Antinero και Αιγίς: Τα καμπανάκια για την απορροφητικότητα και η σκληρή “πύρινη” πραγματικότητα

Προφητικά ηχούν λόγια αναλυτών αλλά και ιθυνόντων για την πορεία έργων που σχετίζονται με την πυροπροστασία, που ακούστηκαν πριν μήνες.

Προφανώς και η υλοποίηση μεγάλων έργων και η “θωράκιση” περιοχών, ειδικά όσων εφάπτονται σε περιαστικά δάση, αλλά και δασών per se, με πολύπλευρα και συσσωρευμένα εδώ και δεκαετίες προβλήματα εντεινόμενα από την κλιματική κρίση, δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη.

Ωστόσο ακόμη κι έτσι θα πρέπει να εξεταστεί η πορεία υλοποίησης των έργων που έχουν ξεκινήσει, το εαν στα σημεία “αιχμής” υπήρξε παρέμβαση, την ώρα, δε, που υπήρχαν και πρόσφατες αναλυτικές αναφορές από εκπροσώπους της κυβέρνησης για τις μεγάλες πρωτοβουλίες “Antinero – Αιγις”.

Παράλληλα, θα πρέπει να αξιολογηθεί και η διαδικασία υλοποίησης της δράσης για τους καθαρισμούς οικοπέδων αλλά και τις πιθανές ευθύνες δήμων και άλλων φορέων.

Το ΥΠΕΝ

Τον περασμένο Μάρτιο, συγκεκριμένα, την πορεία υλοποίησης του Προγράμματος Προστασίας Δασών AntiNero παρουσίασε  το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σχετικά με τη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας.

Όπως ανέφερε, τότε, το ΥΠΕΝ, “τα προγράμματα AntiNero I, II και ΙΙI τα οποία αποτελούν βασικά εργαλεία για την πρόληψη και την προστασία των δασών της χώρας, βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη σε πληθώρα περιοχών. Υλοποιούνται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.”

Στο πλαίσιο των προγραμμάτων, σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, δημιουργούνται μικτές αντιπυρικές ζώνες, με πολλαπλά πλεονεκτήματα όπως: μείωση του κινδύνου μετάδοσης και εξάπλωσης όλων των ειδών των πυρκαγιών (εδάφους, επιφανείας και κόμης), μείωση της ταχύτητας εξάπλωσης και έντασης των πυρκαγιών και του κινδύνου δημιουργίας MEGA FIRE, διευκόλυνση της προσέγγισης των δασοπυροσβεστών στην περιοχή με ασφάλεια και της μετακίνησης των πυροσβεστικών οχημάτων.

Επίσης, δημιουργούνται ζώνες αμιγούς ή μικτής βλάστησης με πλατύφυλλα είδη, τα οποία χαρακτηρίζονται από πιο αργή και ελεγχόμενη εξάπλωση της πυρκαγιάς μέσω φυτεύσεων εμπλουτισμού, με έμφαση σε θέσεις δασών ή δασικών εκτάσεων χωροθετημένων πλησίον ή σε μίξη με οικιστικές περιοχές.

Ακόμη, πραγματοποιούνται εργασίες όπως: καθαρισμοί δασών και δασικών εκτάσεων, συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου και των αντιπυρικών ζωνών κ.λπ.

Προφανώς η προσπάθεια αυτή δεν μπόρεσε να “κρατήσει’ την πύρινη λαίλαπα στην Αν. Αττική.

Ειδικότερα, με βάση το ΥΠΕΝ, μέχρι τον περασμένο Μάρτιο, πριν την έναρξη της αντιπυρρικής προστασίας, ανά πρόγραμμα είχαν υλοποιηθεί τα εξής:

• AntiNero I

Πραγματοποιήθηκαν καθαρισμοί 52.000 στρ., έγιναν εργασίες για τη βελτίωση και τη συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου 12.600 χλμ., καθώς και για τη βελτίωση και τη συντήρηση αντιπυρικών ζωνών 2.000 χλμ. Επιπρόσθετα, διατέθηκε δωρεάν ξυλεία σε χιλιάδες κατοίκους ανά περιοχή και εκπονήθηκαν σχέδια αντιπυρικής προστασίας για 39 κρίσιμα δασικά οικοσυστήματα συνολικής έκτασης άνω των 42 εκατ. στρ.

• AntiNero II

Έλαβαν χώρα καθαρισμοί 65.000 στρ., βελτιώθηκε και συντηρήθηκε δασικό οδικό δίκτυο 20.000 χλμ., καθώς και αντιπυρικές ζώνες 1.000 χλμ., διατέθηκε δωρεάν ξυλεία σε χιλιάδες κατοίκους ανά περιοχή.

