Άτυπο debate Μητσοτάκη – Ερντογάν πριν τη συνάντηση στην Τουρκία

Με στόχο τη διατήρηση των ανοικτών διαύλων επικοινωνίας Ελλάδας- Τουρκίας, αλλά και με “κόκκινες γραμμές” εκατέρωθεν, προσέρχονται στην αυριανή τους συνάντηση ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Με συνεντεύξεις τους στη Milliyet και στην Καθημερινή αντίστοιχα, ο Ελληνας πρωθυπουργός και ο Τούρκος πρόεδρος έθεσαν το πλαίσιο της συζήτησης, η οποία δεν θα περιλαμβάνει το καυτό και μείζον θέμα της ΑΟΖ, αλλά αναμένεται να επισφραγίσει τη συνέχιση της “θετικής ατζέντας” και της αποφυγής εντάσεων στο πεδίο.

Ωστόσο από τη μία ο κ.Ερντογάν επιμένει σε θεωρία “γκρίζων ζωνών” με αφορμή το σχέδιο για δημιουργία θαλάσσιου πάρκου στο Αιγαίο, με τον κ.Μητσοτάκη να απαντά ότι η Ελλάδα θα προχωρήσει κανονικά με βάση το διεθνές δίκαιο και με περιβαλλοντικά κριτήρια. Και από την άλλη ο Έλληνας πρωθυπουργός θα θέσει στον Τούρκο πρόεδρο τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί.

Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές κατά τη διάρκεια της συνάντησης Μητσοτάκη- Ερντογάν αναμένεται να οριστεί και το χρονοδιάγραμμα των επόμενων επαφών σε επίπεδο πολιτικού διαλόγου, θετικής ατζέντας και Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης ( ΜΟΕ ).

Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ειδικότερα ότι αναμένεται ακόμη να επιβεβαιωθεί η επόμενη συνάντηση των δύο ηγετών κατά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Σημειωτέον ότι Μητσοτάκης και Ερντογάν θα συμμετέχουν εν τω μεταξύ και στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, τον προσεχή Ιούλιο στην Ουάσιγκτον, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει και αφορμή για νέα συνάντηση.

Υπενθυμίζεται ότι ήδη έχει προχωρήσει ο κύκλος συναντήσεων μεταξύ των δύο χωρών στη βάση των τριών αξόνων που είχαν συμφωνήσει Μητσοτάκης – Ερντογάν τον περασμένο Ιούλιο στο Βίλνιους: Πολιτικός διάλογος, Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, θετική ατζέντα. Από την Αθήνα κρατούν ως αποτελέσματα της ελληνοτουρκικής προσέγγισης την σχεδόν μηδενική παραβατικότητα στο πεδίο, στη μείωση των μεταναστευτικών ροών και στη visa express για Τούρκους τουρίστες σε νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

“Οι διαφωνίες προφανώς παραμένουν. Το σημαντικό είναι αυτές να μην οδηγούν σε κρίσεις. Το ότι διαφωνούμε δεν σημαίνει ότι δεν συζητάμε και δεν γίνονται βήματα για την διαμόρφωση ενός καλύτερου κλίματος και την επένδυση στη θετική ατζέντα”, τονίζουν όμως κυβερνητικές πηγές.

Όσον αφορά στα θαλάσσια πάρκα, οι ίδιες πηγές ξεκαθαρίζουν ότι: “Η θέση της ελληνικής κυβέρνησης ήταν από την πρώτη στιγμή σαφής. Η Ελλάδα, σεβόμενη το Διεθνές Δίκαιο και ιδίως το Δίκαιο της θάλασσας και με σταθερό έρεισμα στην κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα, θα προχωρήσει στη δημιουργία θαλάσσιων πάρκων επί τη βάσει περιβαλλοντικών κριτηρίων, σύμφωνα με τον προγραμματισμό της”.

