Χρήστος Τριανταφύλλου: Θατσερικές καρικατούρες και ιδιωτικά κολέγια

Υπάρχει συχνά στο μυαλό της ευρύτερης Αριστεράς μια παράξενη εικόνα ως προς το τι είναι τα περίφημα ελληνικά «κολέγια»: πολλοί/ες τα φαντάζονται ως κάτι σαν Hogwarts, όπου γόνοι πρωθυπουργών και λοιπών μεγαλοαστών περιφέρονται μέχρι να έχουν πληρώσει αρκετά ώστε να πάρουν ένα πτυχίο που λέει πάνω «τώρα είσαι πια επίσημα μέλος της ελίτ».

Αυτή η καρικατούρα είναι προβληματική, πρώτον γιατί η αναπαραγωγή της δίνει επιχειρήματα στη Δεξιά, και δεύτερον γιατί βλάπτει την ίδια την κοινωνιοκεντρική αντίληψη της Αριστεράς. Αν και σαφώς υπάρχουν ιδρύματα περίπου σαν τα παραπάνω, τα περισσότερα εδρεύουν εκτός Ελλάδας, και συνήθως μάλιστα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό που αποκαλούμε «κολλέγιο» στην Ελλάδα, με τις όποιες αποκλίσεις έχουν μεταξύ τους και με τα διάφορα προβλήματά τους, μοιάζει περισσότερο με μια επαγγελματική σχολή –κυρίως γιατί αυτό είναι πρωτίστως. Και ως επαγγελματική σχολή, δεν ελκύει γόνους εφοπλιστών, αλλά ανθρώπους που ψάχνουν μια σχετικά άμεση επαγγελματική αποκατάσταση.

Μια βόλτα γύρω από τα κτήρια των «κολεγίων», στα αίθριά τους όπου οι σπουδαστές πίνουν καφέ μέχρι το επόμενο μάθημα, στα sites και στα social media τους το πιστοποιεί εύκολα αυτό. Η βασική τους στόχευση είναι η απόκτηση επαγγελματικών και τεχνικών δεξιοτήτων και η δικτύωση με επιχειρήσεις. Γι’ αυτόν τον σκοπό, μάλιστα, συνεργάζονται τα τελευταία χρόνια συχνά με influencers (που μπορεί να είναι σπουδαστές/τριες τους ή όχι), ώστε να αυξήσουν την ορατότητά τους στα νεανικά κοινά: βίντεο, giveaways με υποτροφίες, διαγωνισμοί και ένα σωρό άλλες τεχνικές επιστρατεύονται ώστε το «κολλέγιο» να αποκτήσει μια κουλ εικόνα. Και πολύ καλά κάνουν, γιατί αυτός είναι ο στόχος της λειτουργίας τους.

Το πρόβλημα αρχίζει από τη λογική της κυβέρνησης ότι κάποια από αυτά τα ιδρύματα θα μπορούν ουσιαστικά εν μία νυκτί να λέγονται ΑΕΙ. Θα μπορούν δηλαδή, θεωρητικά τουλάχιστον, να ακολουθούν το καθεστώς λειτουργίας ενός πανεπιστημίου, το οποίο περιλαμβάνει ένα διαφορετικό μοντέλο γνώσης, για το οποίο οι σπουδαστές των «κολλεγίων» δεν ενδιαφέρονται καθόλου. Τι να τα κάνει τα ερευνητικά προγράμματα και τις αντίστοιχες υποδομές κάποιος ή κάποια που, πολύ λογικά, θέλει σε μερικά χρόνια να εργάζεται ήδη ως μάγειρας ή αισθητικός; Γιατί πρέπει να φορεθεί σε επαγγελματικές σχολές η τήβεννος και όλα τα βαρυσήμαντα στολίδια, εκτός από το υποτιθέμενο –ιδίως στα μυαλά των γονέων– και παρωχημένο πια κοινωνικό κύρος που αυτά φέρνουν;