• AntiNero III

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη και αφορά σε καθαρισμούς δασών 71.058 στρ., στη βελτίωση και στη συντήρηση δασικού οδικού δικτύου 103.741 στρ. όπως επίσης στη βελτίωση και στη συντήρηση αντιπυρικών ζωνών 21.197 χλμ., αλλά και στη δημιουργία μικτών αντιπυρικών ζωνών 65.357 στρ.

Το ΤΑΙΠΕΔ

Στο μεταξύ, στα τέλη Απριλίου, στον ενεργό ρόλο του ΤΑΙΠΕΔ στην ωρίμανση και δημοπράτηση τόσο του Εθνικού Πρόγραμμα ΑΙΓΙΣ, όσο και των Προγραμμάτων Antinero,  είχε αναφερεθεί  ο Εντεταλμένος Σύμβουλος του οργανισμού, Παναγιώτης Σταμπουλίδης, σε εκδήλωση για το πρόγραμμα ΑΙΓΙΣ.  Αποτυπώνοντας τη μεγάλη πρόοδο και στα δύο προγράμματα, ο κ. Σταμπουλίδης τόνισε ότι το ΤΑΙΠΕΔ με το διευρυμένο του ρόλο, συστήνοντας τη Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας, προετοιμάζει και υλοποιεί πάνω από 400 διαγωνιστικές διαδικασίες προϋπολογισμού άνω των 3,5 δισ. ευρώ για ένα ευρύ φάσμα έργων.

Ειδικότερα, ο κ. Σταμπουλίδης είχε κάνει λόγο για μεγάλη πρόοδο που έχει γίνει στο πρόγραμμα «ΑΙΓΙΣ» και σε ακόμα ένα εμβληματικό έργο. “ Ο ενεργός ρόλος του ΤΑΙΠΕΔ στην ωρίμανση και δημοπράτηση τόσο του Εθνικού Πρόγραμμα ΑΙΓΙΣ, όσο των Προγραμμάτων Antinero, τα οποία από κοινού αποτελούν τα δύο βασικά «εργαλεία» για τη θωράκιση του φυσικού πλούτου της χώρας και την προστασία της περιουσίας των πολιτών, διασφαλίζει την επιτυχή ολοκλήρωση των δράσεων” είχε αναφέρει προσθέτοντας:  “Σε αγαστή συνεργασία με το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ενισχύουμε την πρόληψη, προστατεύουμε τα δασικά μας οικοσυστήματα, δημιουργούμε πιο ανθεκτικές υποδομές.

Εθνικό Πρόγραμμα «ΑΙΓΙΣ»

Όπως είχε αναφέρει, το ΤΑΙΠΕΔ έχει αναλάβει να ωριμάσει και να διενεργήσει 21 διαγωνισμούς για έργα ύψους 960 εκατ. ευρώ.  “Τα επόμενα χρόνια η Πολιτική Προστασία θα έχει στη διάθεσή της όλα τα μέσα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και την προστασία των πολιτών.  AntiNero  5). Παράλληλα, για τρίτη συνεχόμενη αντιπυρική περίοδο είναι σε εξέλιξη το πρόγραμμα «AntiNero», η μεγαλύτερη παρέμβαση που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στη χώρα μας για τη θωράκιση των δασικών μας οικοσυστημάτων και την προσαρμογή τους στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης” είχε τονίσει ο κ. Σταμπουλίδης,

“Το PPF ωρίμασε και δημοπράτησε σε χρόνο ρεκόρ και με απόλυτη επιτυχία τα έργα του AntiNero για την περίοδο 2022-2024, σε όλη την επικράτεια με συνολικό προϋπολογισμό 320 εκατ. ευρώ. Έργα που αφορούν στον καθαρισμό περισσότερων από 180.000 στρεμμάτων, στη βελτίωση και συντήρηση δασικών δρόμων έκτασης 292.000 στρεμμάτων και αντιπυρικών ζωνών άνω των 50.000 στρεμμάτων.  Στο πλαίσιο του προγράμματος, εκπονούνται σχέδια αντιπυρικής προστασίας για 39 κρίσιμα δασικά οικοσυστήματα συνολικής έκτασης άνω των 42 εκατ. στρεμμάτων”

Παράλληλα ο κ. Σταμπουλίδης είχε αναφέρει ότι ότι “τα προγράμματα ΑΙΓΙΣ και Anti Nero αποτελούν φωτεινά παραδείγματα αποδοτικότητας όταν το κράτος, με ισχυρή πολιτική βούληση, αποφασίζει να συνεργαστεί με μηχανισμούς απαλλαγμένους από τις αγκυλώσεις της γραφειοκρατίας, όπως το ΤΑΙΠΕΔ”.

