Πανεπιστήμιο Πάτρας: Τα προσωπικά δεδομένα και τα δικαιώματα των φοιτητών πήγαν περίπατο στην τηλεκπαίδευση

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαπέντε μηνών, όταν όλες οι βαθμίδες της ελληνικής εκπαίδευσης επιχείρησαν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της τηλεκπαίδευσης, το ενδιαφέρον εστιάστηκε κυρίως στα προβλήματα που ανέκυψαν στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια. Λογικό ως ένα σημείο καθώς οι μαθητές είναι ανήλικοι και η όποια παραβίαση δικαιωμάτων που μπορεί να προκύψει, “χτυπάει” περισσότερο.

Είναι η αλήθεια όμως ότι τα ίδια και περισσότερα προβλήματα αντιμετώπισαν τα ελληνικά πανεπιστήμια και οι φοιτητές τους. Ειδικά στο κομμάτι των εξεταστικών και ιδιαίτερα στον τρόπο που γινόταν η εξέταση εξ’ αποστάσεως παρουσιάστηκαν πολύ μεγάλα ζητήματα που δεν είχαν να κάνουν μόνο με το άγνωστο της διαδικασίας αλλά και με την τουλάχιστον άκομψη συμπεριφορά μερίδας των καθηγητών οι οποίοι ήταν υπέρ το δέον αυστηροί.

Στο συγκεκριμένο ρεπορτάζ θα παρουσιαστεί η κατάσταση στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας όπως μας εξιστορήθηκε από φοιτητές και φοιτήτριες του ιδρύματος (διαφόρων τμήματων) οι οποίοι αντιμετώπισαν εκτός από τις δυσκολίες τις εξέτασεις, παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους στο ψηφιακό κόσμο αλλά και συμπεριφορά που οι ίδιοι την χαρακτηρίζουν ως τουλάχιστον προβληματική και συχνά προσβλητική.

Καχυποψία εναντίον των φοιτητών

Ισως το μεγαλύτερο πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι μερίδα καθηγητών αντιμετώπιζαν τους φοιτητές ως εν δυνάμει αντιγραφείς. Εγινε πολύ μεγάλη κουβέντα για το πως θα διασφαλιστεί το αδιάβλητο της εξ’ αποστάσεως εξέτασης και αυτό οδήγησε σε υπερβολές που θα περιγραφούν αμέσως μετά.

Οι καταγγέλοντες αναφέρουν στο NEWS 24/7 ότι σε πολλά μαθήματα τα θέματα που επιλέχθηκαν για τις τελικές εξετάσεις ήταν πολύ δύσκολα ενώ ο χρόνος για την ανάπτυξή τους ήταν λιγότερος σε σχέση με την παραδοσιακή μορφή των εξετάσεων.

Πέρα όμως από αυτό, προέκυψαν προβλήματα με τη διαδικασία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα με το οποίο ήρθαν αντιμέτωποι ουκ ολίγοι φοιτητές: Τι κάνουμε αν πέσει το internet κατά τη διάρκεια της εξέτασης; Οπως χαρακτηριστικά τονίστηκε από μερίδα καθηγητών, “σ’ αυτήν την περίπτωση παιδιά, είναι σαν να χάνετε το λεωφορείο και να μην παρουσιάζεστε καθόλου στην εξέταση”. Τουτέστιν δεν υπήρχε καμία μέριμνα για την επανεξέταση φοιτητών οι οποίοι για λόγους ανωτέρας και…τεχνολογικής βίας δεν είχαν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στην εξέταση.

Επίσης, κατά τη διάρκεια της εξέτασης καθηγητές-επιτηρητές εξαντλούσαν την αυστηρότητά τους σε θέματα όπως η παρουσία τρίτων στο χώρο από τον οποίο ο φοιτητής έγραφε. Είναι όμως εδώ χρήσιμο να τονίσουμε ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων οι φοιτητές έγραφαν από τις μόνιμες κατοικίες τους, ακόμα και αυτοί που προέρχονταν από την επαρχία είχαν ξενοικιάσει τα σπίτια τους στην Πάτρα και είχαν επιστρέψει στον τόπο καταγωγής τους.

Καταλαβαίνει κανείς όμως στα πατρικά των φοιτητών εκτός από τους ίδιους διέμεναν γονείς, αδέλφια και ίσως γιαγιάδες και παππούδες. Δεν ήταν δυνατόν αυτοί οι άνθρωποι να… εξοριστούν κατά τη διάρκεια της εξέτασης ούτε τα σπίτια τους ήταν τόσο μεγάλα που να διασφαλίζουν απόλυτη απομόνωση στους διαγωνιζομένους.

Η απαίτηση αυτή, εκτός από παράλογη είναι και αντικανονική. Η εισαγωγή και η επιβολή μέτρων που επεμβαίνουν στην ιδιωτικότητα οφείλει να λαμβάνει υπόψη της τις συνθήκες. Αν είχε πραγματοποιηθεί Εκτίμηση Αντικτύπου Προστασίας Δεδομένων, θα είχε λάβει υπόψη της την ιδιαιτερότητα της μετακίνησης των φοιτητών στην οικογενειακή εστία και θα είχε προσαρμόσει τα μέτρα ανάλογα. Το στοιχείο αυτό είναι ένδειξη ότι δεν πραγματοποιήθηκε ΕΑΠΔ.

Διπλές κάμερες και προσωπικές μέθοδοι που δεν προβλέπονται

Πολλές φορές παρατηρήθηκε και το φαινόμενο της…διπλής κάμερας. Εκτός δηλαδή από την κάμερα του υπολογιστή που “φωτίζει” το χώρο πίσω από το διαγωνιζόμενο φοιτητή, δεν ήταν λίγοι οι επιτηρητές που απαιτούσαν να μπαίνει και δεύτερη κάμερα προς τα πλάγια έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι ο φοιτητής δεν αντιγράφει από σημειώσεις ή βιβλίο δίπλα του. Μιλάμε, δηλαδή, για έναν κανονικό “μεγάλο αδελφό” στην προσπάθεια να εξασφαλιστεί, υποτίθεται, το αδιάβλητο των εξετάσεων και της διαδικασίας εν γένει.

Με τη μαρτυρία αυτή σχεδόν βεβαιωνόμαστε πως ο σχεδιασμός ως προς την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων έγινε πολύ πρόχειρα. Σε μια ΕΑΠΔ ένα τέτοιο μέτρο θα ήταν πρόδηλα δυσανάλογο, καθώς ζητείται η παρακολούθηση ολόκληρου χώρου (και όποιου ενδεχομένως κινείται σε αυτόν) χωρίς να έχει εξεταστεί αν υπάρχουν άλλα μέτρα, ποιοι είναι οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι, κλπ.

Οι καταγγέλοντες επίσης αναφέρουν ότι σε πολλά μαθήματα πολλών τμημάτων ο ακριβής τρόπος εξέτασης γινόταν γνωστός την τελευταία ημέρα πριν τη διαδικασία, γεγονός που προκαλούσε σύγχυση αλλά και εκνευρισμό στους φοιτητές οι οποίοι με άλλο τρόπο προετοιμάζονταν και με άλλη μέθοδο τελικά διαγωνίζονταν στο μάθημα. Οι σημειώσεις, παράλληλα, πολύ συχνά δεν ανέβαιναν στις σχετικές πλατφόρμες, επικρατούσε ένα σχετικό μπάχαλο και τα μαθήματα γίνονταν μάλλον αποσπασματικά με ότι αυτό συνεπάγεται για την ετοιμότητα των φοιτητών στην εξεταστική περίοδο.

Εκτός όλων αυτών συγκεκριμένοι καθηγητές εφάρμοζαν τις απολύτως προσωπικές τους μεθόδους κατά τη διάρκεια των εξετάσεων. Παράδειγμα: Καθηγητής του Φυσικού υπέβαλλε αρχικά τους φοιτητές του σε ερωτήματα πολλαπλής επιλογής και μόνο αν περνούσαν από αυτό το τεστ είχαν το δικαίωμα να λάβουν μέρος αμέσως μετά στην κανονική εξέταση!

Αλλος ζητούσε από τους φοιτητές να “κατεβάσουν” συγκεκριμένο λογισμικό, έκανε το μάθημα μέσα σ’ αυτό και εν συνεχεία στην εξεταστική “έκοβε” σωρηδόν κατηγορώντας την ίδια ώρα τους φοιτητές για μαζικές αντιγραφές.

Ολα όσα αναφέρθηκαν καταδεικνύουν κυρίως δύο πράγματα. Πρώτον ότι η εποχή της τηλεκπαίδευσης αλλά και της τηλεξέτασης στο Πανεπιστήμιο Πατρών δεν μπήκε με τους καλύτερους οιωνούς και δεύτερον ότι δεν υπήρχε κλίμα αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ καθηγητών και φοιτητών σ’ ένα πολύ κρίσιμο διάστημα όπως αυτό του τελευταίου 15μηνου.

Επίσης-και αυτό θα πρέπει να απασχολήσει το σύνολο των Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων αλλά και των φοιτητικών κοινοτήτων ανά τη χώρα- οι φοιτητές δείχνουν να μην γνωρίζουν σχεδόν καθόλου τα δικαίωματα τους στο ψηφιακό κόσμο και να υποκύπτουν έτσι εύκολα σε εκβιασμούς του στιλ “ή μιλάς τώρα στην κάμερα ή “κόβεσαι” από το μάθημα”. Και το αναφέρουμε γιατί ακούστηκαν και αυτά κατά τη διάρκεια της τελευταίας εξεταστικής σύμφωνα με τις μαρτυρίες που εξασφάλισε το NEWS24/7.

Άλλωστε, σύμφωνα με τον GDPR, οι Υπεύθυνοι επεξεργασίας έχουν υποχρέωση να ενημερώνουν τα υποκείμενα των δεδομένων για τα δικαιώματά τους και να τα διευκολύνουν να τα ασκήσουν. Όχι μόνο δε συνέβαινε αυτό αλλά ακόμη και για τεχνικά θέματα που μπορεί να αντιμετώπιζαν οι φοιτητές δεν υπήρχε πρόνοια αλλά αντιμετωπίζονταν οι ίδιοι οι φοιτητές ως υπεύθυνοι για αυτά.

Οι φοιτητές είχαν εγκαίρως προειδοποιήσει

Η μάλλον δυστοπική κατάσταση που περιγράφηκε είχε προβλεφθεί και είχε επισημανθεί από τους φοιτητές. Τα πειστήρια δημόσιων παρεμβάσεών τους είναι ουκ ολίγα και εκθέτουν τη διοίκηση του Πανεπιστημίου Πατρών που απ’ ότι φαίνεται δεν θέλησε να βελτιώσει τα πράγματα. Ηδη από τις 14 Ιουνίου του 2020 (!) είχε καταγγελθεί δημοσίως η στάση του Μαθηματικού Τμήματος με ανακοίνωση στην οποία οι φοιτητές έκαναν λόγο για ασφυκτικά deadlines και για συνθήκες οι οποίες δεν προστατεύουν τα δικαιώματά τους.

Ο φοιτητικός σύλλογος του Φυσικού του Πανεπιστημίου Πάτρας είχε από την πλευρά του προχωρήσει σε συγκεκριμένη καταγγελία κατά του καθηγητή Στέλιου Κουρή ο οποίος κατηγορήθηκε για αντιεκπαιδευτική συμπεριφορά, ακόμα και για σεξιστικά σχόλια απέναντι σε φοιτήτριες. Ο κ. Κουρής έδωσε μία αναλυτική απάντηση. Για τον εν λόγω καθηγητή επίσης είχαν συλλεχθεί υπογραφές στο avaaz.org οι οποίες ξεπέρασαν τις 400.

Τα τρία ερωτήματα προς τον DPO του Πανεπιστημίου Πατρών

Για όσα ζητήματα θέσαμε στο παρόν ρεπορτάζ, επικοινωνήσαμε, ως οφείλαμε, με το Πανεπιστήμιο Πατρών και συγκεκριμένα με τον πλέον αρμόδιο, τον Υπεύθυνο Προσωπικών Δεδομένων του ιδρύματος, Αναστάσιο Ρουμελιώτη. Του θέσαμε, μέσω e-mail, τα σχετικά, με την υπόθεση ερωτήματα, αλλά και ακόμη ένα που έχει να κάνει με τον ίδιο και τη θέση του στο Πανεπιστήμιο από την οποία, κατά τον GDPR, δεν πρέπει να προκύπτει σύγκρουση συμφερόντων. Ομως, ο κος Ρουμελιώτης δηλώνει, εκτός από DPO, και μέλος της Νομικής Υπηρεσίας του Πανεπιστημίου.

Παραθέτουμε τα ερωτήματά μας διότι μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές ο κος Ρουμελιώτης δεν έχει απαντήσει. Εφόσον το πράξει, θα δημοσιεύσουμε τις απαντήσεις του σε νέο ρεπορτάζ.

1. Σε σχέση με το ζήτημα της εξ αποστάσεως διδασκαλίας και των εξ αποστάσεως εξετάσεων, έχετε ασκήσει τα καθήκοντά σας ως ΥΠΔ; Πώς φαίνεται αυτό, πώς αποδεικνύεται; Σε ποιες ενέργειες προχωρήσατε;

2. Γνωρίζετε ότι η ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου δεν τηρεί τις προδιαγραφές που προβλέπει ο ΓΚΠΔ, το ΕΣΠΔ και η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα;

3. Από το βιογραφικό σας προκύπτει ότι είστε και μέλος της Νομικής Υπηρεσίας του Πανεπιστημίου. Πώς διασφαλίζεται η ανεξαρτησία και η μη σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των δύο θέσεων (DPO και μέλος της Νομικής Υπηρεσίας) που ζητά το άρθρο 38 του GDPR?

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις