“Βόμβα” οι ελλείψεις προσωπικού: Η μεγάλη πληγή, οι επιπτώσεις και οι λύσεις

Το τελευταίο διάστημα, πυκνές είναι οι αναφορές για τις ελλείψεις προσωπικού, που, όπως αναφέρεται, αποτελούν για κάθε κλάδο το μεγάλο ζήτημα.

Με το δημογραφικό, τα επίπεδα αμοιβών αλλά και τις τάσεις που έχουν αναπτυχθεί στη νέα νέα γενιά, τη λεγόμενη Gen Z, (όπου αφενός η έντονη εργασιακή κινητικότητα αλλά και η διάθεση για “παραίτηση” από φιλοδοξίες καριέρας είναι κεντρικά), να αποτελούν τη βασική αιτία του φαινομένου, το όλο ζήτημα εξελίσσεται σε “βόμβα”, που απειλεί την πορεία της οικονομίας, την περιφερειακή ανάπτυξη και εθνική συνοχή.

Οι μισθοί

Είναι χαρακτηριστικό ότι με το μέσο όρο της ανεργίας στη χώρα κοντά στο 9,4%, το μέσο μισθό, με βάση τα στοιχεία της ΕΡΓΑΝΗΣ, να είναι στα 1342 ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 7,2% σε σχέση με το 2023 (1.251 ευρώ) και συνολική αύξηση 28,3% από το 2019 (1.046 ευρώ), την πλειονότητα των εργαζομένων (53,7%) να λαμβάνει πάνω από 1.000 ευρώ, αλλά με τους μισούς από τους εργαζόμενους (46,3%) να αμείβονται με λιγότερα από 1.000 ευρώ τον μήνα, καταγράφονται 260.000 κενές θέσεις εργασίας, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος.

Συγκεκριμένα, 8 στις 10 επιχειρήσεις να δηλώνουν δυσκολία στην κάλυψη των κενών θέσεων που έχουν, σημειώνοντας ότι υπάρχει χάσμα μεταξύ των αναγκών της αγοράς και των διαθέσιμων δεξιοτήτων είναι εμφανές. Επίσης, στα στοιχεία της εξαμηνιαίας έρευνας του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ τονίζεται η δυσκολία που έχουν όλοι στο να καλύψουν τις κενές θέσεις εργασίας που προκύπτουν και να βρουν εργαζόμενους με τις κατάλληλες δεξιότητες

Στο μεταξύ πρόσφατη έρευνα του ομίλου ManpowerGroup για τις Προθέσεις Προσλήψεων (ManpowerGroup Employment Outlook Survey – MEOS) αναδεικνύει τη συνεχιζόμενη πρόκληση εύρεσης ανθρώπινου δυναμικού (εξειδικευμένου και ανειδίκευτου) στην ελληνική αγορά εργασίας. Με βάση τις απαντήσεις 525 Ελλήνων εργοδοτών, το 80% των επιχειρήσεων δηλώνει δυσκολία στην κάλυψη θέσεων εργασίας, με μικρές διακυμάνσεις ανά περιοχή και μέγεθος επιχείρησης.

Οι κλάδοι

Με βάση την έρευνα, οι μικρές επιχειρήσεις εμφανίζουν τη μεγαλύτερη δυσκολία (84%), ενώ στις μεγάλες το ποσοστό μειώθηκε στο 77%. Οι επικοινωνίας (89%), ενέργειας (86%) και χρηματοοικονομικών (86%) αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες ελλείψεις, ενώ στη βιομηχανία και στις κατασκευές η δυσκολία μειώθηκε στο 80%.

Οι πιο περιζήτητες δεξιότητες αφορούν πληροφορική και δεδομένα (28%), πωλήσεις/marketing (22%) και engineering (19%).

Τι λένε οι επιχειρήσεις;

Στο μεταξύ, όπως ανέφερε ο κ. Αλέξανδρος Εξάρχου, διευθύνων σύμβουλος της Aktor, στην πρόσφατη εκδήλωση για την είσοδο των μετοχών της εταιρείας, που προέκυψαν μετά την Αύξηση Μετοχικύ Κεφαλαίου, το ζήτημα εντοπισμού εξειδικευμένου προσωπικού είναι μεγάλο, ειδικά για τον κλάδο των κατασκευών.

