Τα μπάνια του λαού αναβάλλονται (επ’ αόριστον)

Ήταν Ιούλιος του 1987 όταν στενοί συνεργάτες του τότε Πρωθυπουργού, Ανδρέα Παπανδρέου είχαν προτείνει να διεξαχθούν πρόωρες εκλογές εν μέσω καλοκαιριού και εκείνος απάντησε με την περίφημη φράση «Ε, δεν θα χαλάσουμε τα μπάνια του λαού». Έκτοτε «τα μπάνια του λαού» έχουν, ίσως, κατορθώσει να διαμορφώσουν μια πολιτική συνήθεια, σύμφωνα με την οποία οι εκλογές τον Αύγουστο καθίστανται απαγορευτικές.

Εδώ και δεκαετίες μπροστά στην “ιερότητα” των καλοκαιρινών διακοπών, ούτε η πολιτική επιβίωση, ούτε καμία εκλογική αναμέτρηση δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο.

Τι μπορεί, πλέον, να σταθεί εμπόδιο στα μπάνια του λαού; Το υπέρογκο κόστος των διακοπών. Οι τιμές των ακτοπλοϊκών έχουν εκτοξευθεί σε τέτοιο βαθμό που χρειάζεται ένας μισθός για να ταξιδέψει με πλοίο μια οικογένεια. Μια νύχτα σε ξενοδοχείο ή Airbnb κοστίζει το λιγότερο, όσο ένας μηνιαίος λογαριασμός του ρεύματος. Και σκέφτεσαι τι να πρωτοπληρώσεις. Αντίστοιχα, αυξημένο είναι το κόστος της “εξόδου” για φαγητό ή ποτό, που την καθιστά απαγορευτική.

“Ελλάδα Disneyland, μόνο για τους τουρίστες”

Αυτή η πραγματικότητα, η ανημποριά, δηλαδή, των Ελλήνων και των Ελληνίδων να πάνε διακοπές έχει φτάσει πλέον σε αριθμούς, σύμφωνα με έρευνες, στο 50%. Κάθε καλοκαίρι, δηλαδή, των τελευταίων ετών, ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας δεν μπορεί να κάνει διακοπές και να χαρεί την μοναδικότητα των νησιών της. Σιγά σιγά, χρόνο με το χρόνο, όλο και περισσότερο, η χώρα μεταμορφώνεται σε μια Disneyland μόνο για τους τουρίστες, ενώ, παράλληλα αυξάνεται η οικονομική της εξάρτηση από τις επιδόσεις του τουρισμού, γεγονός όχι μόνο αντιπαραγωγικό, αλλά και επικίνδυνο.

Ήδη, οι επιπτώσεις από τον υπερ-τουρισμό είναι εμφανείς. Λειψυδρία στα νησιά, ιδιωτικές παραλίες, ενοίκια στα ύψη λόγω Airbnb, δόμηση χωρίς όρια, τιμές για τσέπες του εξωτερικού και νεοαποκοικιακές επενδύσεις συνθέτουν την τουριστική εικόνα της Ελλάδας. Η κατάσταση, όμως, έχει φτάσει στο απροχώρητο. Οι Κυκλάδες έχουν καταστεί όχι μόνο προορισμός για τους λίγους, με το hopping του παρελθόντος από νησί σε νησί να αποτελεί μια παλιά ανάμνηση, αλλά και μια μικρή Αθήνα με την κίνηση στους δρόμους τους, απλά κουραστική.

Το τοξικό αυτό μείγμα του τουρισμού στην Ελλάδα θέλει εκ βάθρων αλλαγή. Βιωσιμότητα, σεβασμός στο περιβάλλον και τον πολιτισμό των περιοχών. Ένα μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης με μέτρο και όρια, που θα συμπεριλαμβάνει όλες και όλους τους αποκλεισθέντες του σήμερα. Δεν χρειάζεται να επαναφέρουμε τη συζήτηση του περασμένου αιώνα για τη σπουδαιότητα των διακοπών, ως κοινωνικού αγαθού. Παρότι, βέβαια, φαίνεται σήμερα ξεχασμένη, πρέπει τουλάχιστον να θεωρείται ως θέσφατη.

Ποιος θα φανταζόταν, όμως, ότι τριαντα-εφτά χρόνια μετά, η ελληνική κοινωνική πραγματικότητα έχει αλλάξει τόσο πολύ, ώστε, αφενός, οι διακοπές για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να ανήκουν στο ένδοξο παρελθόν και αφετέρου, να επιχειρείται, ειδικά στην Ελλάδα, να κανονικοποιηθεί να κάθεσαι σπίτι σου στις διακοπές, δηλαδή, να γίνει της μόδας το staycation;

Τα μπάνια του λαού, δυστυχώς, αναβάλλονται ολοένα και συχνότερα τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα το φετινό καλοκαίρι, που οι Έλληνες και οι Ελληνίδες θα μείνουν, είτε στις μεγαλουπόλεις σκεπτόμενοι το πόσο θα “καίνε” air-condition, είτε, αν είναι τυχεροί, θα πάνε σε κάποιο φιλικό εξοχικό σπίτι.

Ενώ την ίδια στιγμή, οι παραλίες και τα νησιά θα συνεχίσουν να κατακλύζονται από ξένους τουρίστες. Η δυσάρεστη αυτή απεικόνιση του κοινωνικού γίγνεσθαι μας κάνει, τέλος, να αναρωτιόμαστε για μια άλλη ιστορική φράση του Ανδρέα Παπανδρέου.

Αν η Ελλάδα, εν έτει 2024, εξακολουθεί να ανήκει στους Έλληνες.

*Ο Ορέστης Χατζηγιαννάκης είναι υποψήφιος Διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης ΕΚΠΑ