Πού πάει η εισφορά 10 λεπτών για το πλαστικό ποτήρι του καφέ – Τι άλλο πρέπει να γίνει

Όλοι έχουμε ακούσει για τα προβλήματα που προκαλούν τα πλαστικά μιας χρήσης στο περιβάλλον. Είτε άμεσα λόγω της απόρριψής τους και άρα, της πλαστικής ρύπανσης που προκαλούν, είτε έμμεσα λόγω του ότι η παραγωγή τους προκαλεί την έκλυση μεγάλων ποσοτήτων αερίων θερμοκηπίου και άρα, διογκώνει την κλιματική αλλαγή.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε το 2019 οδηγία για τον περιορισμό μιας σειράς πλαστικών μιας χρήσης, η οποία και ενσωματώθηκε στην εθνική μας νομοθεσία τον Οκτώβριο του 2020 (ν. 4736/2020). Ένας από τους στόχους που θέτει ο νόμος είναι η μείωση των πλαστικών ποτηριών που καταναλώνονται στην Ελλάδα κατά 30% έως το 2024 και των πλαστικών φαγητοδοχείων κατά 60% έως το 2026,σε σύγκριση με τις ποσότητες που θα καταγραφούν το 2022.

Για να καταστεί δυνατή η επίτευξη του στόχου αυτού, ο νόμος της κυβέρνησης περιέχει κάποιες προβλέψεις. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπει ότι από την 1η Ιανουαρίου του 2022:

Ορίζεται εισφορά 10 λεπτών για τα πλαστικά ποτήρια καφέ και τα πλαστικά φαγητοδοχεία take away (5 λεπτά για το σκεύος και 5 λεπτά για το καπάκι).

Τα καφέ και τα εστιατόρια είναι υποχρεωμένα να έχουν απόθεμα και να διαθέτουν όποια στιγμή τους ζητηθεί τουλάχιστον 30 επαναχρησιμοποιήσιμα ποτήρια ή φαγητοδοχεία, ενώ υποχρεώνονται να αναγράφουν σε εμφανές σημείο ότι υπάρχουν τέτοιες λύσεις στο κατάστημα για τους πελάτες.

Για το delivery, οι επιχειρήσεις πρέπει να ενημερώνουν τον πολίτη ότι υπάρχει η δυνατότητα εξυπηρέτησής τους με ποτήρι ή σκεύος πολλαπλών χρήσεων.

Οι πολίτες μπορούν να πηγαίνουν σε σούπερ μάρκετ, καφέ, εστιατόρια με τα δικά τους σκεύη πολλαπλών χρήσεων (τάπερ, ποτήρι) και να βάζουν εκεί τα μη συσκευασμένα τρόφιμα και ποτά που αγοράζουν, δηλαδή χύμα τρόφιμα (πχ. χύμα τυρί, χύμα όσπρια, κλπ), καφέ και γεύματα. Οι επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να δίνουν έκπτωση σε όσους πολίτες προμηθεύονται χύμα είδη με το δικό τους σκεύος, αν και δεν έχει οριστεί από το νόμο συγκεκριμένο ποσοστό έκπτωσης.

Αυτά ισχύουν βάσει του νόμου. Η εφαρμογή όμως, αυτές τις πρώτες μέρες είναι ήδη αρκετά προβληματική. Συνεργάτες του WWF Ελλάς επισκεφθήκαμε τις τελευταίες δυο εβδομάδες δεκάδες καφέ και εστιατόρια και μιλήσαμε με ακόμα περισσότερους ιδιοκτήτες καταστημάτων εστίασης, κάνοντας μια μικρή άτυπη έρευνα σχετικά με την υλοποίηση των μέτρων. Διαπιστώθηκε, δυστυχώς, πως σε ελάχιστα μαγαζιά υπήρχαν σε εμφανές σημείο επαναχρησιμοποιήσιμα είδη, ενώ κανένα από τα μαγαζιά που επισκεφθήκαμε και που διαθέτει υπηρεσία deliveryδεν ενημέρωνε τους πελάτες του για τη δυνατότητα εξυπηρέτησης με σκεύη πολλαπλών χρήσεων. Τα μεγάλα online delivery καταστήματα δεν δίνουν καν αυτή την επιλογή. Αρκετά καταστήματα δεν έχουν προμηθευτεί ποτήρια και δοχεία φαγητού πολλαπλών χρήσεων, ενώ άλλα δεν εμφανίζουν καν την εισφορά ως ξεχωριστή χρέωση και απλά την έχουν ενσωματώσει στην τελική τιμή του καφέ χωρίς καν να ενημερώνουν τους πελάτες.

Αξίζει να σημειωθεί πως σχεδόν όλοι οι ιδιοκτήτες των καταστημάτων που επισκεφθήκαμε σχολίασαν πως οι πελάτες δεν είναι ενημερωμένοι για το μέτρο με αποτέλεσμα να το θεωρούν απλά ως ένα ακόμα χαράτσι. Επιπλέον, φαίνεται πως η εφαρμογή του μέτρου και η χρέωση των επιπλέον 10 λεπτών σε κάθε ποτήρι καφέ take away δεν άλλαξε τη συμπεριφορά των πελατών και πως με δικό τους ποτήρι πηγαίνουν στο κατάστημα μόνο όσοι πήγαιναν και πριν την επιβολή του νέου αυτού μέτρου.

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως η προετοιμασία για την εφαρμογή του μέτρου και την καθολική ενημέρωση επιχειρήσεων και πολιτών ήταν ελάχιστη. Δεν θα ήταν δύσκολο να ετοιμαστούν 2 ενημερωτικά βίντεο και να παίξουν ως κοινωνικό μήνυμα σε όλα τα τηλεοπτικά μέσα, εξηγώντας απλά και κατανοητά πως η χρέωση των 10 λεπτών γίνεται σε μια κοινή προσπάθεια να μειώσουμε την πλαστική ρύπανση και δεν έχει εισπρακτικό ή τιμωρητικό χαρακτήρα. Δεν θα ήταν δύσκολο να βγει μια σύντομη επικοινωνιακή καμπάνια για το θέμα από το αρμόδιο υπουργείο. Επίσης, δεν θα ήταν δύσκολο να βγουν οδηγίες για τα καταστήματα εστίασης και τις ηλεκτρονικές επιχειρήσεις delivery, σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν και πώς. Ωστόσο, τελικά όλα αυτά αποδείχτηκαν πολύ δύσκολα έως και ακατόρθωτα.

Πολίτες και επιχειρήσεις πρέπει να δείξουν τον δρόμο

Σίγουρα η αρχή εφαρμογής του μέτρου δεν ξεκίνησε καλά, αλλά υπάρχει ακόμα περιθώριο, ώστε να μειώσουμε τα πλαστικά ποτήρια και τα πλαστικά σκεύη που κατακλύζουν το περιβάλλον και τη ζωή μας. Αρκεί να γίνουν γρήγορα σοβαρές διορθωτικές ενέργειες, οι οποίες αρχικά, θα πρέπει να αφορούν στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σε ολόκληρη τη χώρα για την άμεση ανάγκη περιορισμού των πλαστικών μιας χρήσης για την προστασία του περιβάλλοντος.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, τα μέτρα θα πρέπει να ενισχυθούν. Το τίμημα των 10 λεπτών είναι ελάχιστο για να πειστεί κανείς να αλλάξει συμπεριφορά και να στραφεί σε ποτήρια πολλαπλών χρήσεων. Μια τιμή όπως αυτή που σχεδιάζει η Ιρλανδία στα 25 λεπτά, φαντάζει πιθανότερο να επιφέρει την πολυπόθητη αλλαγή στάσης.

Βέβαια, οι πολίτες δεν μπορεί να βρίσκονται συνεχώς αντιμέτωποι με νέες εισφορές, ιδίως εντός του ασφυκτικού οικονομικού πλαισίου στο οποίο ζούμε τα τελευταία χρόνια. Χρειάζονται πολλά περισσότερα μέτρα για να στραφεί η αγορά προς βιώσιμες λύσεις πολλαπλών χρήσεων, χωρίς να ζητάμε τα πάντα από τους πολίτες.

Για παράδειγμα, θα πρέπει:

-Στις δημόσιες προμήθειες να καταστεί υποχρεωτικό να μην χρησιμοποιούνται ποτήρια και φαγητοδοχεία μιας χρήσης.

-Τα σχολικά γεύματα να δίνονται σε ανοξείδωτα επιστρεφόμενα σκεύη πολλαπλών χρήσεων και όχι σε πλαστικά μιας χρήσης.

-Σε όλα τα φεστιβάλ και στους χώρους φιλοξενίας μεγάλων εκδηλώσεων (αίθουσες συναυλιών, γήπεδα αθλητισμού, κοκ) να δίδονται τρόφιμα και ποτά σε επαναχρησιμοποιήσιμα δοχεία με τη μορφή συστήματος εγγυοδοσίας (για παράδειγμα, αγοράζεις το αναψυκτικό σου 2 ευρώ και πληρώνεις άλλο 1 ευρώ για το ποτήρι, το οποίο ευρώ λαμβάνεις πίσω όταν επιστρέψεις το ποτήρι).

-Να τεθεί στόχος επαναχρησιμοποίησης για ποτήρια και φαγητοδοχεία σε ξενοδοχεία και επιχειρήσεις μαζικής εστίασης, πράγμα που θα τις αναγκάσει να στραφούν συνεργατικά προς ποτήρια και δοχεία πολλαπλών χρήσεων ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων θετικών πρωτοβουλιών ανά την Ευρώπη (πχ. reCup, Recircle, FreiburgCup, κλπ).

-Να γίνει πιο εύκολο το φορολογικό καθεστώς για όσες επιχειρήσεις προβαίνουν σε δημιουργία ενός σχήματος εγγυοδοσίας.

-Να υποχρεωθούνοι παραγωγοί ποτηριών και φαγητοδοχείων να διακινούν στην αγορά μόνο προϊόντα που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, ανακυκλωθούν στην πράξη ή να κομποστοποιηθούν σε φυσιολογικές συνθήκες.

Δεν είναι δύσκολα μέτρα. Τα μόνα που απαιτούνται για την ουσιαστική εφαρμογή τους είναι καλή ενημέρωση πολιτών και επιχειρήσεων και μια στοιχειώδης οργάνωση.

Να σημειωθεί επίσης, πως τα έσοδα από την εισφορά των 10 λεπτών αποδίδονται στο Πράσινο Ταμείο, με σκοπό να διατίθενται αποκλειστικά για δράσεις περιορισμού των πλαστικών μιας χρήσης και μείωσης της πλαστικής ρύπανσης στη χώρα ας. Είναι αναμφισβήτητα θετικό πως αυτά τα έσοδα θα χρησιμοποιηθούν για περιβαλλοντικούς σκοπούς, αντί να καταλήξουν στη «μαύρη τρύπα» του δημόσιου χρέους. Όμως, η διάθεση αυτών των πόρων απαιτεί απόλυτη διαφάνεια και ενημέρωση των πολιτών αναφορικά με το πού πηγαίνει ακόμα και το τελευταίο λεπτό της εισφοράς που οι ίδιοι καλούνται να πληρώσουν.

Υπάρχουν τέλος, αρκετοί συμπολίτες που ισχυρίζονται πως το να αντικαταστήσουν το πλαστικό ποτήρι μιας χρήσης με ένα ποτήρι πολλαπλών χρήσεων δεν θα φέρει καμιά αλλαγή. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Σίγουρα χρειάζεται να γίνουν πολλά περισσότερα, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω. Αλλά και η δική μας συμμετοχή είναι σημαντική.

Ας πάρουμε το παράδειγμα του καφέ. Αν αύριο, ένα εκατομμύριο από εμάς αγοράσουμε καφέ με το δικό μας ποτήρι, θα γλιτώσουμε περίπου 18.000 κιλά πλαστικών ποτηριών, σε μια μόλις μέρα. Αν το κάνουμε κάθε μέρα, σε ένα χρόνο θα έχουμε γλιτώσει 6.570.000κιλά πλαστικών. Αν ενώναμε τα ποτήρια καφέ που θα εξοικονομήσουμε σε έναν χρόνο, θα σχημάτιζαν μια αλυσίδα μήκους 36.500 χιλιομέτρων, δηλαδή σχεδόν 3 φορές η διάμετρος της γης. Δεν το λες και λίγο!

Ας ξεκινήσουμε με τα ποτήρια του καφέ και ας προσπαθήσουμε να βγάλουμε σιγά σιγά από την καθημερινότητά μας τα αχρείαστα πλαστικά μιας χρήσης.

Να αναπνεύσει λίγο ο πλανήτης μας!

Ο Αχιλλέας Πληθάρας είναι υπεύθυνος σε θέματα πρόληψης αποβλήτων,WWF Ελλάς

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις