Διαγραφές: Πώς “δείχνουν την πόρτα” τα σημερινά κόμματα

Το πολιτικό και οργανωτικό «διαζύγιο» του ΣΥΡΙΖΑ με τον πρώην υπουργό, Σταύρο Κοντονή, φέρνει στην επικαιρότητα το θέμα της διαδικασίας και της κουλτούρας των διαγραφών στην σημερινή πολιτική συγκυρία και στα κοινοβουλευτικά κομματα: Την Νέα Δημοκρατία, το ΚΚΕ, το Κίνημα Αλλαγής ή το Μέρα 25.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι διαδικασίες της αποστέρησης της κομματικής ιδιότητας που προβλέπει στο καταστατικό του κάθε πολιτικού σχηματισμού, είναι ένας «καθρέφτης» των καταβολών, των προτεραιοτήτων, της κουλτούρας και της φυσιογνωμίας του. Με έμμεσο τρόπο συνδέονται και με την πολιτική του στόχευση. Έτσι, λοιπόν, μια σχετικά σύντομη επισκόπηση των εσωκομματικών αρχών για τέτοιες, δύσκολες για κάθε κόμμα, καταστάσεις έχει την δική της αξία.

Σε γενικές γραμμές το ζήτημα των διαγραφών από τα κόμματα δεν είναι πρωτίστως οργανωτικό θέμα, αλλά πολιτικό. Προηγούνται δηλαδή οι πολιτικές διεργασίες που μπορεί να καταλήξουν σε διαφωνίες ή αποκλίσεις και οι οργανωτικές διαδικασίες έρχονται να επισφραγίσουν ή να επισημοποιήσουν αυτές τις συνθήκες. Το φαινόμενο των διαγραφών κομματικών στελεχών δεν είναι κάτι σπάνιο στην ελληνική πολιτική σκηνή. Αντιθέτως απαντάται σε όλες σχεδόν τις πολιτικές περιόδους από την μεταπολίτευση και μετά. Ιδίως όταν τα κόμματα βρίσκονται σε μεταβατικές περιόδους, η αντιμέτωπα με σημαντικά πολιτικά διλλήμματα. Μόνο τον τελευταίο χρόνο θυμίζουμε ότι στην Νέα Δημοκρατία ο Κυριάκος Μητσοτάκης προχώρησε σε διαγραφές, για ζητήματα που είχαν να κάνουν με την δημόσια έκφραση κομματικών στελεχών.

Πληροφοριακά να ξεκαθαρίσουμε ότι οι εσωτερικές διαδικασίες των κομμάτων, είναι διαφορετικό πράγμα από την λειτουργία των κοινοβουλευτικών τους ομάδων. Σε αυτές ισχύει ο Κανονισμός της Βουλής. Δίνει την δυνατότητα στον πρόεδρο της κάθε κοινοβουλευτικής ομάδας να ορίζει το ποιοι βουλευτές είναι μέλη της και ποιοι δεν είναι προχωρώντας στην διαγραφή τους από την Κ.Ο. Επίσης ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας καθορίζει οποιαδήποτε άλλη κοινοβουλευτική διαδικασία όπως π.χ ο ορισμός κοινοβουλευτικών εκπροσώπων. Ο τρόπος που ενσωματώνουν αυτό το θεσμικό πλαίσιο στους εσωτερικούς τους κανόνες τα κόμματα, εναπόκειται στην οπτική τους.

Ν.Δ: Προεδρική παντοδυναμία

Η Νέα Δημοκρατία έχει την πλέον κλασσική δομή αυτού που αποκαλούμε «αστικό κόμμα». Ο εκάστοτε πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας συγκεντρώνει και θεσμικά το μεγαλύτερο μέρος των εξουσιών και μπορεί να προχωρήσει σε διαγραφές που καλείται στην συνέχεια να ολοκληρώσει ο κομματικός μηχανισμός, ενίοτε με συνοπτικές διαδικασίες. Στον πρόεδρο του κόμματος αναφέρεται με κάθετη υπαγωγή και η Γραμματεία Πειθαρχικού της Νέας Δημοκατίας. Παρά την ουσιαστική και σχεδόν απόλυτη εξουσία του προέδρου όμως, τηρούνται οι καταστατικές αρχές.

