Δημήτρης Παπαδημούλης: Ευελιξία με κινδύνους νέας λιτότητας στην πρόταση της Κομισιόν

Στις 26 Απριλίου, η Κομισιόν παρουσίασε τη δέσμη των νομοθετικών της προτάσεων για την πολυσυζητημένη αναθεώρηση του ευρωπαϊκού πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ. Οι προτάσεις έρχονται σε συνέχεια μιας πολύπαθης διαδικασίας διαβούλευσης που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2020, «μπήκε στον πάγο» λόγω της πανδημίας και δρομολογήθηκε ξανά τον Οκτώβριο του 2021.

Οι προτάσεις αλλάζουν αρκετά χαρακτηριστικά του υφιστάμενου πλαισίου, σε μια προσπάθεια να δώσουν μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη-μέλη και να απλοποιήσουν ορισμένες πτυχές του. Ταυτόχρονα, όμως, οι προτάσεις της Κομισιόν δεν αγγίζουν τις τιμές αναφοράς για το δημόσιο έλλειμμα και το δημόσιο χρέος και σε συνδυασμό με ορισμένες ακόμη παραμέτρους (όπως το πιο σταδιακό αλλά αυστηρότερο πλαίσιο επιβολής των νέων κανόνων), δημιουργούν κινδύνους λιτότητας, ιδίως για κράτη με ιδιαίτερα υψηλό δημόσιο έλλειμα ή δημόσιο χρέος, όπως η Ελλάδα.

Κίνδυνοι από τις πιέσεις των νεοφιλελεύθερων και του Βορρά και η αναγκαιότητα μιας νέας, προοδευτικής κυβέρνησης στην Ελλάδα

Οι εντατικές διαπραγματεύσεις που θα ακολουθήσουν το επόμενο διάστημα θα είναι αρκετά έντονες. Όπως είναι γνωστό, σε δημοσιονομικά ζητήματα, η ΕΕ είναι διχασμένη μεταξύ των χωρών του Νότου, οι οποίες έχουν τα υψηλότερα επίπεδα χρέους, και εκείνων του Βορρά, με επικεφαλής τη Γερμανία, οι οποίες παραδοσιακά επιθυμούν την εφαρμογή αυστηρών κανόνων. Ήδη ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών έχει δηλώσει ότι επιθυμεί μεγαλύτερη αυστηρότητα, θέση που έχει συμμεριστεί και η Δανία.

Μάχη αναμένεται να δοθεί μεταξύ των προοδευτικών και συντηρητικών ομάδων και εντός του Ευρωκοινοβουλίου, καθώς μία εκ των τριών νομοθετικών προτάσεων του πακέτου της Κομισιόν θα αποτελέσει αντικείμενο συναπόφασης, με τις άλλες δύο να αφήνονται αποκλειστικά στο Συμβούλιο.

Μένει να δούμε κατά πόσο το πλαίσιο που θα προκύψει από αυτές τις διαπραγματεύσεις, θα ενισχύσει τον βαθμό φιλοδοξίας της αρχικής πρότασης της Κομισιόν, αντιμετωπίζοντας τις ελλείψεις και τις ανεπάρκειες του ισχύοντος πλαισίου. Και παράλληλα, αν θα καταστεί δυνατή η συμφωνία επί των νέων κανόνων πριν την απενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής στο τέλος του 2023.

Σε κάθε περίπτωση, η χώρα μας θα επηρεαστεί άμεσα από τις εξελίξεις καθώς έχει το υψηλότερο χρέος στην ΕΕ. Εξαιρετικά κρίσιμο είναι, λοιπόν, το ερώτημα ποια θα είναι η νέα κυβέρνηση που αφενός θα κληθεί να διαπραγματευτεί στο Συμβούλιο το νέο πλαίσιο κανόνων και αφετέρου θα διαμορφώσει το ελληνικό σχέδιο και θα διαπραγματευτεί με την Κομισιόν.

Η νέα μορφή της προτεινόμενης διαδικασίας

Στα κατ’ ιδίαν της πρότασης, στο επίκεντρο του προτεινόμενου πλαισίου τίθενται τα εθνικά μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά-διαρθρωτικά σχέδια, τα οποία θα καθορίζουν, για μία περίοδο τουλάχιστον τεσσάρων ετών, τους δημοσιονομικούς στόχους των κρατών-μελών, την πορεία των καθαρών δαπανών τους, τα μέτρα που προτίθενται να λάβουν για την αντιμετώπιση τυχόν μακροοικονομικών ανισορροπιών, καθώς και τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις, με τις οποίες σκοπεύουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που εντοπίζονται από τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

Ως προς τη διαδικασία, η δέσμη προτάσεων προβλέπει ότι, πριν την κατάρτιση των εθνικών σχεδίων, η Κομισιόν θα εκδίδει για κάθε χώρα με δημόσιο έλλειμμα ή δημόσιο χρέος πάνω από τις τιμές αναφοράς (άρα και για την Ελλάδα), μια «τεχνική τροχιά» για την πορεία των καθαρών δαπανών της. Mε «οδηγό» την «τεχνική τροχιά» της Κομισιόν, οι χώρες θα καταρτίζουν τα σχέδιά τους, τα οποία, μετά από διμερείς διαπραγματεύσεις με την Κομισιόν, θα οριστικοποιούνται και θα υποβάλλονται προς τελική αξιολόγηση από την Κομισιόν και έγκριση από το Συμβούλιο.

Σκοπός αυτής της «τεχνικής τροχιάς» είναι να διασφαλίσει ότι το χρέος της εκάστοτε χώρας θα μειωθεί σε διάστημα τεσσάρων ετών και θα παραμείνει σε πτωτική πορεία για μια δεκαετία μετά, χωρίς πρόσθετα βήματα. Για να συμβεί αυτό, η εν λόγω χώρα θα μπορεί να αυξήσει τις ετήσιες καθαρές δαπάνες της λιγότερο από τη μεσοπρόθεσμη αύξηση του ΑΕΠ της. Επιπρόσθετα, για χώρες με έλλειμα άνω του 3% του ΑΕΠ, η «τεχνική τροχιά» θα διασφαλίζει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα μειώνεται κατά 0,5% του ΑΕΠ ετησίως μέχρι να βρεθεί κάτω από το όριο του 3% και ότι θα παραμείνει εκεί για μια δεκαετία μετά, χωρίς πρόσθετα βήματα.

Θετικά και αρνητικά σημεία της πρότασης

Θετικό σημείο της πρότασης είναι ότι η «τεχνική τροχιά» θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας και συγκεκριμένα, το ύψος και τη βιωσιμότητα του χρέους της. Ως εκ τούτου, εγκαταλείπεται ο αναποτελεσματικός κανόνας του «one size fits all» του υφιστάμενου πλαισίου, ο οποίος επιβάλλει σε όλες τις υπερχρεωμένες χώρες να μειώνουν το υπερβάλλον χρέος τους κατά 1/20 ετησίως.

Σημαντική παράμετρος είναι, ακόμη, ο στόχος να αποκτήσουν τα κράτη-μέλη μεγαλύτερη «εθνική ιδιοκτησία» επί των εθνικών τους σχεδίων, καθορίζοντας τα ίδια και με μεγαλύτερη ευελιξία την πορεία δημοσιονομικής τους προσαρμογής, αν και ο τελευταίος λόγος παραμένει πάντα στην Κομισιόν και το Συμβούλιο.

Στα θετικά της πρότασης συγκαταλέγεται, επίσης, η διατήρηση της γενικής ρήτρας διαφυγής για την αντιμετώπιση σοβαρών κρίσεων στη ζώνη του ευρώ ή στην ΕΕ συνολικά και η προσθήκη ειδικής ρήτρας διαφυγής για κάθε χώρα σε περίπτωση εξαιρετικών εθνικών περιστάσεων. Η ενεργοποίηση και η επέκταση των γενικών και ειδικών ρητρών διαφυγής παραμένει, βέβαια, στην εξουσία του Συμβουλίου.

Από την άλλη πλευρά, στα αρνητικά της πρότασης, η Κομισιόν απέφυγε να αγγίξει τις τιμές αναφοράς του 3% του ΑΕΠ για το δημόσιο έλλειμμα και του 60% του ΑΕΠ για το δημόσιο χρέος. Κι αυτό, παρότι στο τέλος του 2022, 12 κράτη-μέλη είχαν δημόσιο έλλειμμα πάνω από το όριο του 3% του ΑΕΠ και 13 κράτη-μέλη είχαν δείκτες δημόσιου χρέους υψηλότερους από το 60% του ΑΕΠ, με τον υψηλότερο να καταγράφεται στην Ελλάδα.

Ακόμη, απουσιάζει η πρόβλεψη του λεγόμενου «χρυσού κανόνα», ο οποίος θα διασφάλιζε ειδική μεταχείριση των δημόσιων δαπανών που σχετίζονται με επενδύσεις σε κρίσιμους τομείς, όπως η πράσινη μετάβαση, η υγεία, η παιδεία κλπ. Πρόκειται για σημαντική έλλειψη της πρότασης, γιατί παραβλέπει ότι το δημοσιονομικό πλαίσιο μπορεί και πρέπει να υποστηρίζει όχι μόνο τη δημοσιονομική υπευθυνότητα, αλλά και την επίτευξη των άλλων στρατηγικών στόχων της Ένωσης, όπως η ψηφιακή μετάβαση, ο πράσινος μετασχηματισμός και η συμπεριληπτική ανάπτυξη.

Πάντως, η πρόταση της Κομισιόν αντιμετωπίζει έναν από τους μεγάλους προβληματισμούς που είχαν εγείρει οι αρχικές κατευθύνσεις της και αφορούσε στη δυνατότητα αναθεώρησης του εθνικού μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού-διαρθρωτικού σχεδίου, σε περίπτωση αλλαγής κυβέρνησης. Ενώ οι αρχικές κατευθύνσεις έκαναν λόγο για αναθεώρηση του σχεδίου μόνο σε περίπτωση αντικειμενικών λόγων που καθιστούν ανέφικτη την επίτευξη του, η τελική πρόταση της Κομισιόν αναφέρεται ρητά στη δυνατότητα μιας νέας κυβέρνησης να ζητήσει την υποβολή νέου σχεδίου πριν το πέρας της τετραετούς περιόδου προσαρμογής.

Οι εξελίξεις που θα συνεχίσουν να τρέχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο για όλα τα ανωτέρω ζητήματα, καθιστούν παραπάνω από αναγκαία την ανάδειξη μιας νέας κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ που με σαφές προοδευτικό πρόσημο θα αξιοποιήσει όλα τα περιθώρια προς όφελος της κοινωνικής πλειοψηφίας σε αντίθεση με τη Νέα Δημοκρατία και την κυβερνητική της πολιτική που πριμοδοτεί συνειδητά τα συμφέροντα των ισχυρών.

* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις