Αναζητώντας την επόμενη Αρεζού: Η δύσκολη ένταξη των προσφύγων στο εκπαιδευτικό σύστημα

Μια λίστα με ονόματα νηπίων, που δημοσιεύεται σε ιστότοπο, θέτοντας λάθος ερωτήματα και υπονοώντας λάθος απαντήσεις. Ένα ψηλό παιδί από τα Σεπόλια, που μόλις έχει κατακτήσει την κορυφή του κόσμου και ποζάρει στον φακό με χαμόγελα, στο Μέγαρο Μαξίμου, περήφανος, όσο η μητέρα και ο αδελφός του που γίνονται έλληνες πολίτες. Ένα 12χρονο κορίτσι από το Αφγανιστάν, που συνομιλεί με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου, λίγο προτού αναχωρήσει από τη χώρα μας, με υποτροφία για ένα σχολείο της Αμερικής.

Τρεις εικόνες που κυριάρχησαν τις τελευταίες εβδομάδες στην επικαιρότητα, πυροδότησαν έντονους διαλόγους στα κοινωνικά δίκτυα και αποτέλεσαν αφορμή για ένα είδος εθνικής «ενδοσκόπησης», καθώς όλες έχουν έναν κοινό παρονομαστή: τις ωδίνες των προσπαθειών για την επιτυχημένη ένταξη μεταναστών και προσφύγων στην ελληνική κοινωνία, με βασικό όχημα την εκπαίδευση.

Έχει άραγε επιτύχει η Ελλάδα στη δύσκολη αυτή αποστολή τα τελευταία τριάντα χρόνια, όσο δηλαδή η χώρα μας αποτελεί προορισμό για ανθρώπους που ονειρεύονται μια καλύτερη ή απλώς ασφαλή ζωή; Υπάρχουν κάποια σποραδικά φωτεινά παραδείγματα, όπως οι νομοθετικές πρωτοβουλίες των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ στη δεκαετία του ‘90, με τις οποίες επιχειρήθηκε η ισότιμη πρόσβαση των παιδιών μεταναστών στο ελληνικό σχολείο, ανεξάρτητα από το καθεστώς νομιμότητας των γονιών τους. Αλλά και η αταλάντευτη στάση του Συνήγορου του Πολίτη, όταν στη συνέχεια κάποιοι γραφειοκράτες στο Υπουργείο Παιδείας προσπάθησαν να αποκλείσουν από τη στοιχειώδη εκπαίδευση τα παιδιά των μεταναστών που δεν είχαν άδεια παραμονής στη χώρα. Στο θέμα έδωσε οριστική λύση η ΝΔ με νομοθετική ρύθμιση το 2005. Ελλείψει άλλης μέριμνας για την ένταξη, οι γενναίες αυτές ενέργειες βοήθησαν αποφασιστικά στην ομαλή κοινωνική ένταξη των μεταναστών δεύτερης γενιάς στην Ελλάδα. Αυτό άλλωστε επιβάλλει μία δημόσια εκπαίδευση με συμπεριληπτικό χαρακτήρα, που εγγυάται το καθολικό δικαίωμα των ανηλίκων στην εκπαίδευση χωρίς διακρίσεις.

Αυτά όμως από μόνα τους δεν αρκούν. Ακόμη και σήμερα, πολλά παιδιά που φοιτούν αδιάκοπα στο ελληνικό σχολείο και εισάγονται στα πανεπιστήμιά μας, έρχονται αντιμέτωπα με αδιανόητα γραφειοκρατικά προσκόμματα. Πρόσφατη είναι η περίπτωση της νεαρής Ανδρονίκης, που έχασε την άδεια παραμονής της επειδή κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην Αμερική, ενώ φοίτησε προηγουμένως επί πολλά χρόνια στην Ελλάδα.

