Μεσόγειος: Σοβαρή μείωση των βροχοπτώσεων μέχρι το τέλος του αιώνα

Όλα τα μοντέλα πρόβλεψης του κλίματος¹ που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες συμφωνούν στο ότι οι θερμοκρασίες θα αυξηθούν σχεδόν παντού στη Γη, όπως και οι βροχοπτώσεις, εν μέρει επειδή ο θερμότερος αέρας συγκρατεί περισσότερους υδρατμούς.

Ωστόσο υπάρχει μια σημαντική εξαίρεση, η περιοχή της Μεσογείου, η οποία θα παρουσιάσει τη μεγαλύτερη μείωση προβλεπόμενων βροχοπτώσεων από οποιαδήποτε άλλο μέρος στον πλανήτη. Παρόλες τις διαφορές τους, όλα τα μοντέλα φαίνεται να συμφωνούν ότι αυτό πρόκειται να συμβεί, με ενδεχομένη μέση μείωση κατά 40% των χειμερινών βροχών.

Μια επιστημονική μελέτη² που δημοσιεύθηκε το 2020 στο επιστημονικό περιοδικό ‎‎Journal of Climate‎‎ από τον μεταπτυχιακό φοιτητή Αλεξάντρ Τουέλ και τον καθηγητή πολιτικών μηχανικών και περιβαλλοντικής μηχανικής Ελφατί Ελταχίρ του M.I.T.³, βρήκε και περιέγραψε τους υποκείμενους μηχανισμούς που εξηγούν γιατί στη Μεσόγειο θα έχουμε λιγότερες βροχές, ειδικά στη Μέση Ανατολή και στη βορειοδυτική Αφρική.

Τα μοντέλα πρόβλεψης του κλίματος της Γης συμφωνούν ότι οι θερμοκρασίες και οι βροχοπτώσεις θα αυξηθούν σχεδόν παντού, εν μέρει επειδή ο θερμότερος αέρας έχει υψηλότερο ποσοστό υδρατμών. Ωστόσο σύμφωνα με τον Ελταχίρ, υπάρχει μια σημαντική εξαίρεση, και αυτή είναι η περιοχή της Μεσογείου, η οποία θα παρουσιάσει τη μεγαλύτερη μείωση προβλεπόμενων βροχοπτώσεων από οποιαδήποτε άλλη χερσαία επιφάνεια στη Γη. Σε αυτό που διαφέρουν τα μοντέλα πρόβλεψης είναι το ποσοστό της μείωσης, που κυμαίνεται από 10 έως 60%.

‎Η προβλεπόμενη ξήρανση της περιοχής της Μεσογείου οφείλεται στο συνδυασμό δύο διαφορετικών επιπτώσεων της αύξησης της θερμοκρασίας:

-μια αλλαγή στην κυκλοφορία της ατμόσφαιρας σε ύψος 10-15 χιλιομέτρων

-στην μείωση της διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ ξηράς και θάλασσας.

‎Το πρώτο είναι ένα φαινόμενο που έχει να κάνει με τους ισχυρούς και σταθερούς ανέμους του υποτροπικού αεροχείμαρρου (πιο γνωστού ως υποτροπικό jet stream), που φυσούν από τα δυτικά προς τα ανατολικά πάνω από τις Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αμερική.

‎Στο βόρειο ημισφαίριο οι μεγάλες οροσειρές, όπως τα Βραχώδη Όρη, οι Άλπεις και τα Ιμαλάια, λειτουργούν σαν εμπόδια στο υποτροπικό jet stream και τα παρακλάδια του, μετατρέποντας έτσι τη μορφή του από περίπου ευθεία σε κυματιστή με πτυχώσεις. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται ανάμεσα σε αυτές τις κυματώσεις εναλλασσόμενες περιοχές με υψηλότερη και χαμηλότερη ατμοσφαιρική πίεση (Οι υψηλές πιέσεις συνδέονται με ξηρό αέρα και λίγες βροχές και οι χαμηλές με υγρότερο αέρα και πολλές βροχές).

‎Ο δεύτερος μηχανισμός που παίζει ρόλο είναι η μείωση της διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ ξηράς και θάλασσας, καθώς εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η ξηρά θερμαίνεται πολύ ταχύτερα από την θάλασσα.‎ Τα μοντέλα δείχνουν ότι ενώ οι περιοχές γύρω από τη Μεσόγειο θα θερμανθούν 3 με 4°C στο δεύτερο μισό του 21ου αιώνα, η θάλασσα κατά το ίδιο διάστημα θα θερμανθεί μόνο κατά περίπου 2°C.

Αυτοί οι δυο παράγοντες σε συνδυασμό με την γεωγραφία και την τοποθεσία των βουνών, θα επηρεάσουν την αύξηση των διαφορών πίεσης στην ατμόσφαιρα, που με τη σειρά τους θα επιδράσουν κι άλλο στη ροή και τους κυματισμούς του υποτροπικού jet stream και των παρακλαδιών του, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια σχεδόν μόνιμη περιοχή υψηλής πίεσης πάνω από τη Μεσόγειο. Αυτή η περιοχή υψηλής πίεσης θα δημιουργήσει μια ξηρή ζώνη με χαμηλές βροχοπτώσεις.‎

Λόγω των ιδιομορφιών του τοπικού ανάγλυφου, οι προβολές των μοντέλων δείχνουν ότι οι περιοχές που θα συμβεί η σημαντικότερη μείωση των χειμερινών βροχών και θα γίνουν πιο ξηρές, θα είναι η βορειοδυτική Αφρική και η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου (Ελλάδα, Τουρκία, Εγγύς Ανατολή).‎

‎Αυτή η τάση δεν είναι απλώς μια προβολή, αλλά είναι ήδη φανερή στις πρόσφατες κλιματικές τάσεις σε Μέση Ανατολή και δυτική Βόρεια Αφρική, καθώς ήδη εντοπίσθηκαν μειώσεις στις βροχοπτώσεις.

Οι αλλαγές αυτές πιθανότατα έπαιξαν ρόλο και στις πολιτικές αναταραχές που είχαμε στην ευρύτερη στην περιοχή (Αραβική Άνοιξη, Συριακό κ.ά.), καθώς η μείωση του αγροτικού εισοδήματος οδήγησε σε αύξηση της συγκέντρωσης αγροτικού πληθυσμού στις πόλεις, αύξησε τη δυσαρέσκεια, ενέτεινε τις πολιτικές συγκρούσεις και οδήγησε σε μια έντονα αυξητική κλιμάκωση τις προσφυγικές ροές.

Μέσα από τη μελέτη της εξέλιξης των μελλοντικών κλιματικών μεταβολών, γίνεται μια προσπάθεια πρόβλεψης των επιπτώσεων και στη διαθεσιμότητα του νερού.

Αυτό θα έχει ενδεχομένως μεγάλο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις των χωρών στη γενικότερη περιοχή, θα σχεδιάσουν τη διαχείριση των υδάτινων πόρων τους, καθώς επίσης και στο να αναπτύξουν τεχνολογίες που θα μπορέσουν να βοηθήσουν στο μετριασμό αυτών των επιπτώσεων μέσω καλύτερης διαχείρισης του νερού σε επίπεδο πεδίου, ή ίσως μέσω της γεωργίας ακριβείας χρησιμοποιώντας υψηλότερη τεχνολογία.

1 Global Climate Models-GCMs

2 https://journals.ametsoc.org/view/journals/clim/33/14/JCLI-D-19-0910.1.xml?tab_body=fulltext-display

3 Massachusetts Institute of Technology

*Ο Θεόδωρος Σκαμάγκος είναι επιχειρηματίας των Logistics και Μέλος της Πολιτικής Γραμματείας των Οικολόγων Πράσινων.