Πώς η κλιματική αλλαγή έχει αλλάξει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού, μέσα σε 100 χρόνια

Το 1924, οι Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες, γνωστοί ως Αγώνες της 8ης Ολυμπιάδας, διεξήχθησαν στο Παρίσι, στη γενέτειρα πόλη του Πιέρ ντε Κουμπερτέν, ιδρυτή των σύγχρονων αγώνων. Έναν αιώνα μετά, η 33η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων είναι γεγονός και πραγματοποιείται στο Παρίσι, που σε καμία περίπτωση δεν είναι το ίδιο και η κλιματική αλλαγή έχει συντελέσει δραματικά σε αυτό.

Η πιο σημαντική διαφορά σε σχέση με το 1924, είναι ότι το κλίμα έχει αλλάξει δραματικά από την τελευταία φορά που το Παρίσι φιλοξένησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι μέσες θερμοκρασίες στην πόλη είναι σημαντικά υψηλότερες από ότι το 1924. Ωστόσο, σύμφωνα με την έρευνα του BBC, η ατμοσφαιρική ρύπανση, από την άλλη πλευρά, έχει μειωθεί, καθώς η πόλη απομακρύνθηκε από τα ορυκτά καύσιμα, ιδίως τον άνθρακα, και περιόρισε τη χρήση των αυτοκινήτων.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού τότε και τώρα

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού πριν από 100 χρόνια ήταν μια πολύ μικρότερη διοργάνωση σε σχέση με τους σημερινούς – υπήρχαν 126 αγώνες σε 17 αθλήματα, σε σύγκριση με τα 329 μετάλλια που διεκδικούν οι αθλητές σε 32 αθλήματα.

Συνολικά 3.089 αθλητές έλαβαν μέρος στους αγώνες του 1924- 10.500 αγωνίζονται στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2024.

Περίπου 625.000 θεατές ήταν οι θεατές το 1924, ενώ, φέτος, 15 εκατομμύρια θεατές αναμένεται να παρακολουθήσουν τους αγώνες.

Αύξηση της θερμοκρασίας

Από το 1924, η μέση θερμοκρασία στη γαλλική πρωτεύουσα έχει αυξηθεί κατά 3,1 βαθμούς Κελσίου, αναφορικά με την περίοδο που διεξάγονται οι θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες του 2024, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση με τίτλο “Ring of Fire”, που συντάχθηκε από κλιματολόγους και φυσιολόγους θερμότητας του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Κατά τη διάρκεια των Παραολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι θα διεξαχθούν περί τα τέλη Αυγούστου και στις αρχές Σεπτεμβρίου, η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά 1 βαθμό Κελσίου τα τελευταία 100 χρόνια.

Συνολικά, οι ετήσιες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί στη γαλλική πρωτεύουσα κατά 1,8 βαθμούς Κελσίου από το 1924. Η άνοδος των θερμοκρασιών τον τελευταίο αιώνα, οφείλεται στην κλιματική αλλαγή.

Σε ό,τι αφορά τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα, το 1924 ήταν 305 ppm, ενώ σήμερα έχουν φτάσει στα 419 ppm – μια αύξηση σχεδόν 40%.

Η εθνική μετεωρολογική υπηρεσία, Météo France, δήλωσε ότι το φετινό καλοκαίρι είναι πιθανό να είναι θερμότερο από τον μέσο όρο. Το πρόσφατο μετεωρολογικό φαινόμενο El Nino, το οποίο έληξε τον Απρίλιο, εξακολουθεί να επηρεάζει τις παγκόσμιες θερμοκρασίες, λέει η Sarah Safieddine, κλιματολόγος στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας. «Έτσι εξηγείται το ότι έχουμε παγκόσμιες θερμοκρασίες που είναι υψηλότερες κατά μέσο όρο από τα προηγούμενα χρόνια», λέει.

Το Παρίσι παρουσιάζει συχνά υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, με την υψηλότερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία να είναι 42,6 βαθμοί Κελσίου στα τέλη Ιουλίου 2019.

Όπως σε πολλές μεγάλες πόλεις, έτσι και στο Παρίσι, οι θερμοκρασίες το καλοκαίρι ενισχύονται από το λεγόμενο «φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας», όπου οι τσιμεντένιοι δρόμοι και τα κτίρια απορροφούν περισσότερη θερμότητα από ό,τι στις αγροτικές περιοχές. «Είμαστε τυχεροί που έχουμε μεγάλα πάρκα στο κέντρο της πόλης, τα οποία λειτουργούν ως αστικές νησίδες δροσιάς», λέει η Safieddine. Αυτοί οι χώροι πρασίνου, μπορούν να βοηθήσουν να διατηρηθούν οι πόλεις δροσερές κατά τη διάρκεια των φονικών κυμάτων καύσωνα.

