Αυτή τη φορά να το κάνουμε αλλιώς

Περίοδος απολογισμών και εξαγγελιών. Περίοδος που μετράμε τα λάθη, τα παθήματα, τα μαθήματα και βάζουμε πλώρη για καινούργια. Περίοδος που φέρνουμε στον νου τη γεύση και την επίγευση των εμπειριών (τραυματικών και μη) της χρονιάς που μόλις έκλεισε.

Τι μάθαμε λοιπόν από την χρονιά που πέρασε; Μάθαμε ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ και δεν είναι κάτι που θα το βιώσουμε κάποια στιγμή στο μέλλον. Μάθαμε ότι η αδράνεια περίπου τριάντα ετών κάνει την αντιμετώπισή της ταυτόχρονα πιο επιτακτική και επείγουσα, αλλά και πιο δύσκολη. Μάθαμε ότι οι πόλεις μας, οι δρόμοι μας, οι υποδομές μας γενικότερα, δεν είναι έτοιμα για να αντέξουν τη νέα κλιματική πραγματικότητα και η λογική με την οποία οργανώνουμε την άμυνά μας (διευθέτηση ρεμάτων, εγκιβωτισμός ποταμών, κάλυψη με τσιμέντο κάθε σπιθαμής χώματος) συνιστούν συνταγή αποτυχίας. Και πρέπει να τα αλλάξουμε.

Μάθαμε ότι οι δράσεις καταστολής (στην περίπτωση των δασικών πυρκαγιών) έχουν περιορισμένα αποτελέσματα και τεράστιο κόστος, ενίοτε και με απώλειες ανθρώπινων ζωών. Μάθαμε ότι θα πρέπει επιτέλους να δούμε σοβαρά την πρόληψη αλλά και την ουσιαστική συμμετοχή της κοινωνίας. Όχι, η υπακοή στα κελεύσματα του 112 δεν αρκεί! Η διαχείριση του φυσικού μας πλούτου είναι μια περίπλοκη και σημαντική υπόθεση που δεν εξαντλείται στον αριθμό των διαθέσιμων Canadair.

Μάθαμε (αναφορά στις πλημμύρες) ότι, μέσα σε μια στιγμή, μπορούν να χαθούν τα πάντα, χιλιάδες συμπολίτες να ξεσπιτωθούν, ολόκληρα χωριά να χρειαστεί να μεταφερθούν. Αρκεί ο συνδυασμός ακραίων καιρικών φαινομένων και πολλών ανθρώπινων λαθών και εγκληματικών παραλείψεων (που αποδείχθηκε οτι δεν σπανίζουν).

Με λίγα λόγια, η κλιματική κρίση δεν είναι ούτε “οργή θεού” ούτε “εκδίκηση της φύσης” ούτε “το κακό που μας βρήκε”. Είναι αποτέλεσμα επιλογών μας (πιο σωστά, αποτέλεσμα της δικής μας αδράνειας/ άρνησης να αναλάβουμε τις απαραίτητες πρωτοβουλίες). Απολύτως εξηγήσιμα φυσικά φαινόμενα, εν πολλοίς προβλέψιμα και σίγουρα επαναλαμβανόμενα και επιδεινούμενα.

Τέλος, μάθαμε (αναφορά στο τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη) ότι όσο κι αν προσπαθείς να κρύψεις το πρόβλημα κάτω από το χαλί, αυτό κάποια στιγμή θα βγει στην επιφάνεια με τραγικές συνέπειες. Οι ελλείψεις και οι παραλείψεις ήταν γνωστές και καταγεγραμμένες.

Αντιστοίχως, για το δυστύχημα στα Τέμπη δεν φταίει η κακιά η ώρα αλλά η επί σειρά ετών υποβάθμιση των σιδηροδρόμων υπέρ του αυτοκινήτου, η απουσία ελέγχων και λογοδοσίας για τα τόσα χρήματα που διατέθηκαν για τον εκσυγχρονισμό του, η απουσία διαφάνειας.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν πολύτιμα (αν και τραγικά και πολύ ακριβά) μαθήματα για όλους μας, που πρέπει να μας καθοδηγήσουν στις επιλογές μας για την καινούργια χρονιά. Πέρα όμως από τα παθήματα που έγιναν μαθήματα, ας δούμε τι άλλα εφόδια διαθέτουμε.