Έτσι, το καταστατικό της Νέας Δημοκρατίας μας πληροφορεί ότι κανείς μπορεί να φύγει μόνος του από το κόμμα μια και προβλέπει την «οικειοθελή αποχώρησή του ύστερα από σχετική έγγραφη δήλωσή προς την Κεντρική Διοίκηση του Κόμματος». Επίσης αυτοδίκαια κάποιο μέλος τίθεται εκτός κόμματος με δήλωση του ή με πράξη που τυχόν θα κάνει όπως «την εγγραφή του σε άλλο πολιτικό κόμμα, ή με δημόσιες εκδηλώσεις του που αντιστρατεύονται έντονα τις ιδεολογικές και πολιτικές αρχές του Κόμματος ή προωθούν το ρατσισμό, το μίσος και τη βία ή αμφισβητούν το κράτος δικαίου και το δημοκρατικό κοινοβουλευτικό πολίτευμα». Η διαπίστωση τέτοιων συμπεριφορών είναι δουλειά του γραμματέα της Πολιτικής Επιτροπής, στην προκειμένη περίπτωση του Γιώργου Στεργίου. Ο ίδιος επιλαμβάνεται και στην περίπτωση που μέλος του κόμματος καταδικαστεί «αμετάκλητα για κακούργημα ή ατιμωτικό πλημμέλημα» το οποίο δεν διευκρινίζεται. Η Νέα Δημοκρατία παρόλα αυτά διαθέτει και Πειθαρχικό Όργανο το οποίο ασχολείται με πιο «σύνθετες» περιπτώσεις ενώ έχει και την δυνατότητα να προχωρήσει και σε πρόσκαιρη διαγραφή ενός κομματικού μέλους.

ΣΥΡΙΖΑ: Το κόμμα που δεν μπορεί να διαγράψει με κεντρική απόφαση

Παρά την έντονη συζήτηση που καταγράφεται στο εσωτερικό του περί του αν εξελλίσσεται ή όχι σε αρχηγικό κόμμα, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει το πιο… αδύναμο καταστατικό όσον αφορά τις διαγραφές και τα κομματικά κατασταλτικά μέτρα γενικώς. Άλλωστε ακόμη και η υπόθεση της αποπομπής του Σταύρου Κοντονή αν και με πολιτικούς όρους είναι σαφής με οργανωτικους είναι «θολή», ζήτημα πάντως που δεν φαίνεται να απασχολεί καμία από τις δύο πλευρές.

Για το θέμα των διαγραφών πολλοί στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρονται στις παρακαταθήκες της Ανανεωτικής Αριστεράς που –ιστορικά– θέλησε να αποστασιοποιηθεί από τις «σκληρές» παραδόσεις σε οργανωτικά ζητήματα των κλασσικών κομμουνιστικών κομμάτων. Από τα οποία άλλωστε προέρχεται. Σε ένα βαθμό ως προϊόν… διαγραφής αν συνυπολογίσει κανείς τις πολιτικές διεργασίες και τις διασπάσεις της δεκαετίας του 1970. Άλλωστε και ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι η λογική των διαγραφών δεν περιλαμβάνεται στην πολιτική κουλτούρα του.

Φημολογείται έντονα ότι στο καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ θα υπάρξουν μεταβολές στα ζητήματα αυτά -μετά το συνέδριό του- στο πλαίσιο των αλλαγών στην φυσιογνωμία του. Όμως, μέχρι στιγμής το καταστατικό δεν προβλέπει την δυνατότητα διαγραφής μέλους με κεντρική απόφαση. Έχοντας «κληρονομήσει» τις παραδόσεις της αριστεράς, ο ΣΥΡΙΖΑ προβλέπει στο καταστατικό του ότι αρμόδια για την «αναστολή ιδιότητας» του μέλους είναι η Οργάνωση Μελών. Δηλαδή η βασική οργανωτική δομή που συνήθως υφίσταται με γεωγραφικά χαρακτηριστικά (π.χ Οργάνωση Μελών Νέας Ιωνίας) και κάθε μέλος του ΣΥΡΙΖΑ έχει μια οργάνωση αναφοράς.

Σύμφωνα με το καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να αφαιρεθεί η ιδιότητα του μέλους όταν λειτουργεί αντίθετα από τις καταστατικές αρχές του κόμματος. Η απόφαση «λαμβάνεται από τη συνέλευση της Οργάνωσης Μελών στην οποία ανήκει, αφού διαπιστωθεί απαρτία και με πλειοψηφία 3/4 και αφού προηγουμένως το μέλος κληθεί γραπτώς να εξηγήσει τη στάση του/της».

