Τι είναι ο ευρωπαϊκός στόχος 30Χ30 και γιατί είναι τόσο σημαντικός για το περιβάλλον

Τι γνωρίζουμε για τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές; Πόσο προστατευμένες είναι; Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που αντιμετωπίζει η διαχείριση των ΘΠΠ σήμερα και γιατί είναι τόσο σημαντικός ο ευρωπαϊκός στόχος 30×30;

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα που συζητήθηκαν στην ημερίδα που με τίτλο “Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές στην Ελλάδα: προοπτικές και προκλήσεις για την επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου 30Χ30”, που διοργανώθηκε στις αρχές Δεκεμβρίου, από το WWF Ελλάς και το ελληνικό γραφείο της Greenpeace με την υποστήριξη του γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα.

Το κτίριο του Γραφείου του ΕΚ στην Ελλάδα γέμισε με κυβερνητικούς εκπροσώπους, περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολλούς ακόμα επιστημονικούς και θεσμικούς φορείς, οι οποίοι παρά τις διαφορετικές θέσεις, συμφώνησαν εκείνο το πρωί σε ένα και μόνο πράγμα: Ότι οι θαλάσσιοι πνεύμονες της χώρας πρέπει να προστατευτούν.

Με τη συζήτηση να χωρίζεται σε δύο ενότητες, τη “Διεύρυνση του δικτύου ΘΠΠ στην Ελλάδα για την επίτευξη του στόχου 30Χ30” και την “Αποτελεσματική διαχείριση των ΘΠΠ στη χώρα μας“, η ημερίδα είχε ως στόχο να συμβάλει στον δημόσιο διάλογο για την επίτευξη του νομικά δεσμευτικού στόχου της χώρας μας για ουσιαστική προστασία του 30% του θαλάσσιου χώρου της Ελλάδας έως το 2030 (ευρωπαϊκός στόχος 30Χ30).

Τι είναι ο ευρωπαϊκός στόχος 30Χ30

Ο ευρωπαϊκός στόχος 30×30 αποτελεί μέρος μιας φιλόδοξης στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα: να προστατευτεί το 30% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ έως το 2030. Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει θάλασσες γεμάτες ζωή, υγιή οικοσυστήματα, και ένα μέλλον όπου η αλιεία, ο τουρισμός και η βιοποικιλότητα μπορούν να συνυπάρξουν.

Στην πράξη, όμως, η επίτευξη αυτού του στόχου αποδεικνύεται περίπλοκη. Μιλάμε για περιοχές που συχνά μένουν χωρίς τους απαραίτητους πόρους και την απαραίτητη θεσμική υποστήριξη. Όπως ειπώθηκε στην ημερίδα, η Ελλάδα καλείται να προχωρήσει άμεσα σε Προεδρικά Διατάγματα και Σχέδια Διαχείρισης για τις ΘΠΠ, τα οποία βρίσκονται ακόμα στον “αέρα”.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα, η ΘΠΠ της Γυάρου και της Αμοργού, όπου στην πρώτη υπάρχει ανάγκη να προχωρήσει άμεσα η έκδοση Προεδρικού Διατάγματος και στη δεύτερη εκκρεμεί η δημιουργία ΘΠΠ.

Την ημερίδα χαιρέτισε ο Επικεφαλής Γραφείου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα, Κωνσταντίνος Τσουτσοπλίδης, ο οποίος δήλωσε πως ”

“Η βιοποικιλότητα δεν είναι απλώς ένα ζήτημα ευαισθησίας, αλλά ένα σημαντικό συστατικό στοιχείο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης σε όλο τον πλανήτη και στη χώρα μας. Η ΕΕ αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, όπως όλος ο κόσμος, και ήδη διαμορφώνονται συνθήκες για να αναλάβει έναν νέο ρόλο. Μέχρι τώρα και για δεκαετίες, συνεισέφερε στο να εξασφαλιστεί η δημοκρατία και η ευημερία στην ήπειρό μας, μπαίνουμε όμως σε μία εποχή μεγάλων αλλαγών και διαπιστώνουμε ότι πολλά από τα προβλήματα που είναι καθοριστικά για τη ζωή των πολιτών μας και που θα μας απασχολήσουν, είναι ζητήματα που σε έναν ιδεώδη κόσμο θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται από μία παγκόσμια διακυβέρνηση. Αυτό όμως δεν υπάρχει. Το περιβάλλον είναι μία τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση. Επειδή διολισθαίνουμε, όμως, σε μία διακυβέρνηση στο δίκαιο του ισχυροτέρου, ως Ευρώπη συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε ότι πρέπει να υπάρχουν κανόνες”, είπε ο επικεφαλής του Γραφείου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα, Κωνσταντίνος Τσουτσοπλίδης.

Αφορμή για την ημερίδα αποτέλεσαν και οι σημαντικές δεσμεύσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος τον περασμένο Απρίλιο είχε ανακοινώσει από την 9η Διεθνή Διάσκεψη για τους Ωκεανούς τη δημιουργία δύο νέων θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο και το Ιόνιο.

Οκτώ μήνες μετά, έγινε γνωστό ότι το προσχέδιο της απαραίτητης περιβαλλοντικής μελέτης για το θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο έχει ήδη ολοκληρωθεί, ενώ το αντίστοιχο για αυτό του Ιονίου αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο του 2025.

Η πρόσφατη αξιολόγηση εννέα περιβαλλοντικών οργανισμών ανέδειξε επίσης τα σοβαρά κενά στη διαχείριση των ΘΠΠ, καθώς όπως αναφέρει εντοπίζονται σοβαρά κενά σε κρίσιμα πεδία για την αποτελεσματική προστασία των περιοχών. Τα σοβαρά αυτά κενά πηγάζουν  από την αδικαιολόγητη καθυστέρηση εκ μέρους του ΥΠΕΝ, θέσπισης των αναγκαίων προεδρικών διαταγμάτων (ΠΔ) και των σχεδίων διαχείρισης (ΣΔ) για όλες τις ΘΠΠ της χώρας.

Με μόνο 12 από τις συνολικά 174 θαλάσσιες περιοχές Natura 2000 της χώρας μας να έχουν κάποιο καθεστώς προστασίας, κυρίως με προσωρινής διάρκειας υπουργικές αποφάσεις που αντιστοιχεί σε ποσοστό κάλυψης μικρότερο του 3,4% της συνολικής έκτασης των εθνικών υδάτων, μερικά από τα βασικά σημεία που επισήμαναν οι ομιλητές της ημερίδας ήταν τα εξής:

• Η ανάγκη ενίσχυσης των υπαρχουσών ΘΠΠ παράλληλα με τη δημιουργία νέων, δεδομένων και των πολλαπλών οφελών (περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά) που επιφέρει η ορθή και αποτελεσματική διαχείριση των περιοχών αυτών.
• Η ανάγκη συνεργασίας όλων των φορέων και ο αναγκαίος συντονισμός που θα εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα σε σχέση με τη θεσμική θωράκιση, την οικονομική αυτάρκεια και την απαραίτητη στελέχωση για τη διαχείριση των ΘΠΠ. Εξίσου κομβική είναι και η ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών που θα στηρίξουν από την πλευρά τους την προστασία των περιοχών αυτών.
• Η σημασία να ληφθούν υπόψη οικονομικά, πολιτιστικά και κοινωνικά στοιχεία κατά την επέκταση του δικτύου των ΘΠΠ.
• Η ανάγκη να επιλυθούν σημαντικά κενά που εμποδίζουν μια αποτελεσματική διαχείριση των ΘΠΠ στην Ελλάδα, όπως είναι η ελλιπής διακυβέρνηση και ο ανεπαρκής συντονισμός μεταξύ των αρμόδιων αρχών και φορέων, η υποστελέχωση των αρμόδιων φορέων, η απουσία της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών στη διαχείριση των ΘΠΠ, οι περιορισμένοι πόροι, καθώς και οι ανεπαρκείς έλεγχοι και φύλαξη των περιοχών αυτών. Για την αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών, χρειάζεται ένας συνολικός ορθολογικός σχεδιασμός, ένα θεσμικό πλαίσιο, προκειμένου η προστασία των σημαντικών αυτών περιοχών να μην μείνει στα χαρτιά.
• Η επισήμανση για άλλη μία φορά πως η δραματική καθυστέρηση των προεδρικών διαταγμάτων και των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών υπονομεύουν την προστασία της βιοποικιλότητας στη χώρα μας, δεδομένου ότι η προστασία των ΘΠΠ αποτελεί μια θετική επένδυση για το μέλλον μας.

“WeSeaYou”: Η πλατφόρμα που θα αλλάξει τα δεδομένα

Κατά τη διάρκεια της ημερίδας παρουσιάστηκε και ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο που πρόκειται να συμβάλλει στον σκοπό, αφού κεντρικό του αντικείμενο θα είναι η παρακολούθηση της προόδου των 21 κυβερνητικών δεσμεύσεων για την προστασία του ελληνικού θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Η ψηφιακή πλατφόρμα που δημιούργησαν Greenpeace, WWF Ελλάς και Vouliwatch θα είναι έτοιμη στις αρχές του 2025 και έχει στόχο τη διαφάνεια, την ολοκληρωμένη ενημέρωση του κοινού, αλλά και τη συνεισφορά στην ενίσχυση κρίσιμων παραγόντων της χάραξης πολιτικής της Ελλάδας για την επίτευξη του στόχου 30Χ30.

Αποχωρώντας από την ημερίδα και έχοντας κατανοήσει πόσο σημαντική είναι η προστασία των θαλάσσιων περιοχών, αυτό που έμεινε χαραγμένο στο μυαλό ήταν η ανάγκη συνεργασίας όλων των φορέων και η ουσιαστική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών.

Οι ΘΠΠ δεν είναι απλά “γραμμές” σε έναν χάρτη. Είναι περιοχές που προστατεύουν το μέλλον μας, τόσο περιβαλλοντικά όσο και κοινωνικά.