Πολύ σωστά διαμαρτύρεται η Αριστερά για το ότι τα πανεπιστήμια αναγκάζονται να μπουν με το ζόρι στη λογική της υποτιθέμενης ελεύθερης αγοράς, γιατί το μοντέλο του πανεπιστημίου εξυπηρετεί κυρίως άλλες στοχεύσεις, μεταξύ των οποίων η έρευνα· ταυτόχρονα, όμως, οι επαγγελματικές σχολές- «κολλέγια» εξυπηρετούν ακριβώς αυτές τις στοχεύσεις της αγοράς εξ ορισμού. Είναι πολύ μεγάλος πια ο αριθμός των ανθρώπων που, λόγω του στρεβλού εκπαιδευτικού συστήματος, περνούν με Πανελλήνιες σε κάποιο πανεπιστήμιο για το οποίο δεν ενδιαφέρονται ούτε στο ελάχιστο και στο οποίο δεν εμφανίζονται ποτέ, και ταυτόχρονα σπουδάζουν σε κάποιο «κολλέγιο» που τους προσφέρει εργασιακή προοπτική.

Προφανώς, τα ίδια τα πανεπιστήμια έχουν έναν σοβαρό αριθμό ζητημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Ορισμένα από αυτά αφορούν την ίδια τη θελκτικότητά τους, και τα περισσότερα έχουν τη ρίζα τους στο τερατώδες δίπολο «κρατική αδιαφορία-κρατικός συγκεντρωτισμός». Αυτό όμως δεν θα γίνει με τον «ελεύθερο ανταγωνισμό» από επαγγελματικές σχολές εντελώς άλλης στόχευσης, ούτε βέβαια από τα υποτιθέμενα κορυφαία αμερικανικά πανεπιστήμια που θα ιδρύσουν παραρτήματα, λες και είναι αλυσίδα εστιατορίων. Έχουμε ένα κυβερνητικό σκεπτικό, λοιπόν, το οποίο, από τη μία επιδιώκει και πάλι εύκολα κέρδη ξηλώνοντας καθετί δημόσιο, από την άλλη θέλει να ευνοήσει σκανδαλωδώς συγκεκριμένα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που θα επιδιώξουν να πουλήσουν αποδοτικά τον μύθο της ανώτατης εκπαίδευσης.

Ένας άνθρωπος 18 ετών ο οποίος δεν ενδιαφέρεται να σπουδάσει σε πανεπιστημιακό επίπεδο, ακριβώς επειδή αυτό το επίπεδο δεν έχει πρακτικό αποτέλεσμα στους περισσότερους κλάδους, δεν θα ωφεληθεί ούτε στο ελάχιστο αν ένα «κολλέγιο» μετονομαστεί ξαφνικά σε πανεπιστήμιο. Θα ωφεληθεί όμως ο ιδιοκτήτης του, και κυρίως θα ωφεληθεί μια κυβέρνηση που παριστάνει τον φορέα εκσυγχρονισμού, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια καρικατούρα θατσερισμού στον 21ο αιώνα. Ο πολιτικός διάλογος συνήθως αφορμάται από την κατάσταση στα πανεπιστήμια, και δικαίως, αλλά η άλλη πλευρά του νομίσματος είναι εξίσου προβληματική. Για την Αριστερά δεν είναι ο αντίπαλος η επαγγελματική εκπαίδευση, ούτε οι άνθρωποι που σπουδάζουν σε αυτήν για διάφορους λόγους· ο αντίπαλος είναι μια απολύτως καιροσκοπική πολιτική αντίληψη που πλασάρεται ως «κανονικότητα», επενδύοντας στις προσδοκίες της ελληνικής κοινωνίας και στρέφοντάς τις ενάντια στο δημόσιο πανεπιστήμιο –δηλαδή σε ένα από τα σπουδαιότερα δημοκρατικά κεκτημένα της ελληνικής ιστορίας.

 

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου είναι εντεταλμένος διδάσκων, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής/ Επιστημονικός συνεργάτης,
ΕΚΠΑ