Όμως στην συνέχεια «η απόφαση της Οργάνωσης Μελών, πρέπει να εγκριθεί από το αμέσως ανώτερο όργανο για να ισχύσει. Για περίπτωση μέλους της Κεντρικής Επιτροπής απαιτείται έγκριση από την Κεντρική Επιτροπή, με αυξημένη πλειοψηφία 3/5». Πάντως στο υφιστάμενο καταστατικό υπάρχουν και άλλες δυνατότητες για μέλη που δεν συμμετέχουν στις διαδικασίες και με απόφαση της Οργάνωσης Μελών μπορεί να διαμορφωθούν «σχέσεις που θα ορίσουν από κοινού τα δύο μέρη». Αυτοδίκαια χάνει την κομματική ιδιότητα μέλος του ΣΥΡΙΖΑ που θα περιληφθεί στο ψηφοδέλτιο των βουλευτικών εκλογών ή των ευρωεκλογών με άλλο πολιτικό σχηματισμό.

ΚΙΝ.ΑΛ: Επιτροπή Δεοντολογίας και οικονομικά κριτήρια

Οικονομικά κριτήρια θέτει μεταξύ άλλων για τις διαγραφές του το Κίνημα Αλλαγής αφού προβλέπει λήξη της ιδιότητας μέλους «με τη μη καταβολή της οικονομικής υποχρέωσης για δύο συνεχόμενα έτη». Επίσης ορίζεται πως «τα μέλη οφείλουν να τακτοποιούν την ετήσια συνδρομή τους πριν την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους. Σε αντίθετη περίπτωση, τα μη ενήμερα μέλη δεν συμμετέχουν σε ψηφοφορίες». Λόγος διαγραφής είναι φυσικά η «μη τήρηση των βασικών καταστατικών υποχρεώσεων», Όμως «υπάρχει δυνατότητα επανεγγραφής, με την προϋπόθεση συμφωνίας των 3/5 της οργάνωσης σε απαρτία, εκτός της περίπτωσης της άρσης της ιδιότητας του μέλους για σοβαρούς πειθαρχικούς ή ηθικούς λόγους». Συνολικά την εποπτεία τυχόν διαγραφών έχει η Επιτροπή Δεοντολογίας, Εφαρμογής Καταστατικού και Πιστοποίησης (ΕΔΕΚΑΠ), που καλείται να εφαρμόσει τον Κανονισμό Δεοντολογίας του Κινήματος Αλλαγής.

Πάντως αν θεωρήσει κανείς το Κίνημα Αλλαγής «συνεχιστή» των παραδόσεων του ΠΑΣΟΚ, οφείλει να παρατηρήσει ότι «κουβαλάει» μία αρκετά πλούσια κληρονομιά στα ζητήματα των οργανωτικών μέτρων και των διαγραφών. Το ΠΑΣΟΚ ξεκίνησε ως κόμμα με πολύ σκληρές οργανωτικές δομές, έχει πραγματοποιήσει μαζικές διαγραφές προτού ακόμη γίνει κυβέρνηση το 1981 πάντα όμως με την «σφραγίδα» του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ως ηγετική προσωπικότητα έπαιρνε ουσιαστικά τις αποφάσεις. Στην συνέχεια το ΠΑΣΟΚ αντιμετώπισε πολλά ζητήματα που σχετίζονταν με το καταστατικό του, ιδίως την περίοδο της διαδοχής του Ανδρέα. Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό του έγιναν με… παράξενες διαδικασίες όπως το περίφημο «δαχτυλίδι» του Κώστα Σημίτη στον Γιώργο Παπανδρέου. Μετέπειτα ακολούθησε η έντονη κόντρα του Ευάγγελου Βενιζέλου με τον γιο του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ.

ΚΚΕ: Το κόμμα που μπορεί να διαγράψει ακόμη και τις οργανώσεις του

Στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας η διαγραφή είναι όχι μόνον υπαρκτή ώς οργανωτικό μέτρο, αλλά και αντιμετωπίζεται ιδιαίτερα σοβαρά. Είναι πιθανότατα ο πολιτικός σχηματισμός που δίνει σημασία στους καταστατικούς κανόνες περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον. Μάλιστα τα ζητήματα αναστολής της κομματικής ιδιότητας στο καταστατικό του ΚΚΕ είναι πολύ πιο λεπτομερή και αναλυτικά και καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του. Το ΚΚΕ σε σημαντικό βαθμό έχει προσαρμόσει το καταστατικό του με βάση τις εμπειρίες του την περίοδο του 1989–90 που αντιμετώπισε απανωτές εσωτερικές κρίσεις.

