Χάρτης: Πόσο μολυσμένος είναι ο αέρας στις χώρες της Ευρώπης και στην Ελλάδα

Στην Ευρώπη, οι εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων έχουν μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, οι συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων παραμένουν σε υπερβολικά υψηλό επίπεδο και τα προβλήματα ποιότητας του αέρα εξακολουθούν να υπάρχουν.

Σημαντικό ποσοστό του ευρωπαϊκού πληθυσμού κατοικεί σε περιοχές, ιδιαίτερα σε πόλεις, όπου παρουσιάζονται υπερβάσεις στα πρότυπα ποιότητας του αέρα, όπως παρατηρεί ο ευρωπαϊκός οργανισμός περιβάλλοντος.

Τα αιωρούμενα σωματίδια, το διοξείδιο του αζώτου και το τροποσφαιρικό όζον αναγνωρίζονται πλέον κατά κανόνα ως οι τρεις σημαντικότεροι ρύποι από την άποψη των επιπτώσεων για την υγεία. Βάσει των τριών αυτών στοιχείων μετριέται και η ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε.

Η μακροχρόνια και οξεία έκθεση σε αυτούς τους ρύπους ενδέχεται να προκαλέσει επιπτώσεις κυμαινόμενης βαρύτητας για την υγεία, από προσβολή του αναπνευστικού συστήματος έως πρόωρο θάνατο.

Περίπου 90% του ευρωπαϊκού αστικού πληθυσμού εκτίθεται σε συγκεντρώσεις ρύπων που υπερβαίνουν τα όρια ποιότητας του αέρα τα οποία κρίνονται επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία. Παραδείγματος χάριν, τα λεπτόκοκκα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ2.5) στον αέρα έχει υπολογισθεί ότι μειώνουν το προσδόκιμο ζωής στην ΕΕ κατά περισσότερο από οχτώ μήνες.

Το βενζο-a-πυρένιο είναι καρκινογόνος ρύπος που προκαλεί ολοένα και μεγαλύτερη ανησυχία και, σε ορισμένες αστικές περιοχές, ιδιαίτερα της και κεντρικής και νότιας Ευρώπης, βρίσκεται σε συγκεντρώσεις πάνω από το όριο που έχει τεθεί για την προστασία της ανθρώπινης υγείας.

Η χειρότερη ποιότητα αέρα καταγράφεται στη Βοσνία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Κόσοβο. Ακολουθούν, η Βουλγαρία, η Σερβία και η Πολωνία. Ο πιο καθαρός αέρας είναι στην Ισλανδία και στις Σκανδιναβικές χώρες.

Στη χώρα μας

Η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει υψηλές τιμές ατμοσφαιρικής ρύπανσης και μεγαλύτερες αναλογικά συνέπειες στη θνησιμότητα. Στις συγκεντρώσεις ΡΜ2,5 αποδίδονται 12.000 πρόωροι θάνατοι στην Ελλάδα το 2015, στο ΝΟ2 2.300 και στο όζον 610. Για τα ΡΜ2,5 στην Ελλάδα είναι 1.112, με μέσο όρο στην Ε.Ε. 820. Για το ΝΟ2 είναι 213 με ευρωπαϊκό μ.ό. 157, ενώ για το όζον είναι 59 έναντι 36.

Τα Ευρωπαϊκά πρότυπα αναφέρουν πως οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του αζώτου δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 40 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Η Αθήνα με 70 mcg/m3 έχει ξεπεράσει κατά πολύ το όριο συγκέντρωσης σε NO2.

Σύμφωνα με τον χάρτη της Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Υπηρεσίας η Αθήνα ξεπερνά τα όρια και στο όζον, με περισσότερα από 140 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, τη στιγμή που το Ευρωπαϊκό όριο όζοντος έχει οριστεί στα 119 mcg/m3.

Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, στην ατμοσφαιρική ρύπανση οφείλονται πάνω από 13.000 πρόωροι θάνατοι ετησίως στη χώρα μας. Με περίοδο αναφοράς το 2012, στην Ελλάδα πέθαναν πρόωρα 11.100 άνθρωποι λόγω των υψηλών συγκεντρώσεων μικροσωματιδίων, 780 εξαιτίας του όζοντος και 1.300 λόγω του διοξειδίου του αζώτου.

Χειρότερη εικόνα παρουσιάζουν ευρωπαϊκές πόλεις, με το Λονδίνο να καταλαμβάνει την θλιβερή πρωτιά στο διοξείδιο του αζώτου με 89 mcg/m3, ενώ ακολουθούν Παρίσι (83), Στουτγάρδη (82), Μόναχο και Μασσαλία με 80 και 79 mcg/m3, αντίστοιχα. Η Λυών βρίσκεται στα ίδια περίπου επίπεδα με την Αθήνα αφού ετησίως συγκεντρώνει 71 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση καταστρέφει επίσης το περιβάλλον μας.

• Η οξίνιση μειώθηκε σημαντικά την περίοδο 1990-2010 σε περιοχές της Ευρώπης με ευαίσθητα οικοσυστήματα που έχουν υποστεί όξινες εναποθέσεις πλεονάζοντος θείου και αζωτούχων ενώσεων.

• Ο ευτροφισμός, ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα που οφείλεται στην απόρριψη πλεοναζόντων θρεπτικών στοιχείων στα οικοσυστήματα, σημείωσε μικρότερη πρόοδο. Η έκταση των ευαίσθητων οικοσυστημάτων που προσβάλλονταν από το πλεονάζον ατμοσφαιρικό άζωτο μειώθηκε ελάχιστα μεταξύ του 1990 και του 2010.

• Οι ζημιές σε καλλιέργειες προκαλούνται από έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις όζοντος. Οι περισσότερες γεωργικές καλλιέργειες εκτίθενται σε επίπεδα όζοντος που υπερβαίνουν τον μακροπρόθεσμο στόχο της ΕΕ για την προστασία της βλάστησης. Περιλαμβάνεται κυρίως σημαντικό τμήμα των γεωργικών περιοχών, ιδιαίτερα στη νότια, κεντρική και ανατολική Ευρώπη.

Η ποιότητα του αέρα της Ευρώπης δεν βελτιώνεται πάντα με βάση τη γενική μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων. Οι λόγοι για το εν λόγω φαινόμενο είναι πολύπλοκοι:

• δεν υπάρχει πάντα σαφής γραμμική σχέση ανάμεσα στις μειούμενες εκπομπές και τις συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων στον αέρα,
• το πρόβλημα της μεταφοράς ατμοσφαιρικών ρύπων σε μεγάλη απόσταση από άλλες χώρες του βόρειου ημισφαιρίου στην Ευρώπη οξύνεται διαρκώς.

Ως εκ τούτου, εξακολουθούν να απαιτούνται στοχοθετημένες προσπάθειες μείωσης των εκπομπών για περαιτέρω προστασία της υγείας του ανθρώπου και του περιβάλλοντος στην Ευρώπη.

Πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Υπάρχουν διάφορες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ανθρωπογενούς και φυσικής προέλευσης:

• καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, οι μεταφορές, η βιομηχανία και τα νοικοκυριά,
• βιομηχανικές διεργασίες και χρήση διαλυτών, για παράδειγμα σε βιομηχανίες χημικών και ορυκτών,
• γεωργία,
• διαχείριση αποβλήτων, και
• ηφαιστειογενείς εκρήξεις, κονιορτός, εκνέφωση θαλάσσιου άλατος και εκπομπές πτητικών οργανικών ενώσεων από εργοστάσια είναι παραδείγματα φυσικών πηγών εκπομπών.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις ευρωπαϊκές πολιτικές για την ατμοσφαιρική ρύπανση