Ως χώρα και ως κυβέρνηση διαθέτουμε αποδεδειγμένη επικοινωνιακή δεινότητα, εξαγγελίες στη σωστή κατεύθυνση και αρκετά χρήματα (κρίνοντας από τα τόσα pass δια πάσαν νόσον αλλά και τους πόρους που ανακοινώθηκε ότι θα διατεθούν για τους πλημμυροπαθείς). Πιο συγκεκριμένα, ο πρωθυπουργός έχει προσελκύσει επανειλημμένα τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας με εξαγγελίες του στη σωστή κατεύθυνση για την προστασία του περιβάλλοντος (απο- ανθρακοποίηση, προστασία του 30% των θαλασσών μας, προστασία της βιοποικιλότητας, εξοικονόμηση ενέργειας), ενώ οι αντίστοιχες δράσεις της κυβέρνησης υπολείπονται κατα πολύ. Αντί για μετασχηματισμό της αγοράς και της κοινωνίας στα νέα δεδομένα, η κυβέρνηση περιορίζεται σε pass και μηνύματα εκκένωσης μέσα από το 112. Αντί για δράσεις πρόληψης μετράει Canadair. Αντί για επαναχάραξη της γεωργίας υπό τα νέα κλιματικά δεδομένα, βιάζεται να γυρίσει στα “παλιά”. Αντί για απο-ανθρακοποίηση της οικονομίας προωθεί ταυτόχρονα καθαρή ενέργεια (ΑΠΕ) αλλά και εξορύξεις αερίου, νέα δίκτυα αερίου, σταθμούς αποθήκευσης υγροποιημένου αερίου…

Ας δούμε και τι μας λείπει, τι δεν έχουμε ακόμα. Δεν έχουμε σχέδιο και στρατηγική (η τελευταία απαιτεί ποσοτικούς στόχους και δεσμεύσεις, χρονοδιαγράμματα κοκ), Δεν έχουμε αρκετό πράσινο ανά κάτοικο, δεν έχουμε ανθεκτικές πόλεις και υποδομές, δεν έχουμε ενεργούς πολίτες, δεν έχουμε αυτογνωσία (περισσεύει η έπαρση και ο αυτοθαυμασμός). Τέλος, δεν διαθέτουμε απόθεμα ταπεινότητας ενώ παρατηρούνται τεράστιες ελλείψεις στην αναγνώριση λαθών (προαπαιτούμενο για τη διόρθωσή τους).

Βλέποντας πίσω, ίσως λίγο ανάμεσα στις γραμμές, τα μεγάλα δράματα του 2023 έχουν όλα μια έντονη περιβαλλοντική διάσταση: δασικές πυρκαγιές (χαμένα πολύτιμα οικοσυστήματα), πλημμύρες (απροστάτευτες πόλεις και γεωργική παραγωγή μακριά από τις διατροφικές μας ανάγκες), δυστύχημα στα Τέμπη (πολυετής μεθοδική προτεραιότητα στους αυτοκινητόδρομους αντί για το τρένο και τον εκσυγχρονισμό/ επέκτασή του). Κοινό τους χαρακτηριστικό η εγκληματική αμέλεια, οι παραλείψεις, τα διαχρονικά λάθη, η υποτίμηση του κινδύνου, η μετάθεση της λύσης σε επόμενους, η έλλειψη λογοδοσίας, η απουσία διαφάνειας. Όλα αυτά πρέπει πλέον να τα κάνουμε αλλιώς. Αυτές είναι οι οδηγίες για τη νέα χρονιά. Ε, ας τις ακολουθησουμε.