Στο ΚΚΕ υπάρχουν πέντε στάδια ποινών: Παρατήρηση – Μομφή – Προειδοποίηση διαγραφής – Διαγραφή από το κόμμα. Επίσης προβλέπεται η ποινή της καθαίρεσης εφόσον πρόκειται για μέλος καθοδηγητικού οργάνου. Σε αντίθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ όπου η λειτουργία των τάσεων είναι καταστατικά κατοχυρωμένη, στο ΚΚΕ το ίδιο πράγμα αποτελεί βασικό λόγο διαγραφής και απαγορεύεται «δια ροπάλου». Όπως ρητά ορίζεται λόγος που μπορεί κανείς να φθάσει στην διαγραφή είναι «η υπόσκαψη της κομματικής ενότητας, η απόπειρα δημιουργίας παρατάξεων και ομάδων, η παραβίαση των κανόνων περιφρούρησης του Κόμματος, η μη εκτέλεση αποφάσεων του Κόμματος, καθώς και άλλες ενέργειες που βλάπτουν το Κόμμα και παραβιάζουν την κομματική πειθαρχία». Τα κριτήρια είναι ιδιαίτερα διερυμένα αφού ποινές μπορεί να επέλθουν σε μέλη που «οι πράξεις τους δε συμβιβάζονται με την ιδιότητα του μέλους του Κόμματος, ειδικά μέλη που προδίδουν το Κόμμα στον ταξικό εχθρό, στην ανάκριση, στο δικαστήριο, που καταχράστηκαν χρήματα ή περιουσιακά στοιχεία του Κόμματος ή άλλων οργανισμών, στους οποίους εκπροσωπούν το Κόμμα, καθώς και μέλη που η κομματική τους συμπεριφορά δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της κομματικότητας και της κομματικής ηθικής». Η διαδικασία της διαγραφής στηρίζεται στην Κομματική Οργάνωση Βάσης στις οποίες κατατίθεται προς έγκριση η πρόταση των αντώτερων καθοδηγητικών οργάνων. Στο καταστατικό του ΚΚΕ σημειώνεται πως «αν θεωρηθεί αναγκαίο, η απόφαση διαγραφής δημοσιεύεται στον κομματικό Τύπο».

Σε ειδικές περιπτώσεις απόφαση διαγραφής μπορεί να λάβει και η Κεντρική Επιτροπή του κόμματος αυτό όταν «συντρέχουν σοβαροί λόγοι και αφορά μέλη του Κόμματος που ο τομέας ευθύνης τους είναι έξω από τα όρια της ΚΟΒ που ανήκει». Επίσης υπάρχει πρόβλεψη για διαγραφή ολόκληρων οργανώσεων αφού προβλέπεται πως «όταν η παραβίαση του καταστατικού γίνεται από ολόκληρη Οργάνωση ή καθοδηγητικό όργανο, τότε η κύρωση, από τα αμέσως παραπάνω κομματικά όργανα, μπορεί να φτάσει ως τη διάλυση αυτής της Κομματικής Οργάνωσης Βάσης ή του οργάνου και να ακολουθήσει ανασυγκρότησή τους. Για να μπει σε εφαρμογή μια τέτοια απόφαση, χρειάζεται η έγκριση της Κεντρικής Επιτροπής». Στο κατασταστικό του ΚΚΕ προβλέπεται και η διαδικασία ενός είδους «έφεσης» σε τυχόν διαγραφή αφού κάθε μέλος «έχει δικαίωμα να κάνει ένσταση στα ανώτερα κομματικά όργανα, μέχρι την Κεντρική Επιτροπή, την Επιτροπή Κομματικού Ελέγχου και το Συνέδριο του Κόμματος».

Μέρα 25: Τα μέλη μπορούν να ζητήσουν απομάκρυνση βουλευτή

Το νεότευκτο Μέρα 25 έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες στα ζητήματα των διαγραφών. Το σύστημα που ακολουθεί είναι ένα καταστατικό- «υβρίδιο» με διατάξεις που μοιάζουν με αυτές του ΚΙΝ.ΑΛ αφού διαθέτει Επιτροπή Δεοντολογίας αλλά ταυτόχρονα οι Οργανώσεις Βάσης έχουν τον καθοριστικό λόγο. Το βασικό χαρακτηριστικό του Μέρα 25 είναι ότι παρέχει σε ένα απλό μέλος την θεσμοθετημένη δυνατότητα της καταγγελίας οποιουδήποτε μέλους της κοινοβουλευτικής ομάδας, ακόμη και του Γιάννη Βαρουφάκη. Την εξέταση μίας τέτοιας καταγγελίας κάνει η Επιτροπή Δεοντολογίας ενώ η συλλογή 300 υπογραφών μπορεί να ξεκινήσει εκ νέου την διαδικασία αν απορρίψει την καταγγελία η επιτροπή. Οι ποινές που προβλέπονται είναι η προειδοποίηση- επίπληξη ενώ ειδικά για τους εκλεγμένους η απομάκρυνση και απώλεια της ιδιότητας του βουλευτή ή του ευρωβουλευτή.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr.