Ξεθωριάζει το ‘αμερικανικό όνειρο’

Η πιθανότητα των παιδιών να αποκτήσουν υψηλότερο εισόδημα από τους γονείς τους, έχει πέσει δραματικά στις ΗΠΑ. Ενώ το ποσοστό των παιδιών που κατάφερνε κάτι τέτοιο, ήταν 92% εάν είχαν γεννηθεί το 1940, για τα παιδιά που γεννήθηκαν στη δεκαετία του 1980 και σήμερα είναι τριαντάρηδες, το ποσοστό των νέων που βγάζουν περισσότερα από τους γονείς τους, έχει πια πέσει στο 50%.

Αυτό είναι το αποκαλυπτικό συμπέρασμα μιας νέας έρευνας αμερικανών οικονομολόγων των πανεπιστημίων Στάνφορντ, Χάρβαρντ και Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, με επικεφαλής τον Ρατζ Τσετί, η οποία δημοσιεύθηκε στο κορυφαίο αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό “Science” (σε μια από τις σπάνιες περιπτώσεις δημοσίευσης οικονομικών μελετών).

Η έρευνα στοιχειοθετεί για πρώτη φορά ότι η ανοδική οικονομική κινητικότητα στις ΗΠΑ -δηλαδή η ικανότητα ανόδου στην κλίμακα των εισοδημάτων- έχει περιορισθεί πλέον σχεδόν στο μισό. Καθόλου τυχαία η νέα μελέτη έχει τίτλο «Το Αμερικανικό Όνειρο ξεθωριάζει» και τονίζει ότι αυτό αφορά πάνω από όλα τα παιδιά της μεσαίας τάξης.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η αρνητική αυτή εξέλιξη δεν έχει να κάνει τόσο με την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, όσο με την διεύρυνση της εισοδηματικής ανισότητας. Υπογραμμίζουν ότι «η άνοδος της ανισότητας και η μείωση της απόλυτης ανοδικής κινητικότητας συνδέονται στενά». Γι’ αυτό, όπως λένε, προκειμένου να αποκατασταθεί η ανοδική κινητικότητα, μεταξύ άλλων μέτρων, θα απαιτηθεί μια πολιτική πιο ίσης αναδιανομής των εισοδημάτων, έτσι ώστε το μερίδιο της ανάπτυξης να διανέμεται σε ευρέα στρώματα του πληθυσμού.

Το διάσημο ανά την υφήλιο «αμερικανικό όνειρο» στηριζόταν ανέκαθεν στην υπόσχεση ότι η σκληρή δουλειά και οι διαθέσιμες ευκαιρίες μπορούν να οδηγήσουν σε περισσότερα χρήματα και σε μεγαλύτερη κατανάλωση, άρα σε καλύτερη ζωή, ακόμη και όσους έχουν γεννηθεί στα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας. Με άλλα λόγια, ότι ένα παιδί από φτωχή οικογένεια, αντίθετα από τους γονείς του, μπορεί, αν προσπαθήσει, να μην είναι φτωχό όταν μεγαλώσει.

Όμως η νέα επιστημονική έρευνα δείχνει πως κάτι τέτοιο είναι πια πολύ πιο δύσκολο από ό,τι ήταν για τις προηγούμενες γενιές. Η πιο δραματική μείωση της ανοδικής κινητικότητας έχει συμβεί στις βιομηχανικές μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ (Ιντιάνα, Ιλινόις κ.α.), ενώ η μικρότερη στις ανατολικές πολιτείες της Μασαχουσέτης και της Νέας Υόρκης.

Οι υπολογισμοί των ερευνητών δείχνουν ότι αν στο μέλλον απλώς αυξηθεί ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης, αλλά δεν αλλάξει η τωρινή άνιση κατανομή των εισοδημάτων, τότε πολύ λίγο θα βελτιωθεί η κατάσταση, όσον αφορά την ανοδική κινητικότητα. Μόνο αν παράλληλα με την ταχύτερη ανάπτυξη, υπάρξει και πιο ουσιαστική αναδιανομή, μπορεί το «αμερικανικό όνειρο» να ξαναβρεί την παλαιά αίγλη του για μεγάλα στρώματα του πληθυσμού.

Σε ένα συνοδευτικό άρθρο στο “Science” δύο άλλοι κορυφαίοι Αμερικανοί οικονομολόγοι, οι Λόρενς Κατζ (Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ) και ‘Αλαν Κρούγκερ (Πανεπιστήμιο Πρίνστον), τονίζουν ότι όσο η ανισότητα αυξάνει, τόσο τα μέσα πραγματικά εισοδήματα μένουν στάσιμα ή μειώνονται.

Προτείνουν πέντε δράσεις εκ μέρους της κυβέρνησης, για να μειωθεί η ανισότητα: ταχύτερη αύξηση της παραγωγικότητας, ενίσχυση του ανθρωπίνου κεφαλαίου (κυρίως μέσω μόρφωσης των φτωχών παιδιών), αύξηση των μισθών και της απασχόλησης στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, πιο αναδιανεμητικό φορολογικό σύστημα και ενίσχυση της γεωγραφικής κινητικότητας.

Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, μεταξύ άλλων εισηγούνται να αυξηθεί ο ελάχιστος μισθός, να ενισχυθεί η συλλογική διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων, να γίνει καθολική η πρόσβαση των παιδιών στην προσχολική εκπαίδευση, να διευκολυνθεί η πρόσβαση/εισαγωγή των μαθητών στα δημόσια πανεπιστήμια, να αυξηθούν οι φοροαπαλλαγές και οι επιστροφές φόρου ώστε να αυξηθεί το διαθέσιμο εισόδημα των εργαζομένων με χαμηλό εισόδημα, να ενισχυθούν τα προγράμματα στέγασης φτωχών οικογενειών με μικρά παιδιά κ.α.