Αλέξανδρος Δρίβας: Ο μύθος της αμερικανικής πίεσης για το δρόμο προς τη Χάγη

Η καλύτερη λύση που θα ήθελαν οι ΗΠΑ για τα ελληνοτουρκικά θα ήταν business wised καθώς με αυτόν τον τρόπο και win-win θα υπήρχε και δυνατότητα αλλαγής πλάνων ανά πάσα στιγμή, και θα εξασφάλιζαν τον ρόλο τους σαν μεγάλη δύναμη. Γράφει ο Αλέξανδρος Δρίβας.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΡΙΒΑΣ
08 Σεπτεμβρίου 2023 06:22

Κάθε αφήγημα είναι ελλιπές επιχειρημάτων. Γι’ αυτό άλλωστε λέγεται αφήγημα. Η θεωρία για να δημιουργηθεί, προϋποθέτει μεθοδολογία. Τρόπο άντλησης δεδομένων και διαδικασία. Η θεωρία έχει αλήθεια μέσα της ενώ το αφήγημα, χωρίς μεθοδολογία, κατασκευάζεται για να υποστηρίξει μια άποψη. Με άλλα λόγια, μας θυμίζει την αρχαία έριδα μεταξύ Σωκράτη και Σοφιστών.

Αν προσπαθήσουμε να βρούμε ομοιότητες με τη δημόσια συζήτηση για τα ελληνοτουρκικά, τότε θα δυσκολευτούμε να βρούμε όχι ομοιότητες, αλλά διαφορές. Δεν είχε ξεκινήσει καλά-καλά το δεύτερο δεκαήμερο του Ιουλίου και ο Έλληνας πρωθυπουργός σε συνέντευξή του στο ΣΚΑΙ ανέφερε τη σχετικότητα των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της κυριαρχίας και την ανάγκη παραχωρήσεων-υποχωρήσεων έναντι της Τουρκίας και το δρόμο προς τη Χάγη.

Στην αρχή πολλοί πιστέψαμε πως παρά τη γεμάτη αυτοπεποίθηση συνέντευξη η οποία ήταν αρκετά στραμμένη προς τα ελληνοτουρκικά και όχι στην αναδιοργάνωση και στον εκσυγχρονισμό του κράτους, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθούσε να δημιουργήσει ένα πλαίσιο blame-game για τα επερχόμενα αδιέξοδα με την Τουρκία. Κι όμως δεν μπλοφάρει. Η Ελλάδα είναι αποφασισμένη να ακολουθήσει έναν δρόμο ο οποίος είναι τόσο εχθρικός ως προς τον ρεαλισμό και ως προς τις εσωτερικές, περιφερειακές και διεθνείς εξελίξεις που χρειάζεται αφήγημα το οποίο στο τέλος έχει….δράκο.

Ότι δήθεν οι ΗΠΑ (αυτό διαρρέεται επιμελώς σε κείμενα που ομολογουμένως δύσκολα διαβάζονται λόγω των ατάκτως τοποθετημένων συλλογισμών) μας πιέζουν σε μια διευθέτηση με την Τουρκία. Γιατί όμως δήθεν;

Καμία πίεση για Χάγη από τις ΗΠΑ

Ο πυρήνας του αντιαμερικανισμού (του άγονου που ονόμαζε ο μακαρίτης Θεόδωρος Κουλουμπής) είναι αρκετά συνωμοσιολογικός. Στο τέλος, ο Έλληνας πολίτης θα πιστέψει οτι το State Department, το Πεντάγωνο, και τα άλλα γραφεία των ΗΠΑ, ασχολούνται νύχτα- μέρα με την Ελλάδα και όχι μόνο αυτό, αλλά ασχολούνται και το πώς θα μας στερήσουν κάτι σε σχέση με την Τουρκία.

Η άγνοια του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η αμερικανική γραφειοκρατία σε συνδυασμό με τον μικρομεγαλισμό μας, δημιουργεί ένα δηλητηριώδες κοκτέϊλ έτοιμο να «κεραστεί» όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά στο εσωτερικό. Όταν τα επιχειρήματα δεν στηρίζονται σε κάποια πραγματικότητα, τότε δανειζόμαστε την υποτιθέμενη «ξένη λογική» για να καταφέρουμε να κάνουμε «λογικά» όλα όσα εκείνα μοιάζουν παράλογα.

Η Αμερική πάντα θέλει ήρεμα νερά στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Ακόμη περισσότερο θέλει ήρεμα νερά όταν υπάρχει περιφερειακός πόλεμος με παγκόσμιες συνέπειες σαν τον ρωσο-ουκρανικό και όταν ταυτόχρονα, εισέρχεται σε προεκλογικό έτος το οποίο θα είναι ιδιαίτερα πολωμένο. Η Αμερική δε θέλει extra προβλήματα. Από την άλλη, δε θέλει λύσεις πρόχειρες οι οποίες θα υπονομεύσουν τα αμερικανικά συμφέροντα στο μέλλον. Κάθε Έλληνας δημοσιολόγος που σέβεται το…κοινό του, εύκολα μπορεί να πει πως «Οι Αμερικανοί θέλουν να βρουν ευκαιρία να λύσουν τα πάντα τώρα». Ξεχνούν ένα κάρο εξαρτημένες και ανεξάρτητες μεταβλητές. Οτι αν ευνοηθεί τώρα η Τουρκία, (είναι δεδομένο οτι η ελληνική συνταγή για Χάγη θα ευνοήσει την Τουρκία η οποία στο διάλογο Φιντάν-Γεραπετρίτη έδειξε οτι γι’αυτήν δεν έχει αλλάξει τίποτε, πέραν του εχθρικού ύφους που είχε μέχρι τις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου 2023) τότε θα μπορεί να εκβιάζει περισσότερο τις ΗΠΑ με τον «ουδέτερο» ρόλο της στον ρωσο-ουκρανικό.

Κανείς δε μας εξήγησε πώς μια δύναμη που έχει το free pass του honest broker και του υπερπόντιου εξισορροπητή, δεν επιθυμεί «πλαστικές παραμορφώσεις» στην αρχιτεκτονική ασφάλειας κάθε περιοχής. Οι υπερδυνάμεις διαμορφώνουν νομικά καθεστώτα μετά από ηγεμονικούς πολέμους, ως σφραγίδα της νίκης τους. Οι ΗΠΑ θέλουν ανοικτό το θέμα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου προκειμένου να μπορούν να πιέζουν τη μία ή την άλλη πλευρά, ανάλογα με το πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Δε γίνεται να συζητήσεις σήμερα για όλα αυτά. Δε γίνεται να πεις ότι οι ΗΠΑ έχουν σαν ξεχωριστό θέμα εξωτερικής πολιτικής το θέμα «Τουρκία» και ακόμη ψάχνονται για το μέλλον μιας σχέσης Ουάσινγκτον- Άγκυρας η οποία θα είναι σίγουρα πολύ διαφορετική από αυτήν που σφυρηλατήθηκε από το Δόγμα Τρούμαν.

Τα νομικά καθεστώτα τύπου Χάγης δεσμεύουν τις μεγάλες δυνάμεις οι οποίες θέλουν ανοικτές επιλογές και χρόνο να τις αξιοποιήσουν και σίγουρα, δεν επιθυμούν να «κλείνουν μέτωπα όπως-όπως», κάτι που αρκετοί υποστηρίζουν προκειμένου το κοινό τους (λίγο «ναι μεν αλλά με Ρωσία-Ουκρανία», λίγο «οι Αμερικανοί φταίνε» και αρκετό «να τα βρούμε με την Τουρκία» εξασφαλίζουν την «απήχησή» τους καθώς αυτή θεωρείται στόχος και όχι η εγκυρότητά τους. Η εγκυρότητα αποτελεί στόχο σε σοβαρά περιβάλλοντα, δυστυχώς, όχι στο δικό μας.

