Κλιματική αλλαγή: Τι πραγματικά είναι και πόσο άμεσα μας επηρεάζει

Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον θέμα ζωής και θανάτου. Απειλεί τόσο τις ανθρώπινες δραστηριότητες όσο και τα οικοσυστήματα, από τα δάση της Σιβηρίας και την Αρκτική μέχρι τους κοραλλιογενείς υφάλους και τα δάση του Αμαζονίου.

Καθώς τα επιστημονικά δεδομένα για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι πλέον συντριπτικά και τα σενάρια εξέλιξης επιδεινώνονται συνεχώς, καλούμαστε ως ανθρωπότητα να αντιμετωπίσουμε μια ιστορικά πρωτοφανή κλιματική κρίση.

Το National Geographic και η Procter & Gamble έφεραν κοντά εμπειρογνώμονες και ηγέτες του κλίματος, ώστε να συζητήσουν για τη φύση και το περιβάλλον, για να ακούσουμε και να μάθουμε περισσότερα σχετικά με το τι μπορούμε να κάνουμε για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής.

Όλοι έχουμε καταλάβει ότι κάτι δεν πάει καλά με το κλίμα… Ανεξάρτητα από την περιοχή του πλανήτη στην οποία ζούμε, κάτι έχει αλλάξει. Αλλάζει το κλίμα του πλανήτη; Και, αν ναι, πώς θα επηρεάσει αυτό τους ανθρώπους; Μπορούμε να κάνουμε κάτι για να βελτιώσουμε την κατάσταση; Πολλά ερωτήματα, όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…

Για να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς της κλιματικής αλλαγής, θα πρέπει να κατανοήσουμε το πόσο σημαντικός παράγοντας για το κλίμα είναι η θερμοκρασία. Ο Ήλιος, λόγω της υψηλής του θερμοκρασίας (6.000°C στην επιφάνειά του), θερμαίνει τη Γη με την ακτινοβολία του. Το 19% αυτής της ακτινοβολίας απορροφάται από την ατμόσφαιρα και το 47% από το έδαφος. Το υπόλοιπο 34% ανακλάται πίσω στο διάστημα.

Ως αποτέλεσμα της απορρόφησης της ακτινοβολίας, έχουμε τη θέρμανση του αέρα, των νερών και της στεριάς. Λόγω της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της, ο Ήλιος θερμαίνει τις περιοχές που έχουν μέρα, ενώ στις περιοχές που έχουν νύχτα η θερμοκρασία πέφτει. Επειδή χρειάζεται κάποιος χρόνος για να ζεσταθεί η ατμόσφαιρα στη διάρκεια της μέρας, η υψηλότερη θερμοκρασία σημειώνεται δύο περίπου ώρες μετά τις 12 το μεσημέρι, όταν ο Ήλιος βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο στον ουρανό. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στη διάρκεια της νύχτας. Η χαμηλότερη θερμοκρασία σημειώνεται ακόμη και μία ώρα μετά την ανατολή.

Για τον ίδιο λόγο οι θερμότερες μέρες παρατηρούνται περίπου ένα μήνα μετά την 21η Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο) και οι ψυχρότερες ένα μήνα μετά τις 22 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο). Οι θάλασσες θερμαίνονται και κρυώνουν πιο δύσκολα από τη στεριά, οπότε οι υψηλότερες θερμοκρασίες σημειώνονται μέχρι και δύο μήνες μετά το θερινό ηλιοστάσιο, ενώ οι χαμηλότερες δύο μήνες μετά το χειμερινό. Λόγω της περιστροφής της Γης γύρω από τον Ήλιο, η διάρκεια της μέρας και της νύχτας αλλάζει με τις εποχές, με αποτέλεσμα να αλλάζει και η θερμοκρασία. Έτσι, στο Βόρειο Ημισφαίριο θερμότεροι μήνες είναι ο Ιούνιος, ο Ιούλιος και ο Αύγουστος και ψυχρότεροι ο Δεκέμβριος, ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος. Το αντίθετο συμβαίνει στο Νότιο Ημισφαίριο.

Το γεωγραφικό πλάτος επηρεάζει επίσης τη θερμοκρασία. Περιοχές κοντά στον ισημερινό είναι πιο θερμές από εκείνες που βρίσκονται πιο κοντά στους πόλους. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τη θερμοκρασία είναι η φυτοκάλυψη μιας περιοχής, η ύπαρξη λιμνών και το υψόμετρο. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει τη θερμοκρασία τα τελευταία χρόνια είναι οι ατμοσφαιρικοί ρύποι. Αυτοί εμποδίζουν τη θερμότητα που ανακλάται από τη Γη να φύγει στο διάστημα δημιουργώντας το λεγόμενο «φαινόμενο του θερμοκηπίου».

Σήμερα, παρατηρούνται όλο και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα, που, όπως λένε οι ειδικοί, συμβαίνουν μία φορά στα 1.000 χρόνια. Για παράδειγμα, το Μάιο του 2010, στο Νάσβιλ της πολιτείας Τενεσί των ΗΠΑ, οι καταρρακτώδεις βροχές ήταν υπεύθυνες για το θάνατο 11 ατόμων. Ένα μήνα νωρίτερα οι ισχυρές νεροποντές στο Ρίο ντε Ζανέιρο προκάλεσαν κατολισθήσεις λάσπης που έθαψαν εκατοντάδες ανθρώπους. Λίγους μήνες αργότερα πρωτοφανείς βροχοπτώσεις στο Πακιστάν προξένησαν πλημμύρες που έπληξαν πάνω από 20 εκατ. κατοίκους.

Την τελευταία δεκαετία έχουν παρατηρηθεί έντονες ξηρασίες σε περιοχές των ΗΠΑ, στην Αυστραλία, στη Ρωσία και στην ανατολική Αφρική, ενώ φονικοί καύσωνες πλήττουν όλο και πιο συχνά την Ευρώπη.

H ανατολική Αφρική υποφέρει συχνά από ξηρασία, έτσι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι αναγκάζονται να αναζητούν καταφύγιο σε στρατόπεδα προσφύγων.

Ενώ στο ανατολικό τμήμα της Μαύρης Ηπείρου το πρόβλημα της λειψυδρίας εντείνεται, στο Πακιστάν σημειώνονται καταστροφικές πλημμύρες, όπως αυτές του 2010 που έπληξαν πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους.

Ως τα τέλη του 21ου αιώνα η μέση θερμοκρασία παγκοσμίως μπορεί να έχει αυξηθεί από 1,5 ως 4,5°C, κάτι που εν μέρει εξαρτάται από την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα (CO2 ) που θα έχει εκλυθεί. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το κλίμα θα αλλάξει σημαντικά. Τα κύρια συστήματα ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας θα μετατοπιστούν προς τους πόλους, έτσι όπως μετακινούνται κάποια ζώα και φυτά για να εκμεταλλευτούν την αύξηση της θερμοκρασίας ή να γλιτώσουν από αυτή.

Με βάση ορισμένα κλιματικά μοντέλα, προβλέπεται ότι η άνοδος της θερμοκρασίας θα μπορούσε να έχει ως συνέπεια την αύξηση της μέσης έντασης των κυκλώνων και των τυφώνων από 2 ως 11% μέχρι το 2100. Ωστόσο, ακόμα δεν έχει επιβεβαιωθεί κάποια αύξηση.

Ένα άλλο μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή και την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι το λιώσιμο των πάγων. Σε όλη τη Γη οι πάγοι συρρικνώνονται. Από το 1912 τα περίφημα χιόνια του Κιλιμάντζαρο έχουν λιώσει σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80%. Ο θαλάσσιος πάγος της Αρκτικής έχει λεπτύνει σημαντικά την τελευταία πεντηκονταετία, ενώ η έκτασή του έχει μειωθεί γύρω στο 10% τα τελευταία 30 χρόνια.

Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η στάθμη της θάλασσας έχει παρουσιάσει σημαντικές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια των 4,6 δισεκατομμυρίων ετών ιστορίας της Γης. Ωστόσο, ο σημερινός ρυθμός ανόδου της θαλάσσιας στάθμης παγκοσμίως είναι μεγαλύτερος από ποτέ, καθώς φτάνει τα 2,4 χιλιοστά ετησίως.

Στη δυτική Ανταρκτική Χερσόνησο η μέση θερμοκρασία στη διάρκεια του χειμώνα έχει ανέβει κατά 5°C τα τελευταία 50 χρόνια. Σ’ αυτή τη γωνιά της Ανταρκτικής η ξηρά, η θάλασσα και τα πλάσματα που φιλοξενούν βιώνουν μια ασταθή κατάσταση εξαιτίας της ανόδου της θερμοκρασίας με έναν από τους ταχύτερους ρυθμούς στον πλανήτη. Και αυτό λόγω του συνδυασμού της ανόδου της θερμοκρασίας παγκοσμίως και των τοπικών μεταβολών στα αέρια και ωκεάνια ρεύματα.

Καθώς η θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει, τα αλπικά φυτά έχουν αρχίσει να φυτρώνουν σε μεγαλύτερα υψόμετρα και να εμφανίζονται κοντά σε κορυφές βουνών, όπου μέχρι σήμερα φύονταν μόνο σπάνια είδη.

Καθήκον της επιστημονικής κοινότητας είναι πρώτα απ’ όλα να τεκμηριώσει τις περιβαλλοντικές αλλαγές και να προσπαθήσει να κατανοήσει τους μηχανισμούς που τις επηρεάζουν.

Παρακολουθήστε ολόκληρη την εκδήλωση του National Geographic για την κλιματική αλλαγή πατώντας εδώ.