Η γαλλική πρωτεύουσα έχει βιώσει θανατηφόρους καύσωνες στο παρελθόν. Τον Αύγουστο του 2003, λόγω της ακραίας ζέστης πέθαναν 15.000 άνθρωποι στη Γαλλία, συμπεριλαμβανομένων 735 ανθρώπων στο Παρίσι. Μια μελέτη του 2016 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πλειονότητα των θανάτων από τον καύσωνα του 2003 στο Παρίσι ήταν αποτέλεσμα της ανθρώπινης παρέμβασης στο κλίμα.

Η ακραία ζέστη έχει γίνει πολύ πιο συχνή στο Παρίσι από τότε που η πόλη φιλοξένησε για τελευταία φορά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το 1924, υπήρξαν 29 «καυτές» ημέρες, με μέγιστες θερμοκρασίες 25 βαθμούς Κελσίου ή περισσότερο, και δύο «καυτές» ημέρες, όταν οι θερμοκρασίες έφτασαν τους 30C. Πέρυσι, στο Παρίσι υπήρξαν 86 καυτές ημέρες και 26 ημέρες καύσωνα, σύμφωνα με την έκθεση του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ.

Η ανάλυση που περιλαμβάνεται στην έκθεση, αναφέρει ότι τα τελευταία 100 χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των «τροπικών» νυχτών, όταν η θερμοκρασία δεν πέφτει κάτω από τους 20 Κελσίου. Μεταξύ 1924 και 1933, μόνο τέσσερις τροπικές νύχτες παρατηρήθηκαν στο Παρίσι. Την περίοδο 2014-2023, η πόλη βίωσε συνολικά 84 τροπικές νύχτες.

Οι ανησυχίες των αθλητών και ο αντίκτυπος της ζέστης στις αποδόσεις τους

Η Pragnya Mohan, η πρώτη Ινδή αθλήτρια Τριάθλου που αγωνίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, εκφράζει την ανησυχία της για το αν και πώς θα μπορέσει να αγωνιστεί σε τόσο καυτές θερμοκρασίες στο Παρίσι.

«Η ζέστη θα μπορούσε να είναι καταστροφική, αν οι αθλητές δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσουν σωστή διατροφή και ενυδάτωση», λέει στο BBC. Η αθλήτρια, μετά από τη συμμετοχή της σε αγώνες σε ακραία ζέστη, έχει βιώσει πολλές επιπτώσεις στο σώμα της. «Έχω αγωνιστεί σε θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών Κελσίου στο παρελθόν», λέει. «Μετά τον αγώνα αρχίζεις πραγματικά να αισθάνεσαι τις επιπτώσεις – το σώμα σου μπαίνει σε κατάσταση απενεργοποίησης».

Μετά του Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο το 2021, οι οποίοι ήταν “οι πιο καυτοί στην ιστορία” και υπήρξαν αρκετά περιστατικά όπου αθλητές λιποθυμούσαν και δυσκολευόταν να αναπνεύσουν λόγω των αποπνικτικών θερμοκρασιών, πολλοί αθλητές έχουν εκφράσει την έντονη ανησυχία τους για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πρέπει να αγωνιστούν. 

«Το πιο καυτό μέρος που έχω αγωνιστεί ήταν ο τελικός των Παραολυμπιακών Αγώνων στο Τόκιο. Υπήρχε ακόμη και μια πινακίδα καθώς κατέβαινες από το λεωφορείο που σε προειδοποιούσε πόσο ζέστη είχε έξω», λέει ο Benjamin Pritchard, Παραολυμπιονίκης κωπηλάτης του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η ακραία ζέστη έχει σίγουρα αντίκτυπο στην απόδοση των αθλητών, λέει ο Mike Tipton, καθηγητής φυσιολογίας στο Εργαστήριο Ακραίων Περιβαλλόντων του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ στο Ηνωμένο Βασίλειο.

«Καθώς η θερμοκρασία ανεβαίνει, παρατηρείται μείωση της απόδοσης – η απόδοση στον μαραθώνιο μειώνεται κατά περίπου ένα λεπτό για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα κατά 1 βαθμό Κελσίου πάνω από τους 15 βαθμού Κελσίου», λέει ο Tipton. Η ιδανική θερμοκρασία για συνεχή αντοχή, όπως η ποδηλασία ή το τρέξιμο, είναι 11 βαθμοί Κελσίου, λέει ο Tipton.

Οι καυτές θερμοκρασίες μπορούν να επηρεάσουν ακόμα και τα πιο «εγκεφαλικά αθλήματα», όπως η τοξοβολία ή η σκοποβολή, όπου τα «περιθώρια λάθους είναι πολύ μικρά», σύμφωνα με τον Tipton.

Η προετοιμασία της Mohan για να αντέξει τις υψηλές θερμοκρασίες στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού, συμπεριλάμβαναν έως και μία ώρα στη σάουνα αρκετές φορές την εβδομάδα, ενώ όταν έκανε προπόνηση ποδηλασίας σε κλειστό χώρο, πολλές φορές έκλεινε τους ανεμιστήρες.

