Καλώς ήρθατε στη Μόρντορ

Το βουνό απέναντι καίει μέρες τωρα. Δεν είναι το Mount Doom αλλά θα μπορούσε άνετα να είναι. Το πρωί ο καπνός φτάνει έως εδώ, 25 χιλιόμετρα μακριά, από την άλλη πλευρά της θάλασσας, μεταφέροντας στάχτη και αποκαΐδια. Αυτά κάθονται σε απλωμένα ρούχα, ξαπλωμένα κορμιά, τραπέζια φαγητού… Στο ηλιοβασίλεμα ο ήλιος παίρνει εξώκοσμα και απόκοσμα χρώματα, καθώς ο ουρανός είναι σκεπασμενος με πολλές στρώσεις καπνού από τα διάφορα μέτωπα των πυρκαγιών που καίνε τη χωρα. Το βράδυ η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική. Μέσα στη μαυρη νυχτα φαινεται, απέναντι, το Mount Doom, ένα ζωντανό ηφαίστειο, μια λάβα φωτιάς που κινείται και απλώνει. Και ξανά απο την αρχή εδώ και ημέρες.

Αυτό που καίγεται δεν είναι στέρφα γη, δεν είναι πέτρες. Είναι τα δάση μας.

Μετά την τραγωδία στο Μάτι, όπου η φωτιά μεταφέρθηκε με πρωτοφανή ταχύτητα και σε συνδυασμό με σειρά λαθών είχαμε εκατόμβη θυμάτων, κυριάρχησε το “να μη χαθεί καμία ανθρώπινη ζωή” δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα σε ανθρώπους και σπίτια. Οι φωτιές πλέον καίνε δάση όσο και όπου βρίσκουν και σταματούν… στη θάλασσα. Μόνο που τα σπίτια ξαναφτιάχνονται γρήγορα. Αντίθετα, κάποια από τα δάση δεν ξαναφτιάχνονται (θυμάμαι το ελατοδάσος της Πάρνηθας), ενώ κάποια άλλα χρειάζονται πολλά χρόνια για να ξαναγίνουν υγιή οικοσυστήματα.

Μέσα σε όλη αυτή τη δραματική κατάσταση έχουμε μια σειρά απο αντιδρασεις να επαναλαμβάνονται:

Η κυβερνηση ενημερώνει με ύφος ηρωικό ότι κάνει ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό (άρα οι δασικές πυρκαγιές που μας κατακαίνε είναι προϊόν κάποιας ανώτερης δύναμης).

Η επίκληση της κλιματικής κρίσης (που “ήρθε νωρίτερα από ό,τι την περιμέναμε”) έχει γίνει η κολυμπήθρα του Σιλωάμ που ξεπλένονται ανικανότητα, έλλειψη συντονισμού, λάθη και -κυρίως- η έλλειψη πρόληψης, την ίδια στιγμη που πολλές εθνικές πολιτικές (πχ. στον τομέα της ενέργειας, της γεωργίας, του αστικού σχεδιασμού, κοκ.) επιδεινώνουν και επιτείνουν την κλιματική αλλαγή.

Η αντιπολίτευση καταγγέλλει την κυβέρνηση για ανικανότητα και αστοχίες (βοηθάει σε αυτό και η κυβερνητική έπαρση περί ετοιμότητας του επιτελικού κράτους που αποδεικνύεται εντελώς αναποτελεσματικό).

Η κοινωνία παραμένει τρομοκρατημένος θεατής για κάτι που την αφορά πλέον άμεσα. Ήδη η Αττική έχει χάσει ένα πολύ σημαντικό μέρος από το φυσικό της κλιματιστικό (την Πάρνηθα). Το μοναδικό δάσος της Δαδιάς στάχτη κι αυτό. Σπάνια και πολύτιμη βιοποικιλότητα αναζητά …νέα κατοικία.

Με το πέρας της περιόδου των πυρκαγιών, εν πολλοίς, ξαναγυρνάμε στα παλιά. Κάποιες προκηρύξεις δράσεων αντιπυρικής προστασίας θα γίνουν την άνοιξη για να ξεκινήσουν τα έργα τον Ιούνιο και ξανά από την αρχή.

Η εκτός σχεδίου δόμηση (και μάλιστα εντός δασικών εκτάσεων) καλά κρατεί και διαιωνίζεται.

Τα σενάρια συνωμοσίας για ξένους / πράκτορες εμπρηστές επισκιάζουν τα καταγεγραμμένα στοιχεία που θέλουν χωματερές, καλώδια ΔΕΗ και ανθρώπινη βλακεία να κυριαρχούν στα αίτια των πυρκαγιών που συμπληρώνονται απο διεστραμμένα μυαλά.

Το τελετουργικό επαναλαμβάνεται επιτυχώς εδώ και χρόνια. Μόνο που οι εξωτερικές συνθήκες έχουν ανατραπεί άρδην και κινδυνεύουμε πλέον να ξεμείνουμε από δάση. Οι μετεωρολογικές συνθήκες, σε όλη τη διάρκεια του έτους (ξηρασίες, καύσωνες, καταιγίδες, ένταση ανέμων) έχουν αλλάξει. Ο παλιός (ούτως ή άλλως αναποτελεσματικός) “σχεδιασμός” δεν χωράει πουθενά. Η πρόληψη, η διαχείριση των δασών, η ανάκαμψη ρόλων και επαγγελμάτων στην ύπαιθρο, η συμμετοχή της κοινωνίας, ο συντονισμός, η διαρκής εκπαίδευση, η δημιουργία τοπικών φυτωρίων για την εξασφάλιση ντόπιου γενετικού υλικού στις περιπτώσεις που χρειάζεται αναδάσωση είναι μερικά από τα όπλα πρώτης γραμμής. Και είναι όλα εκτός πολιτικής ατζέντας!

Αυτή τη χρονιά λοιπόν, να το κάνουμε διαφορετικά. Δεν χρειαζόμαστε άλλα τεντωμένα δάχτυλα που δείχνουν τους (άλλους) υπεύθυνους. Χρειαζόμαστε σχέδιο και δράση. Χρειαζόμαστε, πρώτα απ΄ όλα, να σταματήσουμε αυτά που επιδεινώνουν την κλιματική κρίση και πολλαπλασιάζουν τις πιθανότητες πυρκαγιών (εκτός σχεδίου δόμηση, εναέρια καλώδια, χωματερές, κάψιμο ξερών εντός περιόδου πυρκαγιών…) και να ξεκινήσουμε επιτέλους την πρόληψη. Σε όλα τα επίπεδα. Χρειαζόμαστε την κοινωνία ενεργή σε όλα τα μετωπα. Πρόληψη, φύλαξη, ενημέρωση, αλληλεγγύη, στήριξη, βοήθεια… Αντί να περιοριζόμαστε στις διαμαρτυρίες, να στηρίξουμε και να στελεχώσουμε τις εκατοντάδες εθελοντικές πρωτοβουλίες σε όλη τη χώρα που σώζουν δάση, ζωές και το φιλότιμο όλων μας. Τελικά, ίσως αυτό βοηθήσει και τους κρατικούς μηχανισμούς να γίνουν πιο αποτελεσματικοί.

Τα καινούργια πυροσβεστικά αεροσκάφη ή η αύξηση των πιλότων και των πληρωμάτων είναι χρήσιμα και απαραίτητα μέτρα, αλλά όχι ικανά για να ανατρέψουν τα τραγικά δεδομένα. Χωρίς την πρόληψη και τη συμμετοχή της κοινωνίας, κανείς στόλος αεροσκαφών δεν μπορεί να σώσει την κατάσταση.

Καθώς πλησιάζουν οι αυτοδιοικητικές εκλογές, εχουμε κάθε λόγο να απαιτήσουμε απο τους υποψήφιους αιρετούς σχέδια και δεσμεύσεις. Χορτάσαμε έργα βιτρίνας και επικοινωνιακές φούσκες. Η αλήθεια είναι εκεί έξω και είναι τρομακτική. Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να εθιστούμε στο αφήγημα “είναι η κλιματική κρίση” ως επωδό κάθε τραγωδίας. Αφού η κλιματική κρίση είναι εδώ, ας δράσουμε αναλόγως σε όλα τα επίπεδα. Από σήμερα. Και ας καταδικάσουμε στην αφάνεια ό,τι μας κρατάει πίσω.

ΥΓ 1. Προσφάτως ανακαλύψαμε πως οι χαμένες ζωές μεταναστών δεν υπολογίζονται ως απώλειες, ενώ ταυτόχρονα ανεβάζουν κάθε δείκτη κοινωνικών τοξικών ανακλαστικών.

ΥΓ 2. Στη Μόρντορ υπήρχε η ελπίδα ότι καταστρέφοντας το “απόλυτο” δαχτυλίδι (the one that rules them all) θα σωζόταν η ανθρωπότητα από το απόλυτο κακό. Στη δική μας χώρα των πολλών Μόρντορ, η μόνη παρόμοια ελπίδα είναι να κινητοποιηθούμε άμεσα όλοι.

ΥΓ 3. Η φωτιά στη βουνοπλαγιά φαίνεται να έσβησε. Μάλλον τελείωσε το δάσος.

*Ο Νίκος Χαραλαμπίδης είναι Διευθυντής στο Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace