαλλίες, το Γ΄Ράιχ ασκώντας ”γοητεία” σε όσους ονειρεύονταν μια νέα ηγετικη θέση, για τη Γηραιά Ήπειρο στον παγκόσμιο καπιταλιστικό χάρτη, θέση που είχε αμφισβητηθεί από τη δυναμική είσοδο των ΗΠΑ στο διεθνές σύστημα, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και βέβαια την ΕΣΣΔ και τους Μπολσεβίκους από την ανατολή.

Στα καθημάς, δε, οι λάτρεις της “Νέας Ευρώπης” δεν έλειπαν, καθώς άλλωστε κυβερνούσε η όλο αυταρχισμό Μεταξική δικτατορία, αλλά κιν ένα κυρίαρχο Παλάτι, που “κρατούσε” το βρετανικό προσανατολισμό της χώρας σταθερό. Σε επίπεδο κοινωνίας, ο αγώνας για επιβίωση κυριαρχούσε, σε μια κατά γενική ομολογία φτωχή χώρα, με ρεύματα, όμως, που κυκλοφορούσαν “μπολιασμένα” από το αίτημα για δικαιοσύνη, αλλά και ενισχυμένα από στρώματα που σιγά σιγά αναζητούσαν την δική τους ταυτότητα.. Είναι αυτά αυτά που κατάφερε να εκφράσει με δυναμικό τρόπο λίγα χρόνια αργότερα το ΕΑΜ.

Το σήμερα

Στο φόντο αυτό, σήμερα, όσα ακούστηκαν από επίσημα χείλη, μας βάζουν σε ένα κύκλο ανάλυσης, με συγκρίσεις, αναπόφευκτες, έστω κι αν όλα έχουν αλλάξει. Ειδικά όταν ακούγονται “φωνές” για νέες αυτοκρατορίες και μια νέα εποχή “ακροτήτων”, λίγες μέρες, δε, πριν τις κρίσιμες αμερικανικές εκλογές.

Έτσι, για γεωπολιτικά κύματα τα οποία έχουν γίνει τσουνάμι που θα συμπαρασύρουν τα πάντα στο πέρασμά τους έκανε λόγο την Πέμπτη 24 Οκτωβρίου στην ετήσια συνάντηση του Ινστιτούτου Διεθνούς Χρηματοοικονομικής (IIF) στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ ο ελληνικής καταγωγής CEO της JP Morgan, Jamie Dimon.

O Dimon, που συνήθως δίνει μεγάλη προσοχή στη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών και στις αποφάσεις της Federal Reserve, έχει μετατοπίσει το κέντρο βάρους της αναλυτικής του ματιάς στη γεωπολιτική… Όπως είπε, οι αγορές και τα μακροοικονομικά δεδομένα μικρή σημασία έχουν ενώπιον όλων αυτών που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στη γεωπολιτική κονίστρα.

Ο κίνδυνος

«Είμαι πολύ στενοχωρημένος και προβληματισμένος για όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, καθώς επίσης και για το μέτωπο που έχουν συμπήξει η Ρωσία, η Κίνα, η Βόρειος Κορέας και το Ιράν» σημείωσε και συμπλήρωσε:

«Αυτές οι δυνάμεις κάνουν ξεκάθαρα λόγο για διάλυση του συστήματος που καθιέρωσαν οι ΗΠΑ μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό το σύστημα, όμως, γέννησε μια εποχή άνευ προηγουμένου παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης. Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει. Έχουμε ήδη μάχες οι οποίες διεξάγονται σε πολλές χώρες».

Στη συνέχεια, ο CEO της JP Morgan είπε ότι οι ομάδες διαχείρισης κινδύνου στην τράπεζά του έχουν «τρέξει σενάρια που θα σας σοκάρουν» όσον αφορά τις πιθανές οικονομικές επιπτώσεις μιας παγκόσμιας σύγκρουσης που βγει εκτός ελέγχου. «Παρακολουθούμε εδώ και αρκετό καιρό στενά τη γεωπολιτική κατάσταση. Τα πρόσφατα γεγονότα δείχνουν ότι οι συνθήκες είναι ύπουλες και χειροτερεύουν».

«Υφίσταται σημαντικός ανθρώπινος πόνος, και η έκβαση αυτών των καταστάσεων θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες επιπτώσεις τόσο στα βραχυπρόθεσμα οικονομικά αποτελέσματα όσο και πιο σημαντικά στην πορεία της ιστορίας», συμπλήρωσε, προσθέτοντας: “Η διεθνής τάξη που ίσχυε από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου διαλύεται, με συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία, την κλιμακούμενη ένταση στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας και τον κίνδυνο «πυρηνικού εκβιασμού» από το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα και τη Ρωσία”.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Dimon θεωρεί πως η διάδοση των πυρηνικών όπλων είναι «ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα» – ακόμη μεγαλύτερος και από την κλιματική αλλαγή.

Για αυτό παραμένει επιφυλακτικός για το μέλλον της οικονομίας, παρά τις ενδείξεις ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει σχεδιάσει μια ήπια προσγείωση. «Ενώ ο πληθωρισμός επιβραδύνεται και η οικονομία των ΗΠΑ παραμένει ανθεκτική, παραμένουν προς διευθέτηση αρκετά κρίσιμα ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων, των αναγκών σε υποδομές, της αναδιάρθρωσης του εμπορίου και της εκ νέου στρατιωτικοποίησης του κόσμου», δήλωσε ο Dimon.

«Ενώ ελπίζουμε για το καλύτερο, αυτά τα γεγονότα και η επικρατούσα αβεβαιότητα καταδεικνύουν γιατί πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για οποιοδήποτε περιβάλλον».

Να σημειωθεί ότι και ο κ. Guy Verhofstadt στην ομιλία του, που έκανε αίσθηση, αναφέρθηκε στην υστέρηση της ΕΕ σε σχέση με τον άλλον κόσμο.

«Σήμερα ζούμε σε μια νέα εποχή «αυτοκρατοριών» στην οποία, όχι τα έθνη κράτη, αλλά οι μεγάλες χώρες και οι υπερεθνικοί οργανισμοί, αποφασίζουν για τη μοίρα του κόσμου. Είναι ένας πολύ σκληρός κόσμος που βασίζεται στον πολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό και τεχνολογικό ανταγωνισμό. Είναι άραγε έτοιμη η Ευρώπη για αυτή τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων; Η απάντηση είναι πως δεν είμαστε. Χρειάζεται επειγόντως να οικοδομήσουμε μια Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση και να ολοκληρώσουμε την ενιαία μας αγορά (έκθεση Letta), ιδιαίτερα όσον αφορά στις κεφαλαιουχικές υπηρεσίες, τις τηλεπικοινωνίες και τις ψηφιακές αγορές. Αυτό θα απαιτήσει θεσμικές μεταρρυθμίσεις, όπως τον τερματισμό του κανόνα της ομοφωνίας και τη θέσπιση ενός μεγαλύτερου ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, όπως προτείνεται στην έκθεση Draghi».

Η φτώχεια σήμερα

Όλα αυτά όμως εγγράφονται σε μια κοινωνική πραγματικότητα, που σίγουρα έχει βελτιωθεί σε σχέση με το άμεσο χτες, αλλά και προφανώς δε συγκρίνεται με το τότε. Όμως έχει τις δικές της “νάρκες” κυρίως από την απειλή φτωχοποίησης μεγάλων στρωμάτων αλλά και την έξαρση των ανισοτήτων, όπως με ευκρίνεια τις έχουν περιγράψει πολλοί αναλυτές.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, πριν λίγες μέρες, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της φτώχειας, το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας παρουσίασε, την Ετήσια Έκθεση για τη Φτώχεια 2024, φέρνοντας στο φως κρίσιμα δεδομένα για τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις συνθήκες διαβίωσης στην Ελλάδα.

Όπως αναφέρεται, τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ – που θέλουν το 26,1% του πληθυσμού, δηλαδή πάνω από 1 στους 4 Έλληνες και Ελληνίδες, να κινδυνεύουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό και τα οποία φέρνουν την Ελλάδα και πάλι στις τελευταίες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με ποσοστά 5-6 μονάδες υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, μόνο ανησυχία προκαλούν.

Με βάση, δε, και την Eurostat, εκτεθειμένος σε κίνδυνο φτώχειας ήταν 1 στους 4 πολίτες που στην παιδική τους ηλικία ήταν σε φτωχά νοικοκυριά, ενώ αντίθετα μόλις 1 στους 7 πολίτες που είχαν μεγαλώσει σε νοικοκυριό με καλή οικονομική κατάσταση, διέτρεχαν ανάλογο κίνδυνο. Σε επίπεδο ΕΕ, για το 2023, κίνδυνο φτώχειας διέτρεχε το 20,0% των ενηλίκων ηλικίας 25 έως 59 ετών που ανέφεραν ότι μεγάλωσε σε νοικοκυριό με κακή οικονομική κατάσταση (σε ηλικία 14 ετών), σε σύγκριση με το 12,4% όσων περιέγραψαν την οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους σε αυτή η ηλικία ως καλή.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας, εξαιρώντας τις κοινωνικές μεταβιβάσεις όπως συντάξεις και επιδόματα, είναι 48,2%. Χωρίς συντάξεις, ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 23,5%, και χωρίς επιδόματα αυξάνεται κατά 5,1%.

Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν το σημαντικό ρόλο των επιδομάτων και των συντάξεων, που μειώνουν συνολικά τον κίνδυνο φτώχειας κατά 28,6%. Τα νοικοκυριά που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας εκτιμώνται σε 826.639 σε σύνολο 4.304.193 νοικοκυριών και τα μέλη τους σε 1.929.761 στο σύνολο των 10.202.862 ατόμων του εκτιμώμενου πληθυσμού της Χώρας που διαβιεί σε ιδιωτικά νοικοκυριά.

Ο κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, για παιδιά ηλικίας 0-17 ετών (παιδική φτώχεια) ανέρχεται σε 21,8%, σημειώνοντας μείωση κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2022 (22,4%), ενώ για τις ομάδες ηλικιών 18-64 ετών και 65 ετών και άνω ανέρχεται σε 18,6% (18,9% το 2022) και 17,6% (15,8% το 2022), αντίστοιχα.

Ο κίνδυνος φτώχειας, υπολογιζόμενος με κατώφλια διαφορετικά του 60% του διάμεσου συνολικού διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος, ανέρχεται σε: 6,5%, αν το κατώφλι οριστεί στο 40% του διάμεσου συνολικού διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος, 11,6%, αν το κατώφλι οριστεί στο 50% του διάμεσου συνολικού διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος και, 25,1%, αν το κατώφλι οριστεί στο 70% του διάμεσου συνολικού διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος, αντίστοιχα.

Στην Ελλάδα, με βάση την ανάλυση του Δικτύου, όλα συγκλίνουν στο γεγονός ότι η φτώχεια επηρεάζει ολοένα και περισσότερα τμήματα του πληθυσμού. Άνθρωποι που τα έβγαζαν πέρα με κάποιο τρόπο, πλέον δεν μπορούν να επιβιώσουν ενώ άτομα που εργάζονται ή οικογένειες στις οποίες το εισόδημα θεωρείται επαρκές δυσκολεύονται να ικανοποιήσουν μέρος των αναγκών τους.

Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί, ότι με βάση την Έκθεση του Δικτύου, η Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), με τους 15 από τους 17 δείκτες να βρίσκονται κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτοί οι δείκτες επικεντρώνονται κυρίως στην περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα. Ανάμεσα στις βασικές προκλήσεις περιλαμβάνονται η επαρκής σίτιση (ΣΒΑ 2), η πρόσβαση σε καθαρό νερό και αποχέτευση (ΣΒΑ 6), οι βιώσιμες πόλεις (ΣΒΑ 11), η υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή (ΣΒΑ 12) και η δράση για το κλίμα (ΣΒΑ 13). Η ανισότητα στους τομείς της υγείας (ΣΒΑ 3) και των φύλων (ΣΒΑ 5) παραμένει έντονη, ενώ η μακροοικονομική σταθερότητα (ΣΒΑ 16) εξακολουθεί να είναι αδύναμη.

Να σημειωθεί ότι στη φετινή Έκθεση για τη Φτώχεια στην Ελλάδα του Δικτύου παρείχαν στοιχεία 33 Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Τα βασικότερα προβλήματα που αναδεικνύουν από την επαφή με τους εξυπηρετούμενούς τους είναι η ακρίβεια, οι ελλιπείς δημόσιες υπηρεσίες υγείας και οι στεγαστικές δαπάνες. Σημειώθηκε επίσης μεγάλη αύξηση στην ομάδα των ηλικιωμένων που θέλησαν να λάβουν υπηρεσίες και αναδείχθηκε η συνεχιζόμενη αύξηση στα προβλήματα ψυχικής υγείας.

Ανεπάρκεια κρατικών μέτρων: Οι οργανώσεις θεωρούν ότι τα κρατικά μέτρα ήταν ανεπαρκή. Αν και αναγνωρίστηκαν μερικά θετικά βήματα, όπως τα προγράμματα «Στέγαση και Εργασία» και η νομοθεσία για τη νομιμοποίηση της εργασίας μεταναστών, γενικά, οι δράσεις δεν επαρκούν για την κάλυψη των αυξημένων αναγκών.

Οι Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών που συνέβαλαν στην έκθεση ανέδειξαν ως κύρια προβλήματα την ακρίβεια, την ανεπαρκή στέγαση, την ελλιπή πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και τα αυξανόμενα προβλήματα ψυχικής υγείας. Η φτώχεια δεν αφορά πλέον μόνο τις ευάλωτες ομάδες, αλλά επηρεάζει ευρύτερα την κοινωνία, κάτι που καθιστά αναγκαία μια συνολική αναθεώρηση της στρατηγικής για την εξάλειψή της

«Δεν σκέφτομαι για αύριο, να έχουμε σήμερα να φάμε κατάλαβες; Το αύριο το αφήνω… να είμαι μόνη μου δεν πειράζει, με τα παιδιά είναι πολύ δύσκολο. Με αγχώνει πάρα πολύ» ανέφερε η Έκθεση Ανθρώπων που Βιώνουν Φτώχεια, 2024 και αυτό μάλλον τα λέει όλα…