Πρόκειται για την τέταρτη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν μετά την επανεκλογή αμφότερων πέρυσι. Η πρώτη είχε πραγματοποιηθεί τον Ιούλιο του 2023 στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, η δεύτερη στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το Σεπτέμβριο και η τρίτη κατά την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα τον περασμένο Δεκέμβριο.

Μητσοτάκης: Οι δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών πρέπει να παραμείνουν ανοιχτοί

“Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι περίπλοκες και φορτισμένες με ιστορία και συναισθήματα. Αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ. Αυτό που μπορούμε να αλλάξουμε είναι την οπτική μας: αντί να βλέπουμε ένα γρίφο που δεν λύνεται, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στην ενίσχυση μιας θετικής ατζέντας και να επιδιώξουμε τη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών και των λαών μας”, αναφέρει ο πρωθυπουργός σε συνέντευξη του στην τουρκική εφημερίδα Milliyet.

“Οι δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών πρέπει να παραμείνουν ανοιχτοί ακόμη και σε περιόδους έντασης. Ήμουν πάντα συνεπής σε αυτό και έχω προσωπικά υποστηρίξει αυτή την προσέγγιση από την αρχή της πρώτης μου θητείας. Θα συνεχίσω να το πράττω”, δήλωσε επίσης ο κ.Μητσοτάκης και πρόσθεσε:

“Πιστεύω ότι θα πρέπει να μιλάμε περισσότερο μεταξύ μας, αντί να μιλάμε ο ένας για τον άλλον. Η Ελλάδα πάντα έλυνε τις διαφορές μέσω του καλή τη πίστει διαλόγου και σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τις σχέσεις καλής γειτονίας. Η Ελλάδα δεν απειλεί κανέναν. Και θα ήθελα να επαναλάβω ότι είμαστε γείτονες, όχι εχθροί.”

Ο πρωθυπουργός εξέφρασε την άποψη ότι: “Ακόμα και αν δεν καταφέρουμε να προχωρήσουμε με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, μπορούμε να διαφωνούμε με πολιτισμένο τρόπο.”

Δήλωσε άλλωστε ότι δεν είναι απαισιόδοξος, αλλά υποστηρικτής του πραγματισμού. “Ο πραγματισμός υπαγορεύει ότι είναι φυσικό οι γείτονες να συνεργάζονται και, παρά τις διαφωνίες, να καταβάλουν ειλικρινείς προσπάθειες για να τις ξεπεράσουν”, πρόσθεσε αναφερόμενος στη συνεργασία για το μεταναστευτικό και την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.

“Όλοι οι δίαυλοι επικοινωνίας πρέπει να παραμείνουν ανοιχτοί, με ειλικρινή τρόπο. Ο οδικός χάρτης υπάρχει και τον ακολουθούμε. Το γεγονός ότι με τον Πρόεδρο Ερντογάν υπογράψαμε τη «Διακήρυξη των Αθηνών Περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας» τον περασμένο Δεκέμβριο ήταν ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός για τις σχέσεις μας”, τόνισε επίσης ο κ.Μητσοτάκης.

Στο ερώτημα εάν θα επεκταθεί η visa express για Τούρκους τουρίστες και στη Θεσσαλονίκη, ο πρωθυπουργός απάντησε ότι: “Το πρόγραμμα επιτόπιας θεώρησης (visa at the gate) για 10 ελληνικά νησιά συνιστά εξαίρεση από τους κανόνες που ισχύουν για τη ζώνη Σένγκεν -μία εξαίρεση που η Ελληνική Κυβέρνηση διαπραγματεύτηκε με επιτυχία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η φιλοσοφία του προγράμματος είναι σύντομες επισκέψεις στα ελληνικά νησιά που έχουν ακτοπλοϊκή σύνδεση με τις τουρκικές ακτές. Καθώς αποτελεί εξαίρεση από τους κανόνες, είναι καθορισμένη με σαφήνεια, σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και δεν μπορεί να επεκταθεί.”

Μητσοτάκης για θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο: “Περιβαλλοντική πρωτοβουλία με βάση το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της θάλασσας”

Όσον αφορά στις τουρκικές αντιδράσεις στην απόφαση για δημιουργία θαλασσίου πάρκου στο Αιγαίο, ο κ. Μητσοτάκης υποστήριξε ότι: “Εχει γίνει υπερβολική συζήτηση για μια πρωτοβουλία που είναι αμιγώς περιβαλλοντική. Είναι καθήκον μας να προστατεύσουμε το μοναδικό θαλάσσιο περιβάλλον μας και η δημιουργία του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου στο Αιγαίο και του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου στο Ιόνιο Πέλαγος αποτελεί μέρος ενός καταλόγου 21 δεσμεύσεων, με προϋπολογισμό ύψους 780 εκατομμυρίων ευρώ, που ανακοίνωσε η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της διάσκεψης «Our Ocean Conference», που φιλοξενήθηκε στην Αθήνα στις 15-17 Απριλίου. Πρόκειται για πρωτοβουλία που ερείζεται στο Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.”

Δήλωσε επίσης ότι: “Οι χώρες μας αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή και αυτό θα πρέπει να αποτελεί πεδίο συνεργασίας. Η Ελλάδα θέλει να έχει καλές σχέσεις με την Τουρκία. Έχει υπάρξει ουσιαστική βελτίωση στις σχέσεις μας κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, μια πορεία την οποία είμαι πρόθυμος να συνεχίσω και να προχωρήσω ακόμα παραπέρα.”

Ο πρωθυπουργός απάντησε επίσης στον τουρκικό ισχυρισμό ότι ο διάλογος μεταξύ των δύο χωρών δεν θα έπρεπε να συνδέεται με τις ευρωτουρκικές σχέσεις. “Η Ευρώπη είναι το σπίτι μας, δεν είναι ένα τρίτο μέρος. Η Ελλάδα ήταν πάντα ένθερμος υποστηρικτής της ενταξιακής προοπτικής της Τουρκίας στην ΕΕ, εντός του πλαισίου του ευρωπαϊκού κεκτημένου”, δήλωσε ο κ. Μητσοτάκης.

“Και πιστεύω ειλικρινά ότι η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα ωφελήσει επίσης τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας και τα βήματα προς μια θετική ατζέντα μεταξύ της Ευρώπης και της Τουρκίας. Το ίδιο ισχύει για τις συνομιλίες για το Κυπριακό. Ευελπιστώ ότι η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα οδηγήσει στην επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό, το οποίο επίσης είναι θέμα της ΕΕ. Όσον αφορά την Κύπρο, θέλω να είμαι ξεκάθαρος: μία λύση πρέπει να βασίζεται στις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ”, πρόσθεσε.

Μητσοτάκης: “Πολύ απογοητευμένος από την απόφαση να λειτουργήσει η βυζαντινή Μονή της Χώρας ως τζαμί”

Ο πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι 125 έργα αποκατάστασης και συντήρησης οθωμανικών μνημείων, προυπολογισμού 90 εκ ευρώ υλοποιούνται στην Ελλάδα, ενώ η αποκατάσταση σημαντικών οθωμανικών μνημείων υψηλού προϋπολογισμού, όπως το Τέμενος Βαγιαζήτ ή το Χαμζά Μπέη στη Θεσσαλονίκη και άλλα, έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) για χρηματοδότηση.