Οι διοργανωτές λένε ότι έχουν λάβει μια σειρά από μέτρα για για την προστασία των αθλητών από την υπερβολική ζέστη. Τα υπαίθρια αγωνίσματα αντοχής, όπως ο μαραθώνιος και το τρίαθλο, θα ξεκινούν νωρίς, στις 8 το πρωί, όταν είναι πιο δροσερά, και οι αθλητές θα έχουν πρόσβαση σε σταθμούς νερού και σκιερούς χώρους σε τακτά χρονικά διαστήματα. Το τρίαθλο θα αναβληθεί αν η θερμοκρασία ανέβει πάνω από τους 32,2 Κελσίου.

Μολυσμένη ατμόσφαιρα

Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε ακριβώς πόσο μολυσμένος ήταν ο αέρας του Παρισιού το 1924, όταν η παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα ήταν στα σπάργανα.

Τα επίπεδα ρυπογώνων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα του Παρισιού της δεκαετίας του 1920 υπολογίζονται περίπου στα 100 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Giles Harrison, καθηγητή ατμοσφαιρικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Reading στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό είναι περίπου πέντε φορές υψηλότερο από τα σημερινά επίπεδα ρύπανσης, σύμφωνα με ανάλυση του BBC.

Οι κύριες πηγές ρύπανσης στο Παρίσι το 1924 ήταν τα εργοστάσια που λειτουργούσαν με άνθρακα και η οικιακή θέρμανση, καθώς και τα μηχανοκίνητα οχήματα, σύμφωνα με τον Harrison. Το Ολυμπιακό στάδιο Stade de Colombes του 1924, που βρίσκεται στο βορειοδυτικό Παρίσι, περιβαλλόταν από εργοστάσια, λέει η Catherine Radtka, ιστορικός της επιστήμης στο Εθνικό Ωδείο Τεχνών και Χειροτεχνίας της Γαλλίας.

«Στην περιοχή υπήρχαν εργοστάσια ελαστικών, διυλιστήρια ζάχαρης και αλκοόλης και εργοστάσια φυσικού αερίου, τα οποία εξέπεμπαν καπνούς, σκόνη και επιβλαβή αέρια. Υπήρχαν ήδη παράπονα από αγρότες στις αρχές του 20ού αιώνα… έλεγαν ότι οι αναθυμιάσεις κατέστρεφαν τις καλλιέργειές τους. Οι γιατροί είχαν επίσης αρχίσει να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τους κινδύνους που εγκυμονούσε για την υγεία η ατμοσφαιρική ρύπανση. Εμβληματικά ορόσημα, όπως η Παναγία των Παρισίων, ήταν καλυμμένα με παχιά, μαύρη σκόνη. Τα πάντα ήταν μαύρα στο Παρίσι εξαιτίας του νέφους» λέει η Radtka.

Αντίθετα, το 2023, τα επίπεδα των μεγάλων σωματιδίων (PM10) στην πόλη ήταν κατά μέσο όρο 19 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα – μια πενταπλάσια μείωση σε σύγκριση με το 1924.

«Τα αυτοκίνητα θα είναι πολύ περιορισμένα στο κέντρο του Παρισιού κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων», λέει ο Safieddine. «Δεν νομίζω ότι η ρύπανση θα αποτελέσει πρόβλημα, εκτός αν έχουμε υψηλές θερμοκρασίες. Οι καύσωνες συχνά συνδέονται με εκδηλώσεις ρύπανσης».

Η Mohan λέει ότι η μεγαλύτερη ανησυχία της είναι το μολυσμένο νερό στον ποταμό Σηκουάνα. Ο ποταμός απέτυχε στις δοκιμές ποιότητας νερού ένα μήνα πριν από την έναρξη των αγώνων λόγω υψηλών επιπέδων E. coli. Όμως οι διοργανωτές λένε ότι ο Σηκουάνας είναι ασφαλής για κολύμπι, με τη δήμαρχο του Παρισιού Anne Hidalgo και άλλα μέλη της Ολυμπιακής Επιτροπής να κάνουν μια βουτιά στα μέσα Ιουλίου για να αποδείξουν ότι το νερό είναι καθαρό.

Η Mohan ελπίζει να κολυμπήσει στον Σηκουάνα στους Αγώνες του Παρισιού. «Είναι τρομακτικό ότι στο μέλλον το τρίαθλο μπορεί να μην είναι υπαίθριο άθλημα λόγω της κλιματικής αλλαγής». 

Η ακραία ζέστη ωστόσο, έχει αλλάξει ήδη το άθλημά της. Η Mohan λέει ότι δεν μπορεί πλέον να προπονείται σε εξωτερικούς χώρους στην Ινδία λόγω των καυτών θερμοκρασιών. Αυτή η πραγματικότητα την ανάγκασε να μετακομίσει μακριά από το σπίτι της και να προπονείται αντ’ αυτού στο Λονδίνο. Η Mohan έχει αγωνιστεί σε θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 40 βαθμούς Κελσίου και με 50-80% υγρασία.

«Αν είχα επιλογή, δεν θα έκανα αυτούς τους αγώνες», λέει. «Αλλά ως αθλητές θέλουμε να δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό και για αυτό συνεχίζουμε να πιέζουμε τους εαυτούς μας».