Χαλκιδική: Προστασία περιβάλλοντος και εξορύξεις – Το “poster child” της περιοχής

Μηνύματα για το πώς ο εγχώριος εξορυκτικός κλάδος, μπορεί να αναδείξει τη χώρα σε κομβικό παράγοντα, στην ΕΕ, στο πλαίσιο της διασφάλισης εφοδιασμού σε κρίσιμες πρώτες ύλες, αλλά και να “μπολιάσει” με όρους σεβασμού τοπικών κοινωνιών και περιβαλλοντικής ισορροπίας ένα πολύμορφο παραγωγικό μοντέλο, απέστειλαν κατά την παρουσίαση μελέτης του ΙΟΒΕ για το “αποτύπωμα” της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός στην εθνική οικονομία, που έγινε από το επιστημονικό δυναμικό του Ινστιτούτου, o επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών καθ. Νίκο Βέττα, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων Κωνσταντίνος Γιαζιτζογλου, ο Πρόεδρος της Ελληνικός Χρυσός, Χρήστος Μπαλάσκα και η Έρικα Ξηρουχάκη, επικεφαλής εταιρικών υποθέσεων της εταιρείας, με το συντονισμό του δημοσιογράφου Δημήτρη Πεφάνη.

Το “poster chlid”

“Είμαστε “poster child”, δηλαδή, είμαστε μια επιτυχημένη επένδυση” που, δηλαδή, μπορεί να προβληθεί ως παράδειγμα αντοχής και επιμονής”, ανέφερε ο κ. Μπαλάσκας περιγράφοντας ότι την προσπάθεια της εταιρείας, που από το 2012, επενδύει στα Μεταλλεία Κασσάνδρας, “πιάνοντας” το “νήμα” της εξορυκτικής δραστηριότητας στην περιοχή, που χάνεται στoν 6ο αιώνα π.χ. και συνεχίζεται, με μικρό διάλειμμα στα χρόνια της δεκαετίας του 1990, μέχρι σήμερα. “Είναι ένα νόμισμα που έχει δύο πλευρές. Η μία πλευρά έχει να κάνει με την τόνωση της απασχόλησης και την τοπική ανάπτυξη και η άλλη με την περιβαλλοντικά υπεύθυνα εξόρυξη” συμπλήρωσε ο κ. Μπαλάσκας.

Αναφερόμενος, δε, στην τοπική κοινωνία σημείωσε ότι πλέον, καταονοεί την σημασία της επένδυσης καθώς βλέπει οφέλη. “Μεσα στο 2024, μόνο ο Δήμος Αριστοτέλη, πηρε 5 εκ το 40%των τελών που πήρε δημοσιο και μεσα στο 2025, λόγω των διαδικασιών από το ΓΛΚ θα λάβει άλλα 8 εκατ. ευρώ από τα τέλη εκμετάλλευσης για το 2024. Μπορεί έτσι να ανεβάσει επίπεδο ζωής των κατοίκων, με έργα κτλ” τόνισε.

Η προστασία του περιβάλλοντος

“Χωρις να κάνουμε εκπτώσεις στο περιβαλλον εφαρμοζουμε βέλτιστες πρακτικές” συμπλήρωσε, λέγοντας ότι η θετική εντύπωση που θα υπάρχει από την επένδυση σε όλη την περιοχή, θα ειναι τεραστια”.

Όπως αναφέρθηκε, ειδικότερα, κατά την παραγωγική διαδικασία, η εταιρία Ελληνικός Χρυσός ακολουθεί τις διεθνείς αρχές υπεύθυνης εξόρυξης, βιώσιμης ανάπτυξης & επιχειρηματικής πρακτικής. Πιο συγκεκριμένα εφαρμόζει ένα ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Βιώσιμης Λειτουργίας και Επιχειρησιακής Ανάπτυξης (Sustainability Integrated Management System-SIMS). Επίσης έχει:

• Συγκεντρωτική καταγραφή των βέλτιστων πρακτικών που εφαρμόζονται σε όλα τα επίπεδα ιεραρχίας της εταιρίας στα Μεταλλεία Κασσάνδρας
• Πλήρες και συνεκτικό πλαίσιο προτύπων, πολιτικών, διαδικασιών και ποιοτικών στόχων που επικαλύπτουν όλες τις πτυχές βιωσιμότητας του μεταλλευτικού κλάδου
• Οριζόντια πρότυπα για όλες τις λειτουργίες (General Standards)
• Πρότυπα για την εργασιακή υγεία και ασφάλεια (Occupational Health & Safety Standards)
• Πρότυπα για την προστασία του περιβάλλοντος (Environmental Protection Standards)
• Πρότυπα για τις κοινωνικές επιδόσεις (Social Performance Standards)
• Πρότυπα για την ασφάλεια των εγκαταστάσεων (Security Standards)

Παράλληλα, όπως αναφέρθηκε, εφαρμόζονται σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής των μεταλλείων (από την απόκτησή τους ως περιουσιακά στοιχεία, την γεωλογική έρευνα, την ανάπτυξη και κατασκευή των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων, τη παραγωγική λειτουργία, το κλείσιμο, τις περιβαλλοντικές και χωρικές αποκαταστάσεις, καθώς και την μετα-μεταλλευτική περίοδο μετά το κλείσιμο). Έχει, επίσης, προγραμματιστεί η ανάπτυξη και η εφαρμογή της στρατηγικής για την επικοινωνία του συστήματος, ο έλεγχος συμμόρφωσης και gap analysis σε κάθε εργοτάξιο, καθώς και η ανάπτυξη καίριων δεικτών απόδοσης (KPIs).

Παράλληλα, όπως αναφέρθηκε, υπάρχει διαδικασία που παρακολουθεί και καταγράφει την ποιότητα του αέρα, του εδάφους, των υδάτων, το ακουστικό περιβάλλον, την εκπομπή σκόνης τον θόρυβο, τις δονήσεις, την βιοποικιλότητα (πλατφόρμα ανοιχτής πρόσβασης).

Επίσης, υπάρχει έλεγχος-καταγραφή-χαρακτηρισμός υγρών αποβλήτων, απορροών και στερεών καταλοίπων, αέριων εκπομπών, έλεγχος επιφάνειας εδάφους (ευστάθεια κ.α.), παράλληλη αποκατάσταση κτλ.

Επιπλέον, κατά την ολοκλήρωση της μεταλλευτικής δραστηριότητας, πραγματοποιούνται εργασίες εξυγίανσης και επαναφοράς της γης στην αρχική της κατάσταση, ενώ δράσεις αποκατάστασης της ευρύτερης περιοχής από το αποτύπωμα της προγενέστερης μεταλλευτικής δραστηριότητας (αποκατάσταση εδάφους λίμνης τελμάτων Ολυμπιάδας) έχουν υλοποιηθεί.  Γίνεται, δε, δοσπορά, πειραματική καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, συλλογή και επεξεργασία πράσινων δημοτικών αποβλήτων για χρήση ως εδαφοβελτιωτικά, θρυμματισμός των υπολειμμάτων υλοτομίας.

Αναλυτικά οι Βέλτιστες Πρακτικές Περιβαλλοντικής Διαχείρισης με δίνουν έμφαση στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, την προστασία της βιοποικιλότητας και την υπεύθυνη διαχείριση των φυσικών πόρων και, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν:

• Τεχνολογία Ξηρής Απόθεσης (Μείωση περιβαλλοντικού αποτυπώματος και των γεωτεχνικών κινδύνων, εξοικονόμηση νερού)
• Μέθοδος Λιθογόμωσης (Διαχείριση των μεταλλευτικών καταλοίπων/τελμάτων και επαναχρησιμοποίηση των υλικών στο ίδιο μεταλλείο για πλήρωση παλαιών στοών).

Η αποκατάσταση της γης

Όπως αναφέρθηκε, το 2023, το 44% της χρησιμοποιούμενης γης από την Ελληνικός Χρυσός υπόκειται ή έχει υποστεί ολοκληρωμένη περιβαλλοντική αποκατάσταση, ενώ έχει προστεθεί το φυτώριο που συμπεριλαμβάνεται στην νέα ΜΠΕ καθώς και τα πράνη στην περιοχή της Κοκκινόλακκας. Σε επίπεδο κλάδου (τα διαθέσιμα στοιχεία για τον κλάδο αφορούν την περίοδο 2014-2022. ΜΠΕ: Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) το 2022 η αποκατάσταση έφτασε στο 50% της χρησιμοποιούμενης γης (42% ολοκληρωμένη και 8% σε εξέλιξη)

Οι, δε, συνολικές δαπάνες από την Ελληνικός Χρυσός για αποκατάσταση ορυχείων & προστασία περιβάλλοντος πλησιάζουν τα €9 εκατ. ετησίως την τριετία 2021-2023.

Από το 2019, όπως επίσης τονίστηκε, ο εξορυκτικός κλάδος αυξάνει τις δαπάνες του για την περιβαλλοντική προστασία, ανταποκρινόμενος στις απαιτήσεις της ενεργειακής απανθρακοποίησης. Η Ελληνικός Χρυσός, με βάση τη μελέτη του ΙΟΒΕ, συμβάλλει με το 28,4% των συνολικών δαπανών του κλάδου για περιβαλλοντική προστασία και αποκατάσταση, ενώ είναι σημαντικά υψηλότερες οι περιβαλλοντικές δαπάνες της εταιρίας ανά τόνο εμπορεύσιμου προϊόντος σε σύγκριση με τον κλάδο.

