Άρθρο Λόη Λαμπριανίδη στο News 24/7: Επιλέγουμε Ελλάδα χτίζοντας Γέφυρες γνώσης και συνεργασίας

Κείμενο: Λόης Λαμπριανίδης*

Το ζήτημα της φυγής των νέων πτυχιούχων στο εξωτερικό απασχολεί ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, ο αγγλικός όρος που περιγράφει το φαινόμενο (brain drain) ακούγεται καθημερινά στα ΜΜΕ αλλά και στις συζητήσεις όλων μας. Κάθε ελληνική οικογένεια θα προτιμούσε το παιδί της, που σπούδασε και τώρα εργάζεται στο εξωτερικό, να έχει την ευκαιρία να απασχοληθεί σε αντίστοιχου επιπέδου δουλειά στην Ελλάδα. Με αυτή την έννοια, η μετανάστευση στο εξωτερικό θα έπρεπε να είναι καθαρά θέμα επιλογής και όχι ανάγκης.

Το υψηλής ποιότητας ανθρώπινο κεφάλαιο αποτελεί ίσως ένα από τα μεγαλύτερα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας. Όμως, ιδίως την περίοδο της κρίσης, παρατηρείται μια αυξανόμενη μετανάστευση των πτυχιούχων της χώρας στο εξωτερικό, που συνιστά πληγή για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας.

Βασική αιτία είναι αναμφίβολα η αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης επιστημονικού δυναμικού, που προκαλεί υψηλά ποσοστά ανεργίας, υποαπασχόλησης, ετεροαπασχόλησης, απασχόλησης σε δουλειές κατώτερες των προσόντων κλπ. Η αναντιστοιχία αυτή δεν οφείλεται στην υπερβάλλουσα προσφορά πτυχιούχων αλλά  κυρίως στην περιορισμένη ζήτηση, καθώς οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν παράγουν σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες έντασης γνώσης και τεχνολογίας που να απαιτούν εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό.

Εάν θέλουμε να επιστρέψει το πολύτιμο αυτό ανθρώπινο δυναμικό, θα πρέπει να εκλείψουν οι λόγοι που οδήγησαν στη φυγή του, δηλαδή να αλλάξει το πρότυπο οικονομικής ανάπτυξης της χώρας και να μεταβούμε σε μια  οικονομία που να στηρίζεται στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών με υψηλότερη ενσωματωμένη γνώση. Αναμφίβολα, η «Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική 2021» που έχει καταστρώσει η ελληνική κυβέρνηση κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Προκρίνει, δηλαδή, τη στροφή στην «οικονομία της γνώσης», βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι η αξιοποίηση εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Όσο θα υλοποιούμε αυτή τη στροφή, τόσο θα αυξάνεται η ζήτηση για καταρτισμένους επιστήμονες υψηλών προσόντων.

Όμως αυτή είναι μια μακροπρόθεσμη στρατηγική, ενώ το επιτακτικό ζητούμενο είναι τι θα συμβεί βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Η κυβέρνηση ήδη σχεδιάζει και ασκεί πολιτικές για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Οι μέχρι τώρα ασκούμενες πολιτικές αφορούν τη συγκράτηση της διαρροής των νέων επιστημόνων, κυρίως μέσα από δράσεις μικρής κλίμακας όπως: ενίσχυση της καινοτομίας και της αυτοπασχόλησης πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης,  πρόσληψη στα ΑΕΙ και ΤΕΙ διδακτόρων  για απόκτηση ακαδημαϊκής διδακτικής εμπειρίας κλπ.

Ταυτόχρονα όμως, η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει και το πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο των ελλήνων πτυχιούχων που εργάζονται στο εξωτερικό θεωρώντας ότι, στο άμεσο μέλλον τουλάχιστον, ένα σημαντικό μέρος του θα παραμείνει στο εξωτερικό (η λεγόμενη diaspora option). Πρέπει, δηλαδή, να διευκολύνει την απρόσκοπτη πραγματοποίηση κάθε δυνατής συνεργασίας αυτών των ανθρώπων με την Ελλάδα, τόσο από τη χώρα στην οποία βρίσκονται όσο και διευκολύνοντας τους να αναπτύξουν ερευνητική ή επιχειρηματική δράση και στην Ελλάδα. Για το σκοπό αυτό, αναπτύξαμε την πρωτοβουλία «Επιλέγουμε Ελλάδα χτίζοντας Γέφυρες Γνώσης και Συνεργασίας» ( http://www.knowledgebridges.gr/) που στοχεύει στην εξασφάλιση της λειτουργικής δικτύωσης αυτών που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό με την ελληνική οικονομία για όσο διάστημα θα εξακολουθήσουν να εργάζονται εκτός συνόρων.

Οι μορφές που μπορεί να λάβει η συνεργασία των Ελλήνων επιστημόνων που ζουν στο εξωτερικό με την ελληνική οικονομία είναι ποικίλες. Έτσι, κάθε επιστήμονας του εξωτερικού θα πρέπει να μπορεί, ενδεικτικά, α) να αναθέτει σε άτομο ή επιχείρηση στην Ελλάδα κάποια υπεργολαβία, β) να συνδράμει κάποια επιχείρηση στην Ελλάδα να πουλήσει τα προϊόντα της στη χώρα όπου αυτός ζει και δραστηριοποιείται, γ) να βοηθάει φίλους που είναι αυτοαπασχολούμενοι είτε απασχολούται σε κάποια επιχείρηση στην Ελλάδα ώστε να έρθουν σε επαφή και συνεργασία με επιχειρήσεις του εξωτερικού, δ) να συστήνει μια επιχείρηση στην Ελλάδα μόνος του ή σε συνεργασία με άλλους, ε) να λειτουργεί σαν μέντορας / «business angel» για την υποβοήθηση ή και καθοδήγηση της ανάπτυξης κάποιας νεοφυούς επιχείρησης  στην Ελλάδα κ.ο.κ.

Η πρωτοβουλία «Επιλέγουμε Ελλάδα χτίζοντας Γέφυρες Γνώσης και Συνεργασίας» έχει επομένως ως στόχο να προωθήσει αυτές και άλλες μορφές συνεργασίας για τους Έλληνες που βρίσκονται στο εξωτερικό ώστε να «συνδεθούν» και πάλι με τη χώρα μας, να μεταφέρουν τις γνώσεις και εμπειρίες τους, είτε επιλέγουν να συνεχίσουν να εργάζονται στο εξωτερικό είτε ενδιαφέρονται να γυρίσουν ή να επενδύσουν στην Ελλάδα.  Η ιδέα είναι να στηθούν «γέφυρες» που αργότερα ίσως φέρουν πίσω το πολύτιμο αυτό ανθρώπινο κεφάλαιο που σήμερα βρίσκεται διάσπαρτο ανά τον κόσμο, αλλά και οι οποίες στο μεταξύ θα έχουν άμεσα θετικά αποτελέσματα για τους ίδιους και για το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας, δημιουργώντας ευκαιρίες δικτύωσης και συνεργασίας, ανοίγοντας δρόμους επιστροφής, και συνολικά υποβοηθώντας την αναγκαία μακροπρόθεσμη αλλαγή του ελληνικού αναπτυξιακού προτύπου.

*Γενικός Γραμματέας Στρατηγικών και Ιδιωτικών Επενδύσεων

(Φωτογραφία: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου-Watkinson)