Το “σήμα” Στουρνάρα

Πάντως, στις 30 Μαΐου” καμπανάκι» είχε κρούσει για την καθυστερημένη εκταμίευση πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης προς τις επιχειρήσεις έκρουσε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας.  Όπως είπε ο ίδιος, μιλώντας σε εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, η έγκαιρη απορρόφηση και η εκταμίευση των πόρων του RRF προς τον ιδιωτικό τομέα είναι καθοριστικής σημασίας. Μέχρι στιγμής, το ποσοστό απορρόφησης των πόρων του RRF είναι ικανοποιητικό (41% από συνολικό ποσό 36 δισεκ. ευρώ) και η Ελλάδα είναι 4η στη σχετική κατάταξη των χωρών σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», προσθέτοντας με νόημα πως «Ωστόσο, οι εκταμιεύσεις προς τις επιχειρήσεις προχωρούν με βραδύτερο ρυθμό (14% του συνόλου), γεγονός που καθυστερεί την πραγματοποίηση επενδυτικών δαπανών».  Από εκεί και πέρα, ο κ. Στουρνάρας επισήμανε πως οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ως αποτέλεσμα της έντονης αύξησης των επενδύσεων τη διετία 2021-2022.

Το Ινστιτούτο ΕΝΑ

Πάντως με βάση ανάλυση του περασμένου Μαρτίου του Ινστιτούτου ΕΝΑ, τα ενταγμένα έργα του Υπ. Πολιτικής Προστασίας, η διαδικασία απορρόφησης είναι “χαμηλή”. Τα έργα, όπως αναφέρεται, έχουν συνολικό προϋπολογισμό 556,63 εκατ. ευρώ και οι έως τώρα πληρωμές είναι μόνο 5,34 εκατ. ευρώ, ήτοι το 1%!  Δαπάνες που έχουν πραγματοποιηθεί – σύμφωνα με στοιχεία μέχρι και 31.03.2024 – στο υπουργείο Πολιτικής Προστασίας αφορούν μόνο σε δύο έργα συμβουλευτικής υποστήριξης του Υπουργείου καθώς και το υποέργο «Σύστημα διαχείρισης στόλου Οχημάτων GPS Πυροσβεστικού Σώματος, οχημάτων Πολιτικής Προστασίας Περιφερειών και Δήμων».

Όπως ανέφερε το ΕΝΑ, στην ανάλυσή του, “ο Χάρτης Πρόβλεψης Κινδύνου Πυρκαγιάς που εκδίδεται καθημερινά από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, υποδεικνύει υψηλό κίνδυνο για μια σειρά περιοχών. Η κατάσταση αυτή συναγερμού, αναμένεται ότι θα αποτελέσει τον κανόνα για όλη την καλοκαιρινή περίοδο. Το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας συστάθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021, μετά την καταστροφική πυρκαγιά στην Βόρεια Εύβοια, με αρμοδιότητα τη διαχείριση των φυσικών καταστροφών και κρίσεων καθώς και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η ετοιμότητα του Υπουργείου με όρους εξοπλισμού, τεχνογνωσίας και επάρκειας ανθρώπινου δυναμικού, είναι καθοριστική για το πόσο αποτελεσματικά θα ανταπεξέλθει μπροστά στον υπαρκτό κίνδυνο.

Μεγάλο μέρος των ανωτέρω αναγκών έχει προβλεφθεί να καλυφθεί μέσα από την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Το Υπουργείο – με στοιχεία μέχρι και 31.03.2024 – καταγράφει την παρακάτω δυναμική:

– τα ενταγμένα έργα έχουν συνολικό προϋπολογισμό 556,63 εκατ. € – οι πληρωμές (δαπάνες) ανέρχονται σε 5,34 εκατ. ευρώ – οι δαπάνες αυτές αντιστοιχούν σε ποσοστό απορρόφησης μόλις 1% Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι οι δαπάνες που έχουν πραγματοποιηθεί αφορούν στα δύο έργα συμβουλευτικής υποστήριξης του Υπουργείου καθώς και το υποέργο «Σύστημα διαχείρισης στόλου Οχημάτων GPS Πυροσβεστικού Σώματος, οχημάτων Πολιτικής Προστασίας Περιφερειών και Δήμων». Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται αναλυτικά τα ενταγμένα έργα του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας στο «Ελλάδα 2.0» και οι πληρωμές έως και 31/03/2024.