Κοινωνία και απόδοση αξίας

Με βάση, δε, όσα ανέφερε η Έρικα Ξηρουχάκη ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα “τρέχει” στην περιοχή, ενισχύοντας τις υποδομές, την κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού, την ισόρροπη ανάπτυξη, κάτι, που όπως αναφέρθηκε, κατανοείται σταδιακά από την τοπική κοινωνία, που κατά καιρούς έχει εκφράσει ενστάσεις και έχει ασκήσει κριτική.  Βέβαια, τα προηγούμενα χρόνια η περιοχή είχε διχαστεί έντονα, ενώ και σήμερα, ακόμη, με βάση μια μερίδα πολιτών, που εκφράζεται από τοπικούς συλλόγους (π.χ. Μεγάλη Παναγιά), υπάρχουν εκφρασμένες αντιθέσεις και σημαντικά σημεία διαφωνιών για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου.

Να σημειωθεί ότι η Ελληνικός Χρυσός, πάντως, με ενεργούς διαύλους, οργανώνει σε περιοδική βάση, όπως ανέφερε η κα Ξηρουχάκη, ανοιχτές διαβουλεύσεις για σειρά ζητημάτων που αφορούν την επένδυση, ενώ λειτουργεί ένα φυσικό σημείο ενημέρωσης,το ειδικό Κέντρο Πληροφοριών Έργου, στην τοπική κοινότητα Παλαιοχωρίου.

“Η δέσμευση της εταιρείας δεν περιορίζεται μόνο στο ανθρώπινο δυναμικό της, αλλά επεκτείνεται και στην ευρύτερη τοπική κοινωνία. Συνολικά για την περίοδο 2014-2024, η Ελληνικός Χρυσός έχει επενδύσει άνω των €26 εκατ. σε κοινωνικές επενδύσεις για την τοπική ανάπτυξη. Στο νέο επενδυτικό σχέδιο της εταιρίας προβλέπονται συνολικές κοινωνικές επενδύσεις ύψους $80 εκατ. σε βάθος 25ετίας σε υποδομές, υγεία, εκπαίδευση και άλλες τοπικές ανάγκες” αναφέρει η μελέτη του ΙΟΒΕ που εστιάζει στα οφέλη της επένδυσης στην οικονομία και την κοινωνία

“Η δραστηριότητα της Ελληνικός Χρυσός έχει ήδη αποφέρει και αναμένεται να συνεχίσει να αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, ιδιαίτερα στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας και ειδικότερα στον Δήμο Αριστοτέλη. Την περίοδο 2017-2023, εκτιμάται ότι η δραστηριότητα της εταιρείας ενίσχυσε το ΑΕΠ της χώρας κατά μέσο όρο κατά €190 εκατ. ετησίως, εκ των οποίων τα €83 εκατ. παρήχθησαν τοπικά στην Κεντρική Μακεδονία, με τα €55 εκατ. να έχουν παραχθεί τοπικά στον Δήμο Αριστοτέλη. Σε όρους απασχόλησης, η συνολική επίδραση της δραστηριότητας της Ελληνικός Χρυσός εκτιμάται σε 5,6 χιλ. θέσεις εργασίας στο σύνολο της χώρας, σταθερές για τα έτη 2017-2023, από τις οποίες οι 3 χιλ. θέσεις δημιουργήθηκαν στην Κεντρική Μακεδονία, ενώ οι 2,2 χιλ. θέσεις δημιουργήθηκαν τοπικά στον Δήμο Αριστοτέλη. Το 6,5% του συνολικού αποτυπώματος της Μεταλλευτικής & Λατομικής βιομηχανίας στο ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας, όπως και το 10,5% του αποτυπώματος της εξόρυξης στην απασχόληση στην χώρα, αντιστοιχούν στις δραστηριότητες της Ελληνικός Χρυσός, όπως κατεγράφησαν σε αυτήν την περίοδο” σημειώνει το ΙΟΒΕ.

Ο κλάδος και η Ελλάδα

Πάντως με το αίτημα για ένα πολυδιάστατο παραγωγικό μοντέλο, η περίπτωση της Χαλκιδικής προτάσσεται ως μια ευκαιρία για τη χώρα. «Όλοι παρακολουθούμε με κομμένη την ανάσα τι γίνεται στις ΗΠΑ». Αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή δείχνει ότι ο Καναδάς θέλει να ενισχύσει όλες του τις εμπορικές σχέσεις πέρα από τις ΗΠΑ. Κοιτάζει δηλαδή (και) προς την Ευρώπη. Η Ευρώπη είναι ένας σταθερός προορισμός για τις καναδικές εμπορικές εταιρείες. Από το 2012, η Eldorado Gold συνεχίζει να πιστεύει στην επένδυση στα μεταλλεία της χώρα.» ανέφερε ο Χρήστος Μπαλάσκας, πρόεδρος της Ελληνικός Χρυσός, που στάθηκε στις δύο προκλήσεις που έχει μπροστά η χώρα για να πάρει περαιτέρω υπεραξία από τα ορυκτά της.