“Το πρόβλημα δε θα λυθεί με καραβιές εργαζομένων από το Πακιστάν και άλλες χώρες” σημείωσε σημειώνοντας ότι πρέπει να δοθούν κίνητρα, με καλύτερους μισθούς, αίσθημα ασφάλειας κτλ ώστε, αυτοί που είχαν φύγει λόγω κρίσης να επαναπατριστούν. Όπως τόνισε, ειδικά στις κατασκευές απαιτείται η αξιοποίηση εξειδικευμένου προσωπικού είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των μεγάλων έργων.

Τα έργα

Να σημειωθεί ότι, κατά το ΙΟΒΕ, μόνο το 2023, δημοπρατήθηκαν 1.218 δημόσια έργα, με συνολικό προϋπολογισμό 7 δισ. ευρώ. Ωστόσο, παρά την κατακόρυφη αύξηση του κατασκευαστικού αντικειμένου, ο αριθμός των εργαζομένων στον κλάδο έχει παραμείνει ουσιαστικά αμετάβλητος, σε συνολικά 197.000 (στοιχεία 2022).

Αντίστοιχα, στις δραστηριότητες των αρχιτεκτόνων και των μηχανικών απασχολούνταν το 2022 περίπου 74.000 άνθρωποι, αριθμός που επίσης δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη μεταβολή από το 2017. Στο πλαίσιο αυτό, το ΙΟΒΕ υπολογίζει ότι μόνο κατά την περίοδο 2024-2026 ο αριθμός των εργαζομένων θα πρέπει να αυξηθεί κατά περίπου 51.000-55.000 ανθρώπους, αγγίζοντας τις 250.000 συνολικά, προκειμένου να υπάρξει επάρκεια εργαζομένων. Μια πιθανή έλλειψη αναμένεται να προκαλέσει καθυστερήσεις, που με τη σειρά τους θα οδηγήσουν σε αύξηση του προϋπολογισμού των έργων και ασφαλώς σε μη τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων.

Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι με βάση όσα είπε η Υφυπουργός Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου, κατά την εκδήλωση κοπής της πρωτοχρονιάτικής πίτας, της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ), το βράδυ της Παρασκευής 7 Φεβρουαρίου, για να υλοποιηθούν οι στόχοι για τον εξηλεκτρισμό της οικονομίας στην Ευρώπη, θα πρέπει να είχαν ενεργοποιηθεί, ήδη, 700.000 εργαζόμενοι.

Σήμερα στο “πεδίο” είναι 370.000. Οι, δε, στόχοι για τον εξηλεκτρισμό της οικονομίας, που είναι απαραίτητος για την προώθηση της ανάπτυξης με “πράσινο” πρόσημο, είναι αμφίβολο αν θα επιτευχθούν. Σήμερα, ο εξηλεκτρισμός, όπως είπε, είναι στο 23%, ενώ ο στόχος είναι για 60-61% μέχρι το 2050.

Σε έναν άλλο κλάδο, αυτό των κρίσιμων πρώτων υλών, είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Ελληνικός Χρυσός, στη Χαλκιδική, που προσπαθεί να διαχειριστεί το ζήτημα διαθεσιμότητας βασικού προσωπικού κατασκευών στο έργο των Σκουριών. ‘

Ετσι, η Ελληνικός Χρυσός υλοποιεί με στοχευμένη καμπάνια αναζήτησης προσωπικού με περίπου 20 δρασεις για τη στελέχωση της ομάδας κατασκευής του Έργου Σκουριών, το οποίο σύμφωνα με το επικαιροποιημένο χρονοδιάγραμμα που ανακοίνωσε η εταιρεία εισέρχεται σε τροχιά ολοκλήρωσης με την πρώτη παραγωγή στις Σκουριές να αναμένεται το πρώτο τρίμηνο του 2026 και την έναρξη εμπορικής παραγωγής στα μέσα του 2026.

Κατά τις ενημερωτικές συναντήσεις που πραγματοποίηση η εταιρεία έλαβε περισσότερα από 1.000 βιογραφικά, τα οποία εισέρχονται σε φάση αξιολόγησης, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας πρόσληψης, η εταιρεία δίνει προτεραιότητα στην πρόσληψη ειδικευμένων ταλέντων από τις τοπικές κοινωνίες.

Η ανάλυση της ΓΣΕΒΕΕ

Στο μεταξύ, με βάση πρόσφατη έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, με τίτλο “Ποιες δεξιότητες αναζητούν οι επιχειρήσεις; Πανελλαδική έρευνα εργοδοτών για τις ήπιες δεξιότητες” που διεξήγαν, οι Μ. Σπυριδάκης, Χ. Καρακιουλάφη, Μ. Χριστοδούλου, Μ. Δρακάκη, Α. Παπαργύρης, όσον αφορά στις κενές θέσεις εργασίας των επιχειρήσεων και την έλλειψη δεξιοτήτων, προκύπτει ότι υπάρχει μια δυσκολία για τις επιχειρήσεις να βρουν υποψηφίους με το κατάλληλο μείγμα/κεφάλαιο δεξιοτήτων.

Σε ό,τι αφορά στις επιχειρήσεις που διαθέτουν κενές θέσεις εργασίας, κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής της ποιοτικής έρευνας, η δυσκολία κάλυψής τους προκύπτει από ένα συνδυασμό παραγόντων που, βάσει των ερευνητικών ευρημάτων, (α) είτε αφορούν ευρύτερες τάσεις που επηρεάζουν τη σχετική προσφορά ή έλλειψη δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας· (β) είτε σχετίζονται κυρίως με το ποιες δεξιότητες και ικανότητες οι ίδιοι οι εργοδότες θεωρούν ως σημαντικές ή κρίσιμες για τη λειτουργία της επιχείρησής τους.

Συγκεκριμένα, αναφορικά με τα αίτια που επηρεάζουν τη σχετική προσφορά ή έλλειψη δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας, ένας εκ των συνεντευξιαζόμενων εργοδοτών, ο οποίος δραστηριοποιείται στον κλάδο παροχής υπηρεσιών υγείας, θεωρεί ότι η αναζήτηση ανθρώπινου δυναμικού για την κάλυψη της κενής θέσης εργασίας απαιτεί την ανάπτυξη, από μέρους των (δυνάμει) εργαζομένων, εξειδικευμένων δεξιοτήτων.

Στην έρευνα, δε, καταγράφονται συγκεκριμένες απόψεις εργοδοτών. Αναλυτικά:

«…Ναι είναι αρκετά δύσκολο, ειδικά η πληροφορική…, είναι πραγματικά πολύ δύσκολο. […] Η δυσκολία είναι ότι στην πληροφορική, τα resources, οι άνθρωποι και, κυρίως, μετά τον COVID, αυτό είναι πολύ πιο έντονο έχουν πάρα πολύ μεγάλη ζήτηση. Γίνονται συνέχεια έργα πληροφορικής, ζούμε στο digital transformation, που λέμε, άρα αναφέρονται όλα στο digital, άρα απαιτούνται εργατικά χέρια. Και τα εργατικά χέρια που βγαίνουν είναι πολύ λίγα. Συν το ότι δεν προορίζονται μόνο για την Ελλάδα, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δουλεύουν από την Ελλάδα για το εξωτερικό.

Άρα, έχει γίνει μια παγκοσμιοποίηση των resources: όπως είναι το πετρέλαιο, ας πούμε, έτσι είναι και οι προγραμματιστές σήμερα. Μπορεί κάποιος από την Αμερική να έχει έναν προγραμματιστή από την Ελλάδα και να δουλεύει και να παίρνει, ξέρω ’γω, 5.000. Άρα, αυτό έχει δημιουργήσει μια μεγάλη τάση, ειδικά στους πολύ καλούς προγραμματιστές, να μη δουλεύουν για ελληνικές εταιρείες, αλλά να δουλεύουν για άλλες εταιρείες που έχουν καλύτερες οικονομίες και μπορούν να πληρώνουν και περισσότερο. Άρα, αυτό είναι το βασικό πρόβλημα» ανέφερε, με βάση την έρευνα πεδίου, χαρακτηριστικά, ένας εργοδότης.

«Εγώ θεωρώ ότι είναι τρεις οι παράγοντες. Έχει αυξηθεί πάρα πολύ η ζήτηση. Δηλαδή, δεν υπάρχει εταιρεία που να μην αξιοποιεί την τεχνολογία. Οπότε, σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις σε οποιονδήποτε κλάδο, είτε πουλάει ρούχο, είτε πουλάει φαγητό, τα πάντα, χρειάζονται επαγγελματίες IT. Υπάρχει μεγάλη έξοδος των παιδιών που έχουν φύγει κατευθείαν στο εξωτερικό. Οπότε και από τα πανεπιστήμιά μας πάρα πολλοί φεύγουν κατευθείαν έξω. Και που αυτό είναι καλό για τη χώρα έχουμε γίνει ένα ευρωπαϊκό hub, όπως λέμε στη δικιά μας γλώσσα.

Δηλαδή, πολύ μεγάλες εταιρείες, λόγω του φθηνότερου εργατικού κόστους, έχουν έρθει εδώ, έχουν ανοίξει στην ουσία μια οντότητα και παρέχουν στην ουσία υπηρεσίες πληροφορικής. Π.χ. μια τράπεζα στην Ελβετία, αντί να έχει το IΤ στην Ελβετία έχει και κάποιους εκεί […] προσλαμβάνει και Έλληνες να κάνουν τη δουλειά. Υπεργολάβους! Οπότε, έχουν έρθει αρκετές τέτοιες εταιρείες και εκεί, επίσης, τραβάνε resources. Οπότε, είναι τριπλό το θέμα για μένα. Στις περισσότερες εταιρείες, αν δείτε τις ανοιχτές θέσεις εργασίας τώρα, θα διαπιστώσετε ότι εκεί υπάρχουν οι περισσότερες ανοιχτές θέσεις εργασίας» αναφέρει άλλος εργοδότης.

«Για τις θέσεις των IT υπάρχει μια γενικότερη δυσκολία σε όλη την αγορά πλέον, όχι μόνο για εμάς, για τη δική μας εταιρεία. Είναι μεγάλες οι ανάγκες και η ζήτηση που απαιτείται στα έργα πληροφορικής, ICT πελατών, και είναι και μικρή σχετικά η λίστα των ενδιαφερομένων που έχουν αυτά τα προσόντα για να μπορέσουν να ανταποκριθούν. […] Θεωρώ ότι, τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά την περίοδο του κορωνοϊού, έχει αυξηθεί πολύ το κομμάτι των συστημάτων της digital επικοινωνίας και γενικά όλων των πλατφορμών και στο Δημόσιο, πολύ περισσότερο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια» συνμπληρώνει ένας άλλος.

Επιπτώσεις της μη κάλυψης κενών θέσεων εργασίας στις επιχειρήσεις

Με βάση, δε, την έρευνα, ως προς τα προβλήματα/συνέπειες που προκύπτουν από τη μη κάλυψη των κενών θέσεων εργασίας, ειδικά σε ειδικότητες που θεωρούνται κρίσιμες ή κομβικές για την επιχείρηση, από τα ευρήματα της ποιοτικής έρευνας προέκυψε ότι αυτά τα προβλήματα (α) δεν αφορούν μόνο τους ίδιους τους συνεντευξιαζόμενους εργοδότες, οι οποίοι επισήμαναν τον μεγαλύτερο φόρτο εργασίας, την εντατικοποίηση της εργασίας, την κόπωση και τη μείωση του τζίρου της επιχείρησης, αλλά και, (β) αναπόφευκτα, επηρεάζουν και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και, κατά συνέπεια, το βαθμό ικανοποίησης των πελατών τους μιας και υπάρχουν καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση εργασιών ή την παράδοση έργων.