“Στο ίδιο πνεύμα, και στο πνεύμα του σεβασμού στα ιστορικά πολιτιστικά μνημεία με έντονο συμβολισμό, θεωρώ αυτονόητο ότι την ίδια ευαισθησία πρέπει να επιδεικνύει η τουρκική πλευρά για τη διατήρηση μνημείων στην επικράτειά της, τα οποία ανήκουν είτε στην αρχαία ελληνική είτε στη βυζαντινή περίοδο. Είμαι πολύ απογοητευμένος από την πρόσφατη απόφαση των τουρκικών αρχών να λειτουργήσει η βυζαντινή Μονή της Χώρας ως τζαμί, καθώς και από την παλαιότερη σχετική απόφαση για την Αγία Σοφία. Οι αποφάσεις αυτές έρχονται σε αντίθεση με τον οικουμενικό χαρακτήρα των μνημείων και την κοινή μας προσπάθεια να καλλιεργηθεί αμοιβαία κατανόηση. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να εργαστούμε προς την κατεύθυνση να χτίζουμε διαρκώς περισσότερες γέφυρες μεταξύ των λαών μας”, τόνισε στη συνέχεια ο κ. Μητσοτάκης.

Ερντογάν: Η Τουρκία δεν θα δεχθεί de facto καταστάσεις στο Αιγαίο

Από την πλευρά του σε συνέντευξη του στην Καθημερινή, ο κ. Ερντογάν επέμεινε για λύση “πακέτο” στα ελληνοτουρκικά, αφήνοντας να εννοηθεί και πάλι θεωρία “γκρίζων ζωνών” στο Αιγαίο. Πρόκειται για μία πάγια τουρκική θέση, ενώ η Ελλάδα ξεκαθαρίζει ότι η μοναδική διαφορά των δύο χωρών είναι ο ορισμός ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας.

“Υποστηρίζουμε ότι τα προβλήματα πρέπει να επιλύονται ως πακέτο. Δεν πρέπει να αγνοούμε άλλα αμφιλεγόμενα σημεία εστιάζοντας σε μία και μόνο διαφορά. Όταν λέμε ότι καταλήξαμε σε μια συνολική λύση, δεν πρέπει να μεταφέρουμε προστριβές στις μελλοντικές γενιές”, υποστήριξε ο Τούρκος πρόεδρος.

Τη θεωρία των “γκρίζων ζωνών” στο Αιγαίο επανέφερε άλλωστε ο κ. Ερντογάν εμμέσως πλην σαφώς και με αφορμή τα θαλάσσια πάρκα, υποστηρίζοντας ότι τα θέματα κυριαρχίας πρέπει να τεθούν υπό συζήτηση.

“Να μη δούμε το περιβάλλον ως ένα εύχρηστο κάλυμμα και να προσπαθήσουμε να κρύψουμε πίσω του άλλες αμφιλεγόμενες καταστάσεις… Πράγματι, το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ενθαρρύνει τη συνεργασία, μεταξύ των παράκτιων κρατών σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο, μεταξύ άλλων και σε περιβαλλοντικά θέματα. Από την άλλη πλευρά, όλοι γνωρίζουν ότι η Τουρκία δεν θα δεχθεί de facto καταστάσεις σε αυτή τη γεωγραφία”, δήλωσε ο κ. Ερντογάν.

Κατά τα λοιπά και ο Τούρκος πρόεδρος εστίασε στη θετική ατζέντα και τη συνέχιση του ελληνοτουρκικού διαλόγου.

“Ως Τουρκία, κάναμε το τελευταίο διάστημα ειλικρινή και αποτελεσματικά βήματα και αυτό σκοπεύουμε να συνεχίσουμε. Εμείς, η Τουρκία και η Ελλάδα, μοιραζόμαστε όχι μόνο την ίδια γεωγραφία αλλά και πολλά κοινά στοιχεία με ιστορική διάσταση. Φυσικά, υπάρχουν θέματα στα οποία διαφωνούμε, αλλά ο αριθμός των θεμάτων στα οποία μπορούμε να συμφωνήσουμε δεν είναι μικρός”, είπε ο κ. Ερντογάν και πρόσθεσε: “Θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να διασφαλίσουμε ότι η ειρήνη και η ηρεμία θα επικρατούν για πάντα και στις δύο πλευρές του Αιγαίου Πελάγους”.