Η καλύτερη λύση που θα ήθελαν οι ΗΠΑ για τα ελληνοτουρκικά (τα οποία εξετάζονται από τις ΗΠΑ ως κομμάτι μιας περιφερειακής αρχιτεκτονικής) θα ήταν business wised καθώς με αυτόν τον τρόπο και win-win θα υπήρχε και δυνατότητα αλλαγής πλάνων ανά πάσα στιγμή, και θα εξασφάλιζαν τον ρόλο τους σαν μεγάλη δύναμη που δεν είναι άλλος από «διαιτητή» και άρα επιβλέποντα συγκρούσεων. Η ελληνική «όποια λύση» έχει στόχο στο να δείξει διαλλακτικότητα στις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας και κυρίως της Γερμανίας με την Τουρκία. Η Γερμανία έχει αρχίσει να αποκτά σοβαρά οικονομικά προβλήματα και η απώλεια της Ρωσίας σαν οικονομικό της εταίρο σε συνδυασμό με τον εξέχοντα ρόλο που διαδραματίζει στον εξοπλισμό της Ουκρανίας, καθιστά την ειδική σχέση με την Τουρκία μονόδρομο. Η Τουρκία όμως, αν γίνει και με τη σφραγίδα της Χάγης ναυτική δύναμη στην περιοχή, αποκτά διεθνές status περιφερειακής δύναμης και έτσι η Αμερική χάνει σημαντικό κομμάτι επιρροής στη Μεσόγειο.

Κάθε αφήγημα έχει τον φόβο του

Τους τελευταίους δύο μήνες έχουμε σίγουρα διαβάσει κακοποιημένες εκφάνσεις ρεαλισμού. Θιασώτες του κατευνασμού (παλιοί και νέοι) θέλουν να μας πείσουν ότι στην περίοδο του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, (που όλα τα θεωρητικά υποδείγματα του 21ου αιώνα τίθενται σε επανεξέταση) ο «συνετός δρόμος» είναι να αψηφήσουμε το εξαιρετικό σχόλιο του Αλέξη Παπαχελά «ότι η Τουρκία δεν είναι όπως πριν 15 χρόνια», να αψηφήσουμε την πραγματικότητα αυτού, καθώς και να πούμε «last year» στην κάποτε πολύ βολική διαφήμιση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, του ανοίγματος στους εξοπλισμούς και στην περίφημη «αναβάθμιση της Ελλάδας». Μιας Ελλάδας που περήφανα πλέον δηλώνει ότι αναγνωρίζει επίσημα (προσώρας) την ηγεμονική θέση της Τουρκίας στην περιφέρειά μας, παρέχοντάς της στήριξη στις περιφερειακές της επιδιώξεις. Φανταστείτε αυτά όλα, πώς φαίνονται και στο Ισραήλ αλλά και σε κάποιον ουδέτερο παρατηρητή που βλέπει όσα γίνονται στην Κύπρο και στην Πύλα να ονομάζονται «μεταξένια έξοδος στη Μεσόγειο».

Ο Έλληνας πρωθυπουργός για να είμαστε δίκαιοι απέναντί του, σε εκείνη τη συνέντευξη είπε πως άνθρωποι κάναν καριέρες πάνω στα ελληνοτουρκικά. Πράγματι υπάρχει «ψεκασμός» από ανθρώπους που όπως είπαμε, στοχεύουν όχι στην ανάλυση αλλά στην ικανοποίηση του «κοινού τους» το οποίο έχει εθιστεί σε αφηγήματα. Σαφώς ο Έλληνας πρωθυπουργός δε θα εννοούσε μόνο τους πολεμοχαρείς ψεκασμένους που μόνο πόλεμο βλέπουν με την Τουρκία (ίσως και να τον θέλουν για να δικαιωθούν τα δικά τους αφηγήματα) αλλά και στους άλλους. Σε εκείνους που είναι οπαδοί της όποιας λύσης, πιστεύουν ακόμη και μετά από 300 χρόνια Διαφωτισμού στην επίκληση της αυθεντίας, λατρεύουν θεωρητικά κατασκευάσματα τα οποία δεν εξηγούν τον σημερινό μας κόσμο και που με τον υπερπληθωρισμό του κατευνασμού, αυταποκαλούνται «ρεαλιστές». Φανταστείτε ρεαλισμό στον οποίον ενώ δε σου ζητούν κάτι, εσύ να το δίνεις χωρίς αντάλλαγμα.

