Ο “ιερός πόλεμος” για τα Θρησκευτικά

«Δεν αλλάζει τίποτα στη διδασκαλία των Θρησκευτικών από την Γ’ Δημοτικού μέχρι και το Γυμνάσιο για φέτος. Ούτε μία τελεία. Έχουμε δεχτεί αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου κι εκείνη επίσης, με τις όποιες διαφωνίες μας. Και πορευόμαστε με τις διαφορές και τις αντιθέσεις μας ως προς το Φάκελο Μαθητή. Οπότε έρχεται το Ανώτατο Δικαστήριο να ανατρέψει τι ακριβώς; Το κλίμα συναίνεσης και διαλόγου;». Με αυτά τα λόγια, ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου σχολιάζει στο News24/7 την απόφαση του ΣτΕ που έκρινε χτες Τρίτη αντισυνταγματικές τις αλλαγές του τέως υπουργού Παιδείας Νίκου Φίλη και την υπουργική απόφαση, με ημερομηνία 7 Σεπτεμβρίου 2016, σχετικά με τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία. «Ωστόσο, αυτό που παίζει τεράστιο ρόλο είναι το σκεπτικό του Ανώτατου Δικαστηρίου, οπότε και αναμένουμε να μας κοινοποιηθεί η πλήρης απόφαση».

«Αρνητική έκπληξη» χαρακτήρισε από την πλευρά του ο ίδιος ο βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ και τέως υπουργός Νίκος Φίλης την απόφαση, κάνοντας λόγο για «σκοταδισμό, μεσαίωνα και αναχρονισμό», ενώ σε σχολιασμό του ο ΣΥΡΙΖΑ μιλά για «σκεπτικό βγαλμένο από εποχές αλήστου μνήμης, το οποίο προσομοιάζει με σκοταδιστικές απόψεις ακραίων θεολογούντων».

Σε αντίθετο μήκος κύματος, η νεολαία του κυβερνητικού εταίρου που έσπευσε να σχολιάσει τις αλλαγές ως αντιπαιδαγωγικές και ότι προκαλούν σύγχυση στους μαθητές. «Και εφόσον φαίνεται ότι και τα αυτονόητα πρέπει να λέγονται, θυμίζουμε ότι ο σεβασμός στην πίστη και την παράδοση του Ελληνισμού δεν αποτελεί συντήρηση και οπισθοδρόμηση, αλλά υπηρετεί το Έθνος και το λαό, όπως και τον πολιτισμό αυτού του τόπου», συμπληρώνει η νεολαία των ΑΝΕΛ.

Σημειώνεται ότι η απόφαση ελήφθη κατά πλειοψηφία 20 υπέρ και 5 κατά. Οι πέντε δικαστές που μειοψήφησαν είναι η αντιπρόεδρος Σπυριδούλα Χρυσικοπούλου και οι σύμβουλοι Επικρατείας Ιωάννης Μαντζουράνης, Θεόδωρος Αραβάνης, Μιχάλης Πικραμένος και Αναστασία-Μαρία Παπαδημητρίου, με τους ίδιους να εμμένουν ότι η απόφαση του Νίκου Φίλη υπηρετεί τους σκοπούς της παροχής από το Κράτος, θρησκευτικής εκπαίδευσης πολυφωνικής και αξιολογικά ουδέτερης, παρουσιάζει επαρκώς τη διδασκαλία της Ορθοδοξίας, όπως προβλέπει το Σύνταγμα και οι διατάξεις των διεθνών συμβάσεων.

Τι ισχύει σήμερα με τα θρησκευτικά σε δημοτικό και Γυμνάσιο

Σχετικά πάντως με τη διδασκαλία στα σχολεία σήμερα, ο κ. Γαβρόγλου εξήγησε στο News24/7 ότι η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε πρακτικά αντισυνταγματική την Υπουργική Απόφαση του Νίκου Φίλη (7.9.2016) από το 2016, ενώ αυτή τη στιγμή στα σχολεία εφαρμόζονται δύο νέες Υπουργικές Αποφάσεις (16.6.2017), πυρήνας των οποίων είναι πράγματι, οι αποφάσεις του τέως υπουργού.

Συγκεκριμένα μετά την αρχική εφαρμογή των νέων προγραμμάτων σπουδών για το μάθημα των Θρησκευτικών κατά το σχολικό έτος 2016- 17, αλλά και την τότε θύελλα αντιδράσεων που οδήγησε στην αποπομπή Φίλη από τον υπουργικό θώκο, άνοιξε ο διάλογος του υπουργείου Παιδείας και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής με ορισθείσα από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, ειδική επιτροπή Ιεραρχών και θεολόγων. Ως αποτέλεσμα του πολύμηνου διαλόγου και με τη σύμφωνη γνώμη της Εκκλησίας, εκδόθηκε τον Ιούνιο του 201 7 νέο ΦΕΚ με τροποποιημένα προγράμματα σπουδών για το μάθημα των Θρησκευτικών.

«Η προσφυγή έγινε ενάντια στην Υπουργική Απόφαση του κυρίου Φίλη. Αυτό έχει σχέση με την προηγούμενη σχολική χρονιά και δεν έχει καμία απολύτως επίπτωση πρακτική αυτή η απόφαση. Καμία απολύτως!», λέει χαρακτηριστικά στο News24/7 ο κ. Γαβρόγλου, ενώ διαβεβαιώνει ότι κανονικά θα συνεχιστεί η εκτύπωση των Φακέλων του Μαθητή και φέτος.

«Είμαστε δηλαδή σε μια φάση όπου υπάρχει απόφαση της Ιεράς Συνόδου για το ωρολόγιο πρόγραμμα, υπάρχει η δική μας απόφαση, στον πυρήνα των προτάσεων του κυρίου Φίλη, υπάρχουν όμως και καινούργιοι Φάκελοι Μαθητών στα σχολεία, αλλά και επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών».

Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι ήδη από τον Σεπτέμβριο 2017 ο νέος Φάκελος Μαθητή διανεμήθηκε πιλοτικά σε όλα τα σχολεία, με τα ποσοστά επιστροφής από πλευράς γονέων να αγγίζουν μόλις το 0.6% περίπου. «Δηλαδή το 99.4% αποδέχτηκε τα βιβλία», ξεκαθαρίζει ανώτατο στέλεχος του υπουργείου στο News24/7. «Για να είμαστε ακριβείς, τα νούμερα έχουν ως εξής: 0.3% το δημοτικό, 0.2% στο Γυμνάσιο και 0.1% στο Λύκειο. Σε απόλυτους αριθμούς, μιλάμε για 200 επιστροφές βιβλίων στο σύνολο των Λυκείων της χώρας».

Θρησκευτικά χωρίς Άσιμο, Rihanna, αλλά με Άκη Πάνου

Υπενθυμίζεται άλλωστε, ότι μετά την απομάκρυνση Φίλη από το υπουργείο Παιδείας, το νέο «μνημόνιο συνεργασίας» μεταξύ Γαβρόγλου και Ιεραρχίας είχε ως αποτέλεσμα η Εκκλησία να αποδεχτεί την εισαγωγή συνοδευτικού μουσικού και οπτικού υλικού σε συγκεκριμένες διδακτικές ενότητες και εργασίες, ενώ έστειλε στο πυρ το εξώτερον, τον «Μπαγάσα» του Νικόλα Άσιμου και το δημοφιλές τραγούδι «Umbrella» της Rihanna.

Τις «εξετάσεις» των κληρικών τότε δεν πέρασαν το Ινδιάνικο παραδοσιακό παραμύθι για τον «Άνεμο» που απήγαγε την όμορφη κόρη ενός ινδιάνου φυλάρχου, καθώς και μία γελοιογραφία του Economist, αφού σύμφωνα με την Εκκλησία, εξέτρεφε «αντιθρησκευτικά» αισθήματα, προωθώντας την ιδέα πως οι θρησκείες είναι υπαίτιες για τη βία.

Στον μακρύ διάλογο μεταξύ αρμόδιων επιτροπών του υπουργείου Παιδείας και των ιεραρχών, η Εκκλησία ζήτησε επίσης να δηλωθεί με σαφήνεια στους μαθητές της Α’ Γυμνασίου ότι η γιόγκα δεν είναι γυμναστική, αλλά θρησκευτική πρακτική.

Αντίθετα, «πράσινο φως» για το Φάκελο Μαθητή πήρε το τραγούδι «Η Ζωή μου Όλη» του Άκη Πάνου σε εργασία της Γ’ Γυμνασίου με θέμα «Διευρύνοντας τις εμπειρίες μας – Χτίζοντας τον κόσμο μας». Την ίδια τύχη είχε «Ο Κήπος» του Σωκράτη Μάλαμα, ενώ για την Α’ Λυκείου στη θεματική ενότητα «Αναζήτηση του Θεού» προτάθηκε ο «Προσκυνητής» του Αλκίνοου Ιωαννίδη, αλλά και μια φωτογραφία του παλιού βραζιλιάνου ποδοσφαιριστή Τζιοβάνι να πανηγυρίζει γκολ γονατιστός και δείχνοντας προς τον ουρανό.

Η απόφαση του ΣτΕ και η αντίδραση του υπ. Παιδείας

Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου αφορά στον τρόπο διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών από τη Γ’ τάξη του δημοτικού έως και τη Γ’ τάξη του Γυμνασίου, ενώ ανάλογη προσφυγή σημειώνεται ότι έχει ήδη ασκηθεί και εναντίον του μαθήματος των Θρησκευτικών που διδάσκεται στο Λύκειο. Στο ΣτΕ προσέφυγαν ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, η Εστία Πατερικών Μελετών, ενώσεις και γονείς, με στόχο την πλήρη ακύρωση της επίμαχης απόφασης του τέως υπουργού Παιδείας.

Σύμφωνα με το Ανώτατο Δικαστήριο, το πρόγραμμα σπουδών για τα Θρησκευτικά που εφαρμόστηκε από το 2016 έως και το 2017 στα σχολεία, κλονίζει τη θρησκευτική χριστιανική συνείδηση, ενώ αποδεικνύεται πολλαπλά αντισυνταγματικό και αντίθετο με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).

Πιο αναλυτικά, με την υπ’ αριθμόν 660/2018 απόφαση, η Ολομέλεια (πρόεδρος ο Νικόλαος Σακελλαρίου και εισηγητής ο Ευθύμιος Αντωνόπουλος) έκρινε ότι η υπουργική απόφαση αντιβαίνει το άρθρο 16 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει ότι μεταξύ των σκοπών της Παιδείας είναι και η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης, σκοπός ο οποίος φαλκιδεύεται. Αντιβαίνει επίσης το άρθρο 13 του Συντάγματος, το οποίο κατοχυρώνει την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης. Και αυτό γιατί η προσβαλλόμενη απόφαση όφειλε να κατατείνει στην εμπέδωση και συνέχιση της ορθόδοξης χριστιανικής συνείδησης και όχι να την κλονίζει. Σημειώνεται μάλιστα ότι το μάθημα των Θρησκευτικών διδάσκεται σε νεαρή ηλικία και ο τρόπος διδασκαλίας του μπορεί να επηρεάσει τους μαθητές, οι οποίοι δεν διαθέτουν την κριτική αντίληψη των ενηλίκων. Προσβάλλει δε το πρώτο Πρόσθετο Πρωτόκολλο του ΕΣΔΑ, γιατί στερεί από τους μαθητές του ορθόδοξου χριστιανικού δόγματος το δικαίωμα να διδάσκονται αποκλειστικά τα δόγματα, τις ηθικές αξίες και τις παραδόσεις της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού.

Την ίδια στιγμή, οι ανώτατοι δικαστές σημειώνουν ακόμη ότι το πρόγραμμα σπουδών των Θρησκευτικών παρουσιάζει ελλείψεις, καθώς δεν κάνει αναφορές στην Αγία Τριάδα, επίκληση της οποίας γίνεται στο Σύνταγμα, αλλά και επειδή ο Ιησούς Χριστός δεν παρουσιάζεται ως Σωτήρας, αλλά απλώς ως δάσκαλος που όλοι θαυμάζουν.

Η απόφαση αυτή όπως ήταν φυσικό, ξεσήκωσε ποικίλες αντιδράσεις, με το αρμόδιο υπουργείο να μιλά για «ακραίους σκοταδιστικούς θεολογικούς κύκλους», αλλά και για το ότι, η απόφαση γυρνά την εκπαίδευση και την κοινωνία πολλά χρόνια πίσω. «Το υπουργείο Παιδείας είναι αποφασισμένο να συνεχίσει το έργο της ανανέωσης, του πλουραλισμού και του εκδημοκρατισμού των προγραμμάτων σπουδών και των διδακτικών υλικών όλων των βαθμίδων», ανέφερε τέλος η σκληρή ανακοίνωση του αρμόδιου υπουργείου.

Η απόφαση της αλλαγής και ο «Ιερός Πόλεμος»

Σύμφωνα με ανώτατο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας, η αλλαγή στο μάθημα των θρησκευτικών δεν είναι νέα «επιταγή». «Η αλλαγή όλων των προγραμμάτων σπουδών ξεκίνησε ήδη επί υπουργίας Άννας Διαμαντοπούλου το 2011. Και για το λόγο αυτό, αποδεσμεύτηκαν κονδύλια από ΕΣΠΑ. Στόχος ήταν από τότε να αλλάξει ριζικά η φιλοσοφία σε όλο το φάσμα μαθημάτων και να δοθεί στον εκπαιδευτικό μεγαλύτερη ελευθερία, προκειμένου να ενισχυθεί η διάδραση. Αυτό σημαίνει ότι πλέον το σχολείο θα έπρεπε να περάσει στην εποχή της βιωματικής μάθησης ακόμη και στα θρησκευτικά, με πρωτογενή κείμενα, τραγούδια, θεατρικά, επισκέψεις σε εκκλησίες και τζαμιά, εκπαίδευση μέσω διαδικτύου και άλλα πολλά».

«Στην Ελλάδα ωστόσο», συνεχίζει η ίδια πηγή «το σόου μονοπωλούν οι αλλαγές σε τρία μαθήματα. Στην Ιστορία, τη Γλώσσα και τα Θρησκευτικά, καθώς τα μαθήματα που αφορούν στην ταυτότητά μας. Και από το 2011, οι πρώτες αντιδράσεις δεν είχαν καν εκκλησιαστικό υπόβαθρο. Ήταν αποκλειστικά θεολογική διαμάχη. Δηλαδή, ποιοι θεολόγοι θα αναλάμβαναν να φτιάξουν τα νέα προγράμματα, καθώς αυτό θα υποδήλωνε κύρος και ισχύ σε αντίστοιχες Θεολογικές Σχολές. Ένας μέρος θεολόγων τότε έμεινε έξω από το παιχνίδι αυτό, οπότε και ξεκίνησε την άσκηση πίεσης, είτε μέσω εκκλησιαστικών ενώσεων, είτε μέσω Μητροπόλεων».

Ποια τα λάθη στους χειρισμούς όμως του αρμόδιου υπουργείου; Η ίδια πηγή συνεχίζει πως το 2016 πράγματι, η απόφαση της ηγεσίας να αφήσει εκτός την Εκκλησία από τις επικείμενες αλλαγές στο υποχρεωτικό μάθημα των θρησκευτικών που απευθύνονταν μόνο σε Ορθοδόξους, οδήγησε σε αναπόφευκτο ντόμινο συνεπειών. «Δεν μπορεί η Πολιτεία να αποφασίζει για το Ορθόδοξο Δόγμα, εκτός κι αν θέλει να μετατραπεί σε κρατική Εκκλησία. Γι’ αυτό και η Ιερά Σύνοδος αντέδρασε. Όχι ως προς τις παιδαγωγικές μεθόδους, αλλά ως προς το τι θα διδάσκεται ως Ορθοδοξία».

Για παράδειγμα, στη Γερμανία της θρησκευτικής ανομοιογένειας, τα θρησκευτικά αποτελούν ομολογιακό μάθημα εντός του σχολείου που ελέγχεται από τις θρησκευτικές κοινότητες, με καθηγητές που πληρώνονται μεν από το κράτος, αλλά επιλέγονται δε από Καθολικούς, Προτεστάντες, Ορθόδοξους κτλ.

Να σημειωθεί πάντως ότι και τα παλιά σχολικά εγχειρίδια των θρησκευτικών έχουν καταδικαστεί από την Ιερά Σύνοδο, ως μέσο διάδοσης εσφαλμένων πτυχών της Ορθοδοξίας.

Η άλλη όψη

Για «αυταρχική και φασιστική πάντως εφαρμογή πολιτικής στον ευαίσθητο χώρο της Παιδείας», εξακολουθούν να κάνουν λόγο μέλη της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων στο News24/7, υπενθυμίζοντας τη στάση της ΠΕΘ στις αρχές του νέου σχολικού έτους που προέτρεψε γονείς και κηδεμόνες να επιστρέψουν ως απαράδεκτα και αντιδιδακτικά τα εγχειρίδια του μαθήματος των Θρησκευτικών που αφορούν όμως άμεσα την πνευματική εξέλιξη των Ελλήνων ορθόδοξων μαθητών.

Οι θεολόγοι ισχυρίζονται ότι οι μαθητές πλέον θα διδάσκονται ένα πανθρησκειακό μάθημα που ούτε λίγο ούτε πολύ θα συντελέσει στη σταδιακή αποορθοδοξοποίηση. «Το περιεχόμενο είναι πολυθρησκειακό και συγκρητιστικό και, συνεπώς, αντισυνταγματικό, αντιπαιδαγωγικό και αντορθόδοξο», λένε και συνεχίζουν ότι «οι ορθόδοξοι μαθητές, ανήκουν στους γονείς τους ως προσωπικότητες και όχι στο κράτος και, φυσικά, θα πρέπει να διδάσκονται την πίστη των γονέων τους, την οποία έχουν ασπασθεί με το βάπτισμα και όχι ένα συνονθύλευμα θρησκειών. Αυτό είναι παγκόσμια κατοχυρωμένο δικαίωμά τους. Η ανάμειξη των θρησκειών με την πίστη των μαθητών από την Γ΄ τάξη του δημοτικού στοχεύει στη αντικατάσταση ή υποκατάσταση της πίστεως με ένα ουδέτερο διαθρησκειακό ή πολυθρησκειακό ή πανθρησκειακό και εκκοσμικευμένο πνεύμα, με άλλα λόγια, στην αποχριστιανοποίησή τους».