Αυτές είναι μια πιθανή επένδυση στη Θράκη για χαλκό χρυσό κτλ, ύψους  σχεδόν μισού δισεκ. ευρώ, αλλά και η ανάπτυξη μεταλλουργίας, που θα δώσει περαιτέρω αξία στα ορυχεία, μια και ειδικά η Ολυμπιάδα, έχει μπροστά της 20 χρόνια και εξάγει το χρυσό, σε επίπεδο καθαρότητας της τάξης του 50%. Αν συμβούν αυτά μάλλον η εταιρεία θα καταστεί… ελληνική αφού από εδώ θα βγαίνει η μεγαλύτερη αξία της.

Όπως ανέφερε, χαρακτηριστικά ο κ. Μπαλάφας, η επένδυση στη Θράκη στο Λόφο Περάματος είναι της τάξης των 430 εκατ. ευρώ και προβλέπεται να δημιουργήσει 700 θέσεις εργασίας. Επιπλέον υπάρχει ενδιαφέρον, βέβαια, για τις Σάπες.  Αυτή την περίοδο, πάντως, είναι σε εξέλιξη η επικαιροποίηση παλαιότερης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενώ κρίσιμη προϋπόθεση είναι η εξασφάλιση της συναίνεσης της τοπικής κοινωνίας με ενημερωτικές δράσεις που έχουν ξεκινήσει.

Για τη μονάδα της μεταλλουργίας, η οποία είναι υπό συζήτηση επί πολλά χρόνια, αναμένεται ως το τέλος του έτους η τελική πρόταση της επιτροπής διερεύνησης των εναλλακτικών τεχνολογιών με βάση την οποία θα αξιολογηθεί η βιωσιμότητα της επένδυσης και ακολούθως θα ληφθεί η απόφαση σε πολιτικό επίπεδο. Ο κ. Μπαλάσκας ανέφερε ότι η υλοποίηση της επένδυσης θα επιτρέψει στη χώρα να εξάγει τελικό προϊόν αντί για πρώτες ύλες,

Το ΙΟΒΕ

Με βάση, πάντως, το ΙΟΒΕ:

• Την περίοδο 2017-2023, εκτιμάται ότι η δραστηριότητα της εταιρείας ενίσχυσε το ΑΕΠ της χώρας κατά μέσο όρο κατά €190 εκατ. ετησίως. Τις επόμενες δύο δεκαετίες, η συνολική συνεισφορά της εταιρείας στην παραγωγή ΑΕΠ στην χώρα εκτιμάται ότι θα ανέλθει κατά μέσον όρο σε €550 εκατ. ετησίως, εκ των οποίων €300 εκατ. στον Δήμο Αριστοτέλη.
• Σε όρους απασχόλησης, η συνολική επίδραση της δραστηριότητας της Ελληνικός Χρυσός εκτιμάται σε 5,6 χιλ. θέσεις εργασίας στο σύνολο της χώρας, σταθερές για τα έτη 2017-2023, από τις οποίες οι 3 χιλ. θέσεις δημιουργήθηκαν στην Κεντρική Μακεδονία, ενώ οι 2,2 χιλ. θέσεις δημιουργήθηκαν τοπικά στον Δήμο Αριστοτέλη. Τις επόμενες δύο δεκαετίες δηλαδή για την περίοδο 2024-2044 η δραστηριότητα της Ελληνικός Χρυσός αναμένεται ότι θα στηρίξει συνολικά 8,6 χιλ. σταθερές θέσεις εργασίας κατά μέσο όρο σε εθνικό επίπεδο, από τις οποίες 3,2 χιλ. θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν τοπικά στον Δήμο Αριστοτέλη και 1,1 χιλ. θα δημιουργηθούν στο υπόλοιπο της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
• Τονίζεται ακόμη ότι:
• Τα μεταλλεία Ολυμπιάδας (σε λειτουργία) και Σκουριών (υπό κατασκευή) έχουν τη δυνατότητα να εδραιώσουν την Ελλάδα ως κορυφαία παραγωγό χώρο χαλκού και χρυσού στην Ευρώπη.
• Η Ελλάδα διαθέτει σημαντικά – αποθέματα χαλκού (2,6 εκατ. τόνοι) που θα συνεισφέρουν στην αυτονομία της χώρας αλλά και των υπολοίπων ευρωπαϊκών κρατών.
• Με τη λειτουργία του ορυχείου στις Σκουριές αναμένεται η μέση ετήσια παραγωγή να προσεγγίσει τις 140.000 ουγγιές χρυσού και τις 67 εκατομμύρια λίβρες χαλκού.