Ειδικά όμως ως προς το θέμα της εκπαίδευσης των παιδιών-προσφύγων, η Πολιτεία δεν αντλεί διδάγματα ούτε από το ίδιο της το θετικό παρελθόν. Τα παιδιά της πρώτης γενιάς μετανάστευσης που πήγαν κανονικά σχολείο, τελικά κακήν-κακώς εντάχθηκαν. Για τα παιδιά των προσφύγων, η λογική που επελέγη ήταν διαφορετική. Ο διαχωρισμός σε «κανονικό σχολείο» και ειδικό σχολείο για τα προσφυγόπουλα, που εισήχθη επί ΣΥΡΙΖΑ και συνεχίζει απρόσκοπτα η ΝΔ, οδήγησε σε ελλειμματική εκπαίδευση για χιλιάδες παιδιά στις πιο κρίσιμες εκπαιδευτικά ηλικίες. Εντείνει τον φόβο τον δικό τους, αλλά και των τοπικών κοινωνιών και αναστέλλει δραματικά τη δημιουργία δεσμών που είναι απαραίτητοι για την αποδοχή τους από τις τοπικές κοινωνίες. Αν αυτή η διακριτική μεταχείριση είχε κάποιο νόημα στην αρχή της προσφυγικής κρίσης, τώρα πια, με τους περισσότερους πρόσφυγες να ζουν ήδη επί πολλά χρόνια στην Ελλάδα, είναι απολύτως αντιπαραγωγική.

Τα προσφυγόπουλα πρέπει να πηγαίνουν κανονικά στο σχολείο, όπως άλλωστε υποστηρίζουν και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου αλλά και με την κοινωνία των πολιτών, η χώρα μας οφείλει επιτέλους να υιοθετήσει μιαν ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική ένταξης των προσφύγων μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που να περιλαμβάνει ενισχυτικά μαθήματα διδασκαλίας, επιμόρφωση και στήριξη των γονιών, ντόπιων, προσφύγων και των εκπαιδευτικών, και πρωτίστως συζήτηση και συνεργασία με τα ίδια τα παιδιά.

Κανένας δημοκράτης δεν επιθυμεί τη δημιουργία γκέτο. Αυτά όμως δεν δημιουργούνται ως απλή συνάρτηση του αριθμού των παιδιών που δεν έχουν ελληνικά ονόματα. Μια τάξη με Γιάννηδες και μικρές Αρεζού αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να αποσοβήσουμε τον κοινωνικό αποκλεισμό των μικρών αλλοδαπών. Αλλά αυτό βεβαίως δεν αρκεί. Ο ασφαλέστερος πάντως δρόμος για να δημιουργηθούν γκέτο είναι να αποκλείσουμε την πρόσβαση των παιδιών αυτών στο κοινό σχολείο ή να δαιμονοποιούμε την ίδια τους την ύπαρξη στις τάξεις. Μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία δηλαδή.

Δεν είναι εύκολη υπόθεση η ένταξη των μεταναστών και προσφύγων στην ελληνική κοινωνία, όπως μας διδάσκει η απλή εμπειρία των τελευταίων ετών. Δεν θα καταρριφθούν στερεότυπα και φόβοι δεκαετιών, ίσως και αιώνων, από τη μια μέρα στην άλλη. Δεν θα εξαφανιστεί το είδος του καιροσκόπου πολιτικού που εμπορεύεται με κυνισμό τις φοβίες αυτές. Δεν θα έχουμε πάντα τόσο επιτυχημένα παραδείγματα, όπως του Γιάννη ή της Αρεζού, προς επίρρωση των επιχειρημάτων μας. Όσοι όμως ενδιαφερόμαστε για τη δημιουργία μιας πραγματικά ανοιχτής, πλουραλιστικής κοινωνίας, που μεριμνά για τα παιδιά της ανεξάρτητα από την καταγωγή ή τη θρησκεία τους, οφείλουμε να επιμείνουμε. Ίσως έτσι η επόμενη Αρεζού να επιλέξει να μείνει και να προκόψει στην Ελλάδα.

Ο Γιώργος Καμίνης είναι τομεάρχης Μετανάστευσης και Ασύλου και βουλευτής Επικρατείας του Κινήματος Αλλαγής

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις