Αντώνης Λιάκος: Το αμείλικτο ερώτημα για τις δημοτικές εκλογές

Τα αποτελέσματα των διπλών εκλογών δεν είναι επιστροφή στην προ του 2012 κανονικότητα, αλλά προσαρμογή στη νέα ευρωπαϊκή κανονικότητα, όπου οι δυο δυνάμεις που συναγωνίζονται είναι η κεντροδεξιά και η άκρα δεξιά. Προσαρμογή, όχι κατάληξη. Βρισκόμαστε σε μια πορεία, δεν φτάσαμε ακόμα. Πράγμα που θέτει το ερώτημα, μπορούμε να εμποδίσουμε την πορεία αυτή, ή είναι μοιραίο;

Ο χώρος της κεντροαριστεράς έχει συρρικνωθεί στο ένα τρίτο περίπου του εκλογικού σώματος. Δυο κόμματα που ανταγωνίζονται με σύνθημα «να χάσεις εσύ για να κερδίσω εγώ» είναι και τα δυο προορισμένα να χαθούν. Η Ευρώπη παρέχει πολλά παραδείγματα. Οι κοινωνικές εντάσεις και δυσαρέσκειες που παράγονται δεν τροφοδοτούν πλέον ούτε την Αριστερά ούτε την Κεντροαριστερά, αλλά κατευθύνονται στην άκρα Δεξιά. Αυτή είναι δυναμική, η ροπή που παίρνουν τα πράγματα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Σε αυτή την στροφή επί δεξιά, η αντίρροπη δύναμη δεν είναι η περιχαράκωση στο κόμμα μου, το να γίνω εγώ εκφραστής του κεντροαριστερού χώρου. Δεν αντιλέγω ότι η κομματική λογική εκεί ωθεί. Αλλά είναι ένα πράγμα να εκφράζεται αυτή η φιλοδοξία στο πλαίσιο της ανασύνταξης του συνόλου της κεντροαριστεράς -που δεν είναι πια μεγάλο- κι ένα άλλο, στο πλαίσιο της ανασύνταξης του κόμματος. Πάντως και για τον περισσότερο προοδευτικό κόσμο που δεν έχει κομματική ένταξη αυτό είναι που μετράει, και αυτή θα πρέπει να είναι η αφετηρία του. Οι εκλογές σήμαναν και μια μετατόπιση αυτού του κόσμου. Όσοι πιστεύουν ότι ο Μητσοτάκης εκπληρώνει τις προσδοκίες του ΠΑΣΟΚ και του Εκσυγχρονισμού έχουν διαβεί πλέον τον Ρουβίκωνα, με τελευταίο, και ανεξήγητα καθυστερημένο, τον Λοβέρδο.

Το ζήτημα όμως δεν είναι οι διαπιστώσεις, αλλά πώς εμποδίζουμε την στροφή επί δεξιά. Και στο ζήτημα αυτό οι δημοτικές εκλογές, και μάλιστα η τύχη του δήμου της Αθήνας, είναι η μεγαλύτερη πρόκληση.

Εκτός σπανίων εξαιρέσεων (Μπουτάρης στη Θεσσαλονίκη, Καμίνης στην Αθήνα και Ελισάφ στα Γιάννενα) η διοίκηση των πόλεων όχι μόνο δεν έχει τη θέση που της ταιριάζει στον σύγχρονο κόσμο, όπου η διακυβέρνηση τους, και μάλιστα των μεγάλων πόλεων, είναι ένας από τους βασικότερους κρίκους στη σχέση global/local, αλλά χρησιμοποιείται είτε ως σκαλοπάτι πολιτικής καριέρας, ή ως προθάλαμος αναμονής των γόνων της κυβερνώσας οικογένειας – βλ. Μπακογιάννης. Η αντιμετώπιση αυτή οδήγησε και στην επιλογή πασαρέλας. Αθλητές, ηθοποιοί και τηλεπερσόνες για το δήμο, σαν να πρόκειται για κράχτες στην είσοδο λούνα-πάρκ. Αυτή δυστυχώς ήταν και η λογική έως πριν από μερικές εβδομάδες και για τον δήμο της Αθήνας. Αλλά συνειδητοποιούμε όλοι πια πώς η περίοδος της αμεριμνησίας της παιδικής χαράς έχει παρέλθει.

Φτάνοντας κατευθείαν στο δια ταύτα, θεωρώ ότι οι δημοκρατικοί και προοδευτικοί πολίτες της Αθήνας πρέπει να λάβουν τον λόγο. Ο Δημος της Αθήνας δεν είναι ολόκληρη η Αθήνα. Αλλά είναι ο πρώτος δήμος και η μετωνυμία της πόλης. Και στην Αθήνα ζει ο μισός πληθυσμός της χώρας, και εκεί παράγεται το μεγαλύτερο μέρος του ΑΕΠ. Εδώ είναι γεννιούνται τα προβλήματα, εδώ οι προκλήσεις, εδώ οι ελπίδες και οι απειλές. Ο νεοναζισμός στην Αθήνα πρωτοεμφανίστηκε ως πολιτική δύναμη. Η Αθήνα είναι κεντρικό πεδίο πολιτικής. Χρειαζόμαστε επομένως προσωπικότητες με γνώση, κύρος, διεθνή εμπειρία αλλά και λαϊκότητα, προσωπικότητες δυναμικές. Μεγέθη πρώτης γραμμής που θα θέσουν με καινούργιο και σύγχρονο τρόπο τα προβλήματα διακυβέρνησης, που θα συνδυάσουν τις δημοκρατικές αρχές και τα δικαιώματα με την αποτελεσματική και διορατική διακυβέρνηση.

Γνωρίζουμε βέβαια ότι μεγάλο μέρος όσων ψηφίζουν στο δήμο δεν είναι κάτοικοι της Αθήνας αλλά των καλών προαστείων που ψηφίζουν με ιδεολογικά κριτήρια και όχι κατά τις ανάγκες της πόλης. Ότι ο πραγματικός πληθυσμός της πόλης υπολείπεται κατά πολύ του πληθυσμού που ψηφίζει. Ότι η αυτοδιοικητική νομοθεσία, σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές παραδόσεις, είναι περιοριστική. Γνωρίζουμε ότι ίσως για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία οι ελίτ έχουν συμπήξει μέτωπο γύρω από την κυβέρνηση. Τα γνωρίζουμε όλα αυτά. Ένα δεν γνωρίζουμε. Ότι αν τα κόμματα της κεντροαριστεράς, αυτού του δημοκρατικού και προοδευτικού τρίτου του εκλογικού σώματος, επιμένουν στις κομματικές επιλογές για τον δήμο της Αθήνας, είναι πολύ πιθανόν να βρεθούμε μπρος σε ένα καταστροφικό δίλημμα στις δημοτικές εκλογές, που θα ολοκληρώσει τη στροφή επί δεξιά των κοινοβουλευτικών εκλογών.

Το καταστροφικό δίλημμα στο δεύτερο γύρο θα είναι να πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα σε άκρα δεξιά και δεξιά, ή να δούμε ανακουφιστικά τον άχρηστο και ανόητο γόνο να εκλέγεται από τον πρώτο γύρο. Τί θα είχε τότε ο Νίκος Ανδρουλάκης να χαρεί; Την αύξηση των ποσοστών του; Τί θα είχε η μελλοντική ηγεσία του Σύριζα να απολογηθεί και σε ποιόν;

Το ερώτημα είναι αμείλικτο. Δεν πρέπει να κάνουμε πίσω.

** Ο Αντώνης Λιάκος είναι ιστορικός, ομότιμος καθηγητής στο ΕΚΠΑ.