Sheltered Gardens: Η σύγχρονη Τέχνη ανοίγει συζητήσεις μέσα σε έναν κρυφό βοτανικό παράδεισο

Η αλήθεια είναι πως μέχρι να επισκεφθώ την έκθεση, αγνοούσα την ύπαρξη αυτού του Βοτανικού κήπου που βρίσκεται στο Χαϊδάρι στις Βόρειες πλαγιές του Όρους Αιγάλεω, 8 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας. Όταν διέσχισα την κεντρική του είσοδο -στο τέλος της Ιεράς Οδού στο ύψος που αυτή συμβάλλει με την Εθνική Οδό Αθηνών Πατρών- βρέθηκα μέσα σε ένα καταπράσινο και κατάφυτο “καταφύγιο”, όπου υπήρχαν μικρές και μεγάλες εκπλήξεις σύγχρονης Τέχνης άψογα ενσωματωμένες με το φυσικό περιβάλλον.

Στο ειδυλλιακό αυτό τοπίο συνολικής έκτασης περίπου 1860 στρεμμάτων -τα οποία καλύπτονται από φυσική κυρίως βλάστηση που περιλαμβάνει περισσότερα από 550 είδη φυτών και έχει δημιουργηθεί με βάση τα σχέδια της καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής Κήπων και Τοπίου του Πανεπιστημίου του Βερολίνου Herta Hammerbacher – περισσότεροι από 35 διεθνείς καλλιτέχνες, συγγραφείς και performers δίνουν φωνή στη φύση προσκαλώντας μας να μπούμε στον δικό τους κόσμο και να ανοίξουμε μαζί τους μία εποικοδομητική συζήτηση γύρω από το περιβαλλοντικό ζήτημα.

Τι αποτέλεσε κοινή αφετηρία αυτών των 25 Ελλήνων και 10 ξένων καλλιτεχνών για το εξαιρετικά πρωτότυπο υβριδικό και εικαστικό αυτό project;

Το ομώνυμο ποίημα του 1916 της Αμερικανίδας H.D. (Hilda Doolittle Sheltered Garden -βασικής εκπροσώπου του εικονισμού που ξεδιπλώνει τη σχέση της με το περιβάλλον, καθώς και τους προβληματισμούς της ως queer δημιουργού των αρχών του 20ού αιώνα- αλλά και το βιβλίο του 1983 «In Search of Our Mothers’ Gardens» της Αlice Walker, όπου εκφράζει τις δικές ανησυχίες της ως Αφροαμερικανίδα δημιουργός γύρω από το παρελθόν, την τέχνη και την ταυτότητα σε μια ανήσυχη περίοδο για τα ανθρώπινα δικαιώματα στις ΗΠΑ.

“Η έκθεση αυτή γεννήθηκε ουσιαστικά μέσα στην πανδημία, γι’ αυτό και ξεκίνησε αρχικά ως ψηφιακή”, μας εξήγησε η καλλιτεχνική διευθύντρια του Polygreen Culture & Art Initiative (PCAI) Κίκα Κυριακάκου. “Αργότερα, αποφασίσαμε πως πρέπει να λάβει και φυσική μορφή και να πλαισιωθεί από Performances προκειμένου να αποτελέσει αφορμή για να ανοίξει ένας διάλογος γύρω από τη φύση”, πρόσθεσε, ενώ ο Πρόεδρος της Polygreen και Ιδρυτής του Πολιτιστικού Οργανισμού PCAI*, Aθανάσιος Πολυχρονόπουλος τόνισε πως “το μήνυμα περνά καλύτερα στο ευρύ κοινό μέσα από τη σύγχρονη Τέχνη”.

Και o πολιτιστικός οργανισμός PCAI αυτό ακριβώς στοχεύει. Στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση μέσα από ένα ετήσιο πρόγραμμα αναθέσεων, εκθέσεων, προγραμμάτων φιλοξενίας καλλιτεχνών, εργαστηρίων και εκδηλώσεων.

Περπατώντας σε δενδρώνες και ανθώνες

Κατά τη διάρκεια της ξενάγησής μας στον Βοτανικό Κήπο, από τον υπεύθυνο βιολόγο του Κήπου, την καλλιτεχνική διευθύντρια του project Κίκα Κυριακάκου, αλλά και τους ίδιους τους καλλιτέχνες, αυτό που μας δημιούργησε ιδιαίτερη εντύπωση είναι η αρμονική συνύπαρξη ποικίλων μορφών εικαστικής έκφρασης, όπως installations, ψηφιακά έργα, performances και χορευτικά δρώμενα με τη φύση.

Περπατήσαμε μέσα σε δενδρώνες και ανθώνες, δίπλα από λίμνες με χρυσόψαρα, κόι, αλλά και νεροχελώνες, διασχίσαμε μονοπάτια που τριγύρω τους είχαν νούφαρα και το νερό ήταν στρωμένο με πράσινη φακή, περάσαμε μέσα από συστάδες μπαμπού, αλλά και δίπλα από μία ελιά 1000 ετών, είδαμε για πρώτη φορά ένα Γκίνγκο Μπιλόμπα, ένα ζωντανό απολίθωμα όπως το χαρακτηρίζουν οι βιολόγοι, καθώς πρόκειται για ένα δέντρο ελάχιστα αλλαγμένο από την Ιουρασική περίοδο, αλλά και μία καταπράσινη εφεδρίνη να ξεκουράζεται πάνω σε έναν τεράστιο ευκάλυπτο.

Ανάμεσα σε όλα αυτά τα γνωστά και άγνωστα φυτά υπήρχαν διάσπαρτα έργα Τέχνης. Έργα που δεν “επιβαλλόντουσαν” στον χώρο, αλλά που διακριτικά σε καλούσαν να τα δεις, να βυθιστείς μέσα στο σύμπαν του καλλιτέχνη τους και να θαυμάσεις τη σύνδεσή τους με τη μητέρα φύση.

Η γη ως μυθολογικό κομμάτι της δημιουργίας του κόσμου και ο κήπος ως αρχέτυπο – δεν είναι τυχαίο που το 1919, η Virginia Woolf αφιέρωσε ένα από τα πρώτα έργα της στον Βοτανικό Κήπο του Λονδίνου- αποτελούν τον καμβά πάνω στον οποίο οι καλλιτέχνες εκφράζουν τους προβληματισμούς τους για τις έμφυλες ανισότητες, αλλά και για το περιβάλλον.

Από τη drag τέχνη της Sasha Velour με το εκπληκτικό Still Alive, στα punk φωτομοντάζ της Linder και το συγκλονιστικό Doubled Cross Hubrid κι από τις 8 ιστορίες της Chris Kraus στις λυρικές αφηγήσεις παρατήρησης της Λήδας Παπακωνσταντίνου στο video “Μην περπατάς μονάχη σ΄αυτην την έρημη νύχτα” και την περιπλάνηση της Ελένης Μπαγάκη στην περιοχή του Φιλοπάππου εν μέσω πανδημίας, η έκθεση λαμβάνει χώρα ανάμεσα σε αναρριχητικά φυτά, συστάδες από μπαμπού και she-shed θερμοκήπια.

Τα βίντεο προβάλλονται μέσα σε μεγάλα ξύλινα κουτιά που μοιάζουν να έχουν φυτρώσει μέσα από το χώμα, ενώ σε ένα ξέφωτο παγκάκια και μεγάλα τραπέζια “απαγγέλουν” ποίηση, αρκεί να φορέσεις το ζευγάρι ακουστικών που θα βρεις ακουμπισμένο πάνω τους. Ανάμεσά τους το ποίημα Good Girl της Selina Nwulu.

Σε ένα ξέφωτο που έχει στηθεί χειροποίητα ένα ξύλινο αμφιθέατρο συναντάμε το πρώτο AR έργο της έκθεσης που ανήκει την Εύα Παπαμαργαρίτη. Με το κινητό μας σκανάρουμε έναν κωδικό και στην οθόνη ως διά μαγείας, εμφανίζεται ένα αλλόκοτο ψηφιακό κινούμενο φυτό. Λίγο πιο πέρα ένα επιβλητικό κολάζ σε εκτύπωση αλουμινίου με μία αλεπού και μία αρκούδα “συνδιαλέγονται” μέσα στο δάσος στο έργο της Polonca Lovsin, ενώ στο βίντεο τους οι VASKOS (Βασίλης Νούλας & Κώστας Τζημούλης) “παίζουν” ευφάνταστα με τις ταυτότητές μας.

Πέρα από τη φυσική του μορφή, το Sheltered Gardens ξεδιπλώνεται μέσα από μια ειδικά σχεδιασμένη ψηφιακή έκθεση, διαθέσιμη μέσω του pcai.gr, αλλά και μία μια συλλεκτική δίγλωσση έκδοση. Η ψηφιακή περιήγηση συνιστά ένα άλλο επίπεδο “ζωντανής” εμπειρίας, καθώς μέσω μίας ειδικής εφαρμογής ο επισκέπτης κινείται μέσα στον Βοτανικό Κήπο όπως αυτός θέλει επιλέγοντας τους καλλιτέχνες που τον ενδιαφέρουν, ενώ διαθέσιμα είναι και τα περισσότερα από τα βίντεο installation της έκθεσης.

Σημειώστε πως από τις 22 μέχρι και τις 24 Σεπτεμβρίου φιλοξενήθηκαν στον Κήπο μια σειρά από εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πρωτότυπες επιτελέσεις, αναγνώσεις και εργαστήρια στον Κήπο στις οποίες συμμετείχαν οι: Ίρια Βρεττού, Φοίβη Γιαννίση, Ερμίρα Γκόρο, I broke the vase, Δήμητρα Ιωάννου, Χρυσάνθη Κουμιανάκη, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Άρης Παπαδόπουλος & Μάρθα Πασακοπούλου, VASKOS (Βασίλης Νούλας & Κώστας Τζημούλης), VIGIL (Δέσποινα Σανιδά-Κρεζία & Φωτεινή Σταματελοπούλου), Θεόδωρος Χιώτης.

INFO:INFO: Διάρκεια έκθεσης στον Κήπο: 22 Σεπτεμβρίου – 9 Οκτωβρίου 2022, 16.00-19.00

Διάρκεια διαδικτυακής έκθεσης: 22 Σεπτεμβρίου – 30 Νοεμβρίου 2022 μέσω του pcai.gr

Βοτανικός Κήπος I. & Α. Ν. Διομήδους,

Ιερά Οδός 403, Χαϊδάρι, Αθήνα

Είσοδος ελεύθερη – απαιτείται προκράτηση μέσω του diomedes-bg.gr

*Ο πολιτιστικός οργανισμός PCAI ιδρύθηκε από τον Αθανάσιο Πολυχρονόπουλο και στοχεύει στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση μέσα από ένα ετήσιο πρόγραμμα αναθέσεων, εκθέσεων, προγραμμάτων φιλοξενίας καλλιτεχνών, εργαστηρίων και εκδηλώσεων. Το PCAI εκπληρώνει τους στόχους του μέσω τριών τομέων δραστηριότητας: τη συλλογή έργων τέχνης του, τα πολιτιστικά προγράμματά του και την υποστήριξη που παρέχει σε καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες με κοινό όραμα και ανησυχίες για το περιβάλλον.

Το 2019 σχεδιάστηκε το πρώτο πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών του οργανισμού από την Κίκα Κυριακάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του PCAI, ενώ στην επιτροπή αξιολόγησής του συμμετείχαν οι Hans Ulrich Obrist, καλλιτεχνικός διευθυντής Serpentine Galleries, και Krist Gruijthuijsen, διευθυντής του KW Institute.

Το 2021 o οργανισμός επιλέχθηκε ως official nominator του σημαντικού περιβαλλοντικού βραβείου Earthshot Prize, το οποίο θεσπίστηκε από το Royal Foundation of the Duke and Duchess of Cambridge.