Κακοκαιρία: Η εξήγηση για τον αφρό στους Οθωνούς

Σε όλα τα μέσα τηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης αλλά και από το διαδίκτυο πέρασαν χθες, Τετάρτη, οι εικόνες του «παράξενου» αφρού στους Οθωνούς. Κανείς όμως από τους δημοσιογράφους δεν αναζήτησε έναν ειδικό να απαντήσει στο ερώτημα γιατί αυτή η κακοκαιρία ανέδειξε αυτό το «σπάνιο» φαινόμενο.

Ανάλογη περίπτωση είχε παρουσιαστεί και πέρσι τον Δεκέμβριο στην παραλία της Πάφου στην Κύπρο και συγκεκριμένα στη θάλασσα της Κισσόνεργας, η οποία και τότε προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον των πολιτών στα Social Μedia. Θυμάμαι μια απλή εξήγηση που δόθηκε στο τότε ρεπορτάζ, ότι αυτός «ο παράξενος αφρός σχηματίζεται από ακαθαρσίες στη θάλασσα, όπως άλατα, χημικές ουσίες, νεκρά φυτά, ψάρια, τα οποία αποσυντίθενται , καθώς και εκκρίσεις από φύκια. Όλα αναμειγνύονται μεταξύ τους με τα ρεύματα και δημιουργούν φυσαλίδες, οι οποίες κολλάνε μεταξύ τους και μεταφέρονται προς την ακτή και μετατρέπονται σε αφρό όταν το κύμα σκάει». Τι έγινε τελικά; Διερευνήθηκε το θέμα; Πρέπει να ερευνηθεί αυτό το νέο φαινόμενο και γιατί; Μόνο ειδικοί περιβαλλοντολόγοι ή ωκεανολόγοι μπορούν να δώσουν σαφείς και ολοκληρωμένες απαντήσεις.

ΦΥΤΟΠΛΑΚΤΟΝ ΚΑΙ ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ

Όσοι ασχολούμαστε με τις επιστήμες της Γης γνωρίζουμε ότι το φυτοπλαγκτόν με τη συμμετοχή του στις θαλάσσιες διεργασίες προσφέρει σημαντικά οφέλη όχι μόνο στην υποστήριξη των θαλάσσιων τροφικών πλεγμάτων, αλλά και στο μετριασμό των επιπτώσεων του φαινομένου θερμοκηπίου με την απορρόφηση σχεδόν της μισής ποσότητας από το διοξείδιο του άνθρακα που ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα από τα καύσιμα. Όμως, η πιο σημαντική προσφορά του φυτοπλαγκτόν είναι η παραγωγή οξυγόνου: Το 50% του ατμοσφαιρικού οξυγόνου προέρχεται από τη φωτοσυνθετική λειτουργία του.

Ωστόσο υπάρχει μία σημαντική διαταραχή στα υδατικά οικοσυστήματα που σχετίζεται με τα θρεπτικά άλατα και το φυτοπλαγκτόν: Ο ευτροφισμός. Ο ευτροφισμός κατά την UNEP (United Nations Environmental Programme) ορίζεται ως μία περιβαλλοντική διαταραχή που προκαλείται από περίσσεια στο ρυθμό παροχής οργανικού υλικού. Το φαινόμενο του ευτροφισμού εμφανίζεται όταν η εισροή θρεπτικών αλάτων από αλλόχθονες πηγές σε μία υδάτινη μάζα γίνεται τόσο μεγάλη, ώστε η ισορροπημένη αφομοίωση (δηλαδή η κατανάλωση από τα φύκη) στο τοπικό οικοσύστημα να είναι ανέφικτη. Επομένως, κατά το φαινόμενο του ευτροφισμού εκτός από την αύξηση του ρυθμού της πρωτογενούς παραγωγής και εκ τούτου της βιομάζας των φυκών, παρατηρούνται αλλαγές στις πληθυσμιακές ισορροπίες των οργανισμών, και υποβάθμιση της ποιότητας του νερού.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΥ

Οι πιο σοβαρές συνέπειες του ευτροφισμού είναι: επιβλαβείς ή/και τοξικές φυτοπλαγκτονικές ανθήσεις (HABs), αφρός μείωση οξυγόνου στα βαθιά νερά, θάνατοι ψαριών κτλ. Μερικές «εξάρσεις» φυτοπλαγκτόν είναι δυνατόν να είναι επιβλαβείς. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ευτροφισμός αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης τέτοιων επιβλαβών ανθήσεων. Υπάρχουν HABs που προκαλούνται από μη τοξικά είδη και έχουν ως αποτέλεσμα την αλλαγή του χρώματος της θάλασσας. Αυτή είναι η πιο κοινή περίπτωση HAB που παρατηρείται στις ευτροφικές περιοχές. Τα φαινόμενα αυτά έχει επικρατήσει να ονομάζονται «ερυθρές παλίρροιες», αν και στη πραγματικότητα η τεράστια φυτοπλαγκτονική μάζα (δεκάδες ή και εκατοντάδες εκατομμύρια κύτταρα ανά λίτρο θαλασσινού νερού) μπορεί να πάρει διάφορα χρώματα από κόκκινο και καφέ ως κίτρινο και πράσινο, που εξαρτάται από το φυτοπλαγκτονικό είδος που επικρατεί.

Μερικά από τα επιβλαβή είδη σχηματίζουν εκτεταμένες γλοιώδεις μάζες κατά μήκος των ακτών. Η νυχτερινή αναπνοή αυτών των ιδιαίτερα αυξημένων συγκεντρώσεων κυττάρων μπορεί να καταναλώσει τα αποθέματα οξυγόνου στο θαλασσινό νερό και έτσι τα ψάρια να ασφυκτιούν.

Αν και η Μεσόγειος θεωρείται από τις πλέον ολιγοτροφικές θάλασσες του κόσμου (φτωχή σε θρεπτικά άλατα, υψηλή βιοποικιλότητα, διαυγής), τα φαινόμενα ευτροφισμού σε ορισμένες παράκτιες περιοχές είναι σημαντικά. Στην Ελλάδα ευτροφισμός παρατηρείται σε κλειστούς ή ημίκλειστους κόλπους της παράκτιας ζώνης του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους, όπου εκβάλλουν ποταμοί ή/και αστικά απόβλητα μεγάλων πόλεων ή/και γεωργικά λύματα. Πρέπει να σημειωθεί ότι σποραδικά μπορούν να παρατηρηθούν ευτροφικά φαινόμενα και σε αλλους κόλπους, λόγω κάποιων έκτακτων φαινομένων.

Στους μακρινούς Οθωνούς όμως γιατί; Μήπως πρέπει να δοθεί ο λόγος στους ειδικούς;