Τράπεζες: Γιατί αυξάνονται οι καταθέσεις

«Τρίβουν τα χέρια τους» στα τραπεζικά επιτελεία με την συνεχιζόμενη αυξητική τάση που καταγράφουν οι καταθέσεις επιχειρήσεων και νοικοκυριών από τον περασμένο Μάρτιο όταν και ξέσπασε η πανδημία του κορονοϊού και μάλιστα σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης της οικονομίας.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος ο Σεπτέμβριος ήταν ο όγδοος συνεχόμενος ανοδικός μήνας των καταθέσεων. Από το τέλος Φεβρουαρίου οι καταθέσεις έχουν αυξηθεί κατά 10,9 δισ. ευρώ, που αποτελεί την τέταρτη καλύτερη επίδοση των τελευταίων 20 ετών για το συγκεκριμένο οκτάμηνο. Το μεγαλύτερο μέρος της ανόδου προέρχεται από τις επιχειρήσεις (7,21 δισ. ευρώ), ενώ τα νοικοκυριά έχουν αυξήσει τα υπόλοιπά τους κατά 3,93 δισ. ευρώ.

Το φαινόμενο της αύξησης των καταθέσεων δεν έχει αιφνιδιάσει τις διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών καθώς η αύξηση της καταθετικής βάσης εν μέσω πανδημίας έχει την εξήγηση της. Σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, οι βασικοί λόγοι αύξησης των καταθέσεων κόντρα στην ύφεση είναι οι εξής:

1. Τα ταμεία των επιχειρήσεων καταγράφουν σημαντική ενίσχυση της ρευστότητας λόγω του απευθείας δανεισμό τους από το Δημόσιο μέσω της Επιστρεπτέας Προκαταβολής και άλλων δράσεων στήριξης της αγοράς. Την ίδια στιγμή συνεχίζεται έως και σήμερα η επιδοματική πολιτική σε νοικοκυριά και γενικά εργαζομένους οι συμβάσεις των οποίων βρίσκονται σε αναστολή, ενώ παρατάθηκε και η περίοδος χορήγησης επιδομάτων ανεργίας.

2. το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού οδήγησε μεγάλες και κυρίως αξιόχρεες εταιρείες της χώρας, στην αύξηση του δανεισμού τους από τις τράπεζες προκειμένου να ενισχύσουν την ρευστότητά τους για να αντιμετωπίσουν την κρίση. Την ίδια στιγμή και τα προγράμματα κρατικής επιδότησης και εγγυοδοσίας που ενεργοποιήθηκαν συνέβαλαν σημαντικά στην άνοδο των ρυθμών πιστωτικής επέκτασης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η καθαρή ροή χρηματοδότησης προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις από τον Μάρτιο και μετά προσεγγίζει τα 6 δισ. ευρώ. Όλος αυτό ο δανεισμός μέχρι στιγμής βρίσκεται στα ταμεία και τους λογαριασμούς των επιχειρήσεων.

3. Η αβεβαιότητα μετά το ξέσπασμα της κρίσης έχει προκαλέσει εκροές άνω των 400 εκατ. ευρώ από αμοιβαία κεφάλαια, χρήματα που τοποθετήθηκαν ξανά στις τράπεζες.

4. Έχει αυξηθεί κατακόρυφα και μαζικά η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών, με αποτέλεσμα η ρευστότητα να διατηρείται εντός του τραπεζικού συστήματος.

5. Τέλος σημαντική αύξηση των καταθέσεων έχουν προκαλέσει και οι αναστολές πληρωμών σε ενήμερα δάνεια άνω των 20 δισ. ευρώ (μορατόρια), ενώ ανάλογη επίδραση έχουν και οι αντίστοιχες αναστολές που έχουν δώσει Δημόσιο και Ταμεία σε πληττόμενους από την κρίση του κορονοϊού.

Η άνοδος δεν θα συνεχιστεί

Ωστόσο στις τράπεζες γνωρίζουν πολύ καλά ότι η αυξητική τάση των καταθέσεων, με προφανή οφέλη για το σύστημα, δεν είναι δυνατόν να συνεχιστεί για μεγάλο ακόμη χρονικό διάστημα και μάλιστα σε περίοδο βαθιάς ύφεσης (όλες οι εκτιμήσεις τοποθετούν την μείωση του ΑΕΠ υψηλότερα του 8%).

Όπως εξηγούν έμπειρα τραπεζικά στελέχη «είναι αυτονόητο ότι οι επιχειρήσεις θα σταματήσουν κάποια στιγμή να ενισχύουν τα ταμεία τους με νέο δανεισμό και θα πρεπει να αρχίσουν να πληρώνουν τις υποχρεώσεις τους. Όπως αντίστοιχα θα πράξουν και τα νοικοκυριά και οι ιδιώτες.

Παρελθόν οι προθεσμιακές καταθέσεις

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχεία που προκύπτει από την συμπεριφορά των καταθετών τους τελευταίους μήνες είναι το γεγονός ότι το 67% των καταθέσεων των νοικοκυριών ήτοι περίπου 81 δις. ευρώ βρίσκονται τοποθετημένα σε άτοκους λογαριασμούς ή σε προϊόντα με πολύ χαμηλό επιτόκιο, κάτω από το 0,04%.

Και σε αυτή την περίπτωση, όπως εξηγούν τραπεζικά στελέχη υπάρχει εξήγηση, σύμφωνα με την οποία από τα μέσα του 2019, καταγράφεται συνεχής μείωση των υπολοίπων στις προθεσμιακές καταθέσεις και της μεταφοράς κεφαλαίων και σε λογαριασμούς πρώτης ζήτησης (Ταμιευτήριο, τρεχούμενοι λογαριασμοί).

Στο εννεάμηνο του 2020 οι εκροές από προγράμματα προκαθορισμένης διάρκειας ξεπέρασαν τα 4,20 δισ. ευρώ και τα υπόλοιπά τους διαμορφώθηκαν στα 39,20 δισ. ευρώ, 6 δισ. ευρώ χαμηλότερα σε σχέση με το υψηλό του 2019.

Οι ίδιες πηγές τονίζουν ότι η φυγή από τις προθεσμιακές καταθέσεις είναι προφανές αποτέλεσμα κατά βάση των συνεχώς μειούμενων αποδόσεων τους, οι οποίες πλέον δεν ξεπερνούν στους συστημικούς ομίλους το 0,20%, κι αυτό για ποσά άνω των 100.000 ευρώ. Τέλος αρκετοί καταθέτες σπάνε τις προθεσμιακές τους και κρατούν τα χρήματά τους σε λογαριασμούς στους οποίους έχουν άμεση πρόσβαση, για την περίπτωση που παρουσιαστεί κάποια ανάγκη.