Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

«O Θεός –ή ο διάβολος –κρύβεται στις λεπτομέρειες», λέει μια γνωστή αγγλοσαξονική ρήση για να δηλώσει ότι εκείνο που φαίνεται απλό, μπορεί να κρύβει περίπλοκες λεπτομέρειες. Έτσι και με το νέο νόμο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια: ποιος σώφρων νους μπορεί να θέλει να μην εκσυγχρονιστούν τα δημόσια πανεπιστήμια;

Ποιος μπορεί να θέλει να μην ιδρυθούν καλά πανεπιστήμια στη χώρα μας; Είναι όντως αυτά που προβλέπει ο νόμος και στενόμυαλοι όσοι διαφωνούν;

Για ν’απαντηθούν αυτά και άλλα παρόμοια ερωτήματα, πρέπει κάποιος να δει τις λεπτομέρειες του νόμου. Τι προβλέπει για τα υπάρχοντα και τι για τα νέα πανεπιστήμια, τι αλλάζει στις υφιστάμενες δομές και τι ρήτρες βάζει για την ίδρυση νέων πανεπιστημίων. Ο αναγνώστης τoυ νόμου που έχει αναρτηθεί στο opengov.gr μπορεί εύκολα να βρει απαντήσεις στις παραπάνω ερωτήσεις. Αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε κι εμείς.

Ας ξεκινήσουμε από τις πρόνοιες του νόμου για τα υπάρχοντα, δημόσια πανεπιστήμια. Σε κάποια άρθρα (44-48) φαίνεται να υπάρχει μια τάση συρρίκνωσης των αρμοδιοτήτων των συλλογικών οργάνων εις όφελος συγκεκριμένων προσώπων: ο νόμος αφαιρεί αρμοδιότητες από τις Συγκλήτους και τις Συνελεύσεις Τμημάτων και τις μεταφέρει σε μονοπρόσωπα, διορισμένα όργανα (πρυτάνεις, κοσμήτορες).

Επίσης, σκέψεις προκαλεί και η εισαγωγή διδάκτρων στα δημόσια πανεπιστήμια, μέσω της εισαγωγής αλλοδαπών φοιτητών (Άρθρο 58) . Όταν λοιπόν περάσει ο νόμος και οι αλλοδαποί φοιτητές πληρώνουν, πώς μπορεί να αποκλεισθεί η πιθανότητα ότι σε μια όχι και τόσο μακρινή στο μέλλον εποχή δημοσιονομικής στενότητας, δε θα απαιτηθεί να πληρώνουν και οι ημεδαποί;

Άλλωστε η διεθνής εμπειρία είναι αποκαλυπτική. Το ίδιο συνέβη το 2009 και στην Αγγλία, όταν οι ημεδαποί φοιτητές άρχισαν να πληρώνουν δίδακτρα που παλιότερα πλήρωναν μόνο οι αλλοδαποί.

Για να δούμε όμως και τις πρόνοιες του νόμου για τα νέα, ιδιωτικά πανεπιστήμια. Σε κάποια άρθρα, ο νόμος προβλέπει νέα πανεπιστήμια μικρά σε μέγεθος και συρρικνωμένα από άποψη σχολών και ερευνητικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα, στο άρθρο 138, λέει ότι μπορεί να συσταθεί ιδιωτικό πανεπιστήμιο με μία έως τρεις σχολές,με ελάχιστο αριθμό διδασκόντων τους τριάντα (άρθρο 151).

Οι τριάντα διδάσκοντες που απαιτεί ο νόμος για την ίδρυση πανεπιστημίου είναι όσοι συνήθως απαρτίζουν μια (μικρή) πανεπιστημιακή σχολή μόνη της (πχ Πληροφορική, Ψυχολογία) ή όσοι είναι οι διδάσκοντες για παράδειγμα σ’ένα μεγάλο Λύκειο όπως το 40ο Λύκειο της Αθήνας στη Γκράβα.

Οι διδάσκοντες αυτοί θα απασχολούνται εώς δώδεκα ώρες εβδομαδιαίως αριθμός ο οποίος είναι μεγάλος για τα διεθνή δεδομένα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι και οι διευθυντές γυμνασίων έχουν λιγότερες ωρες διδασκαλίες (5-10) από τις προτεινόμενες δώδεκα ώρες διδασκαλίας για τους καθηγητές των νέων πανεπιστημίων, οι οποίοι επιπλέον χρειάζονται περισσότερες ώρες προετοιμασίας, λόγω του ότι τα πανεπιστημιακά μαθήματα είναι πιο απαιτητικά.

Τέλος το 20% των διδασκόντων δε θα έχει διδακτορικό, δηλαδή δε θα έχει ερευνητική εμπειρία.

Το άρθρο 145 είναι επίσης ενδεικτικό των μικρών απαιτήσεων του νόμου για την έρευνα. Διαβάζουμε αυτολεξεί: «(το πανεπιστήμιο)…αναπτύσσει ερευνητική δραστηριότητα, η οποία σχετίζεται κατ’ελάχιστον με τα εγκεκριμένα προγράμματα σπουδών».

Όλα αυτά μας προιδεάζουν ότι τα νέα πανεπιστήμια, σύμφωνα με όσα ζητά ο νόμος, θα μπορεί να είναι μικροί οργανισμοί, χωρίς ιδιαίτερη ερευνητική δραστηριότητα, πολύ διαφορετική από την πλούσια ερευνητική δραστηριότητα των υπαρχόντων δημόσιων πανεπιστημίων.

Επιπλέον, ο αριθμός των σχολών και των διδασκόντων των ιδιωτικών πανεπιστημίων με τον νέο νόμο δεν συνάδει με πανεπιστημιακές σχολές υψηλού επιπέδου, που οποιοδήποτε καλό, ξένο πανεπιστήμιο θα ίδρυε στη χώρα μας, ούτε τα καθιστά ελκυστικά για καλούς επιστήμονες να έρθουν να τα στελεχώσουν.

Από την άλλη, στα θετικά του νόμου θα ήταν η απαγόρευση της διανομής κερδών σε φυσικά πρόσωπα (άρθρο 132) , το οποίο όμως εν μέρει αναιρείται στο προηγούμενο άρθρο, όπου επιτρέπεται το νέο, ιδιωτικό πανεπιστήμιο να επενδύει χρήματα κατά βούληση.

Εν κατακλείδι, ακόμα και αν κάποιος παραβλέψει ιδεολογικές διαφωνίες για τον αν η ανώτατη εκπαίδευση οφείλει να είναι ιδιωτική ή όχι, ο νόμος αυτός, αντιθέτως του τι διαφημίζεται, φαίνεται να μη διασφαλίζει υψηλές ποιοτικές προδιαγραφές και το μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα των νέων πανεπιστημίων, κάτι που νομίζουμε ότι πρέπει να απασχολήσει όλη την κοινωνία ανεξαρτήτως κομμάτων.

Ο Δημήτρης Πινότσης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου του Λονδίνου και Συνεργάτης Ερευνών στο ΜΙΤ

Ο Νίκος Μαρκάτος είναι Ομότιμος Καθηγητής, τ. Πρύτανης ΕΜΠ, και Γενικός Γραμματέας Συλλόγου Ευρωπαίων Ομότιμων Καθηγητών.

Αμφότεροι είναι μέλη του Think Tank έρευνας του Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