Άλλωστε ο Φιντάν δήλωσε ότι ο διάλογος θα γίνει άνευ όρων και χωρίς «διαμεσολαβητές». Άραγε οι ΗΠΑ θα ήταν ευχαριστημένες σαν υπερδύναμη με το να μην έχουν θέση στα περιφερειακά πράγματα της Ανατολικής Μεσογείου; Στην Ελλάδα δεν έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε σαν ισχυροί γιατί πολύ απλά, δεν είμαστε. Κάποτε ήμασταν. Σήμερα, θα μπορούσαμε απλώς (μιας και έχουμε επιλέξει στρατηγικό διάλογο με τις ΗΠΑ) να μάθουμε πώς σκέφτονται οι ισχυροί μέσα από τα πραγματικά όρια της ελληνοαμερικανικής σχέσης.

Η Ελλάδα μετά τη θρυαλλίδα των φυσικών καταστροφών και η αμφίβολη Χάγη

Κάθε αφήγημα έχει την ημερομηνία λήξης του. Αυτή η λήξη έρχεται συνήθως με τη σύγκρουσή του με την πραγματικότητα. Το απλό ερώτημα είναι το εξής: Πώς ξεκινάς διαπραγματεύσεις για τα ελληνοτουρκικά (είτε τις ήθελαν οι ΗΠΑ είτε όχι) με τέτοια έκθεση της πραγματικής εικόνας της χώρας; Πώς ξεκινάς διαπραγματεύσεις όταν όλα τα υποτιθέμενα στρατηγικά assets σου κινδύνευσαν να καούν , κάηκαν ή κινδύνευσαν και εκκενώθηκαν; Πώς θα κάνεις διαπραγματεύσεις «εντίμου συμβιβασμού» όταν η Αλεξανδρούπολη που ήταν το «καμάρι» η «νέα Σούδα» προκάλεσε τον γέλωτα σε δυνάμεις που δεν ήθελαν την αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης; Πώς θα πείσεις τις ΗΠΑ οτι μπορείς να γίνεις το «σύνορο» μιας περιοχής; Πώς θα ξεκινήσεις διαπραγματεύσεις όταν ακόμη δεν έχεις αποτελέσματα για τον αν και πού έλαβε χώρα κακόβουλη επιρροή και για αν και πού έλαβε χώρα πραγματική φυσική καταστροφή; Παρόλα αυτά, ακούμε από συγκεκριμένες φωνές (εμφανώς σοκαρισμένες από το τι έχει ακολουθήσει μετά την έναρξη της «καμπάνιας της όποιας λύσης» ) να μιλούν για δίλημμα «Χάγης ή Πολέμου».

Σε μια ομαλή μετεκλογική περίοδο, θεωρητικά θα έπρεπε να μας απασχολούν άλλα πράγματα. Διατήρηση των ήρεμων υδάτων στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο επειδή ακριβώς η Τουρκία δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Μετά από αυτό, εξήγηση αλλά και εφαρμογή του «πολυδύναμου εκσυγχρονισμού» του κράτους το οποίο ούτε πολυδύναμο είναι, ούτε εκσυγχρονισμένο. Η επίδειξη διεθνών γνωριμιών με ακτινοβολία σε ΕΡΡ και Ε.Ε για το μέλλον είναι καλή αλλά να συνοδεύεται με ουσία. Οι ηγέτες των Βαλκανίων ήρθαν στην Αθήνα για μια άτυπη και τελείως συμβολική πρωτοβουλία της κυβέρνησης, την ώρα που η Ελλάδα βρισκόταν κυριολεκτικά σε γεωστρατηγική ρευστοποίηση.

ΥΓ. Σε ένα εξαιρετικό του βιβλίο για την ιστορία των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, ο Έλληνας πρωθυπουργός, αναφέρει τον εξαιρετικό Putnam και το two-level game στην εξωτερική πολιτική (εξισορρόπηση εσωτερικών και εξωτερικών επιταγών στη χάραξη εξωτερικής πολιτικής). Νομίζω πως κανείς δε θα επέλεγε μια οδό προς τη Χάγη η οποία είναι από μόνη της δύσκολη και που η Ελλάδα θα χρεωθεί τελικά το blame-game. Με τέτοια εσωτερική εικόνα, κανείς δεν πάει να λύσει διεθνή θέματα. Πρώτα αναβαθμίζεις ουσιαστικά το εργαστήριο ισχύος (το κράτος σου) και μετά δαπανάς πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο στο εξωτερικό.