Ξεκινούν οι… εξετάσεις των διοικήσεων των τραπεζών

Στο …μάτι του κυκλώνα θα βρεθούν οι διοικήσεις των τραπεζών και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων. Η αξιολόγησή τους ξεκινά και θα ολοκληρωθεί στο τέλος του τρέχοντος εξαμήνου. Τα δύο βασικότερα κριτήρια της αξιολόγησης είναι ο τρόπος που θα διαχειριστούν τα «κόκκινα» δάνεια και η αποτελεσματικότητα της υλοποίησης των σχεδίων αναδιάρθρωσης που έχουν καταρτίσει και έχουν εγκριθεί από τις ευρωπαϊκές αλλά και τις ελληνικές αρχές.

Σύμφωνα με το νόμο του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που ψηφίστηκε τον περασμένο Νοέμβριο, το Ταμείο, με τη βοήθεια ανεξάρτητου συμβούλου, διεθνούς εμβέλειας και κύρους, θα αξιολογήσει το πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης των πιστωτικών ιδρυμάτων, αφού προηγουμένως θεσπιστούν κριτήρια σύμφωνα με τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές.

Βάσει της αξιολόγησης το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα προβεί σε συγκεκριμένες προτάσεις για βελτιώσεις και τυχόν αλλαγές στην εταιρική διακυβέρνηση των πιστωτικών ιδρυμάτων. Για τη διεξαγωγή της αξιολόγησης τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων και των επιτροπών αυτών υποχρεούνται να συνεργαστούν με το Ταμείο και τους συμβούλους του και να παράσχουν κάθε αναγκαία πληροφόρηση.

Τα κριτήρια της αξιολόγησης για τα μέλη:

(i) Το μέλος θα πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον 10ετή διεθνή εμπειρία, εκ των οποίων τουλάχιστον 3 έτη ως μέλους διοικητικού συμβουλίου πιστωτικού ιδρύματος. Η ανωτέρω διεθνής εμπειρία θα πρέπει να είναι σε διευθυντικό επίπεδο και να έχει αποκτηθεί στους τομείς της τραπεζικής, της ελεγκτικής, της διαχείρισης κινδύνων ή της διαχείρισης προβληματικών στοιχείων ενεργητικού. Το διοικητικό συμβούλιο θα πρέπει να διαθέτει σε συλλογικό επίπεδο την απαραίτητη γνώση και εμπειρία που ανταποκρίνεται στο επιχειρηματικό πρότυπο και στη χρηματοοικονομική κατάσταση του πιστωτικού ιδρύματος.

(ii) Το μέλος δεν θα πρέπει να έχει διατελέσει κατά τα τελευταία 5 έτη σε ανώτατες πολιτικές ή διοικητικές θέσεις του δημοσίου, όπως Πρόεδρος Δημοκρατίας ή της Κυβέρνησης, υψηλόβαθμα πολιτικό, κυβερνητικά, κομματικά, δικαστικά, στρατιωτικά στελέχη, ή διευθυντικά στελέχη κρατικών επιχειρήσεων.

(iii) Το μέλος πρέπει να γνωστοποιήσει όλες τις οικονομικές σχέσεις του με την τράπεζα πριν από το διορισμό του. Η εποπτική αρχή έχει επιβεβαιώσει ότι το μέλος είναι κατάλληλος και επαρκής για το διορισμό του ως μέλος. Το Ταμείο με τη βοήθεια του ανεξάρτητου συμβούλου κατά τη διενέργεια της αξιολόγησης για την εταιρική διακυβέρνηση θα ορίσει επιπλέον κριτήρια για συγκεκριμένες δεξιότητες που απαιτούνται στο διοικητικό συμβούλιο. Τα κριτήρια θα επισκοπούνται τουλάχιστον μία φορά κάθε δύο έτη ή και συχνότερα εάν υπάρξει ουσιώδης αλλαγή στην οικονομική κατάσταση της τράπεζας.

Τα κριτήρια για την αξιολόγηση της δομής και της σύνθεσης των διοικητικών συμβουλίων και των επιτροπών:

α. Στο διοικητικό συμβούλιο να συμμετέχουν τουλάχιστον τρία ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη με επαρκή γνώση και μακροχρόνια εμπειρία σε αντίστοιχα πιστωτικά ιδρύματα, υπό την προϋπόθεση ότι δεν είχαν καμία σχέση με πιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν στην Ελλάδα κατά τα προηγούμενα 10 έτη

β. Τα ανωτέρω ανεξάρτητα μέλη προεδρεύουν σε όλες τις Επιτροπές του διοικητικού συμβουλίου

γ. Τουλάχιστον ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου θα διαθέτει σχετική εξειδίκευση και διεθνή εμπειρία τουλάχιστον πέντε (5) ετών στους τομείς της διαχείρισης κινδύνων ή/και της διαχείρισης μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το εν λόγω μέλος θα προεδρεύει σε κάθε επιτροπή του διοικητικού συμβουλίου που θα ασχολείται με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

δ. Στην περίπτωση που η επισκόπηση ή η αξιολόγηση του διοικητικού συμβουλίου δεν πληροί τα σχετικά κριτήρια, το Ταμείο θα ενημερώνει το διοικητικό συμβούλιο και εφόσον το τελευταίο δεν λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την υλοποίηση των σχετικών προτάσεων, το Ταμείο θα συγκαλεί τη γενική συνέλευση των μετόχων με σκοπό την ενημέρωσή τους και θα προτείνει τις απαιτούμενες αλλαγές. Το Ταμείο θα αποστέλλει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης στις αρμόδιες εποπτικές αρχές. Στην περίπτωση που το μέλος του διοικητικού συμβουλίου ή της επιτροπής αυτού δεν πληροί τα σχετικά κριτήρια ή το διοικητικό συμβούλιο ως σώμα δεν ικανοποιεί την προτεινόμενη δομή ως προς το μέγεθος, την κατανομή των αρμοδιοτήτων και εξειδίκευσης και σε περίπτωση που οι απαιτούμενες αλλαγές δεν μπορούν να υλοποιηθούν με άλλο τρόπο, τότε θα υπάρξει σύσταση για αλλαγή συγκεκριμένων μελών του διοικητικού συμβουλίου ή των επιτροπών του.

Τέλος, στην περίπτωση που η γενική συνέλευση των μετόχων δεν συμφωνήσει εντός 3 μηνών με την αντικατάσταση των μελών του διοικητικού συμβουλίου που δεν εκπλήρωσαν τα κριτήρια αξιολόγησης, τότε το Ταμείο θα δημοσιοποιήσει εντός 4 εβδομάδων στην ιστοσελίδα του σχετική αναφορά η οποία θα περιλαμβάνει την επωνυμία του πιστωτικού ιδρύματος, τις προτάσεις και τον αριθμό των μελών του.

Έλλειψη στελεχών

Στην Ελλάδα σήμερα υπάρχει μεγάλη έλλειψη ικανών στελεχών με την απαιτούμενη, ευρεία και διεθνή διοικητική εμπειρία και το προφίλ, για να αναλάβουν υψηλές εκτελεστικές θέσεις “κλειδιά” στις τέσσερις συστημικές τράπεζες. Αυτό εκτιμούν στελέχη των τεχνικών κλιμακίων της τρόικας, λένε πληροφορίες. Από τις ίδιες πηγές τονίζεται ωστόσο ότι τα εν ενεργεία τραπεζικά στελέχη έχουν αποκτήσει στη διάρκεια της κρίσης ανεκτίμητη εμπειρία, αλλά σημειώνουν ότι απαιτείται ενδυνάμωση των υφιστάμενων ομάδων των μεσαίων στελεχών.

Ίδια μεγάλη έλλειψη υπάρχει και σε στελέχη με εμπειρία στον χρηματοοικονομικό ή/και στον τραπεζικό χώρο που θα μπορούσαν να στελεχώσουν διοικητικά συμβούλια τραπεζών και ειδικότερα να συμμετάσχουν ή να προεδρεύσουν στις εξειδικευμένες επιτροπές  του ΔΣ (πχ, επιτροπή ελέγχου, επιτροπή κινδύνων, κλπ).

Η έλλειψη «έτοιμων» στελεχών εκτιμάται από τις ίδιες πηγές ότι δεν είναι τυχαία και προέρχεται από συνδυασμό πολλών γεγονότων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεγάλος, μέχρι και αρκετά πρόσφατα, αριθμός τραπεζών κρατικού ελέγχου, όπου οι διοικήσεις άλλαζαν συχνά και κατά το δοκούν, δεν βοηθούσε στην εκπαίδευση και την προετοιμασία διαδόχων. Οι περισσότεροι από τους “πρώην”, είτε επέστρεψαν στις κομματικές τους καταβολές, είτε κατηγορήθηκαν για ατασθαλίες, είτε έφυγαν ανεπιστρεπτί, χωρίς βέβαια ποτέ να τους ζητηθεί να βρουν διάδοχο. Επίσης, στις κρατικού ελέγχου τράπεζες, ο περιοριστικός ρόλος του οργανισμού λειτουργίας και της επετηρίδας δεν έδιναν τη δυνατότητα ταχείας ανέλιξης των νεότερων και ικανότερων, αλλά προστάτευε τις υψηλές θέσεις για τους αρχαιότερους…

Παράλληλα, στις ιδιωτικές τράπεζες η διαδικασία στελέχωσης και προετοιμασίας διαδοχής στις υψηλές διοικητικές θέσεις ήταν μια τελείως …ιδιωτική υπόθεση, με κύριο χαρακτηριστικό στις περισσότερες περιπτώσεις την πάνω από εικοσαετία παραμονή των ίδιων ατόμων στις διοικήσεις, καταστρατηγώντας κάθε έννοια χρηστής εταιρικής διακυβέρνησης.

Για τους δύο παραπάνω λόγους η ελληνική τραπεζική αγορά δεν κατάφερε να βγάλει μία νέα γενιά τραπεζικών που να έχουν ολοκληρωμένη γνώση της δουλειάς και διοικητικές ικανότητες, που θα αναλάβει το μέλλον του τραπεζικού συστήματος της χώρας.

Από τους Έλληνες που εργάζονται στον χρηματοπιστωτικό τομέα στο εξωτερικό η επιλογή είναι ιδιαίτερα περιορισμένη έως και ανύπαρκτη. Ο κύριος λόγος είναι ότι σχεδόν όλοι οι νέοι που έφυγαν να εργαστούν στο εξωτερικό τα τελευταία 20 χρόνια και που είχαν συνήθως εξαιρετικές ακαδημαϊκές σπουδές κατέληξαν σε εξειδικευμένες εργασίες σχετικές με την αγορά χρήματος και κεφαλαίου που ήταν και αυτές που αναπτύσσονταν ταχύτερα τα τελευταία χρόνια.  Έτσι όλοι έχουν συγκεκριμένες και εξαιρετικά καλά αμειβόμενες προϊοντικές ειδικότητες στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, παράγωγα προϊόντα, διαχείριση επενδύσεων, κ.α., που ούτε προσφέρουν, ούτε απαιτούν ανάπτυξη ιδιαίτερων διοικητικών ικανοτήτων, αλλά ούτε και προσφέρουν προσλαμβάνουσες παραστάσεις για διοίκηση εμπορικών τραπεζών. Έτσι, οι Έλληνες του εξωτερικού δε θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή άντλησης ανθρώπινου, εξειδικευμένου δυναμικού που θα μπορούσαν να καλύψουν με τις γνώσεις και την εμπειρία τους θέσεις γενικού management, η πολύ περισσότερο να ελέγξουν τη διοίκηση μιας τράπεζας από τη θέση του μέλους ενός Διοικητικού Συμβουλίου.

Η έλλειψη επιλογών στελεχών για θέσεις Διευθύνοντος Συμβούλου τραπεζών και ανεξαρτήτων μη εκτελεστικών μελών Διοικητικών Συμβουλίων με ειδικές τραπεζικές γνώσεις στον εσωτερικό έλεγχο, στη διαχείριση κινδύνων, κλπ, δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στελέχωσης, αφού οι νέοι κανόνες επιλογής ατόμων σε τέτοιες καίριες θέσεις είναι πολύ απαιτητικοί.