Ελλάδα – Τουρκία: Μετά την κρίση τι;

Ερωτηματικό αποτελεί το κλίμα που θα διέπει για το επόμενο διάστημα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, μετά την «λήξη του συναγερμού» που προκάλεσε η NAVTEX της Άγκυρας για σεισμολογικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα Ν.Α του Καστελόριζου. Η επιβεβαίωση της αναστολής των ερευνών ήρθε από την συνέντευξη που παραχώρησε στο CNN Turk ο εκπρόσωπος του Ερντογάν Ιμπραχήμ Καλίν, είχε όμως ουσιαστικά προαναγγελθεί από τον περιορισμό των στρατιωτικών κινήσεων στο Αιγαίο και την περιοχή της Αττάλειας. Η Τουρκία φαίνεται να προβλέπει πλέον σε απευθείας διάλογο. Ελληνική θέση παραμένει πως το μόνο υπό συζήτηση θέμα είναι αυτό της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, όμως δεν έχει ξεκαθαριστεί ποια θα είναι τα επόμενα βήματα, ενώ η αντιπολίτευση δηλώνει ανήσυχη για το που οδηγείται η κατάσταση.

Ο Καλίν και το … Barbaros

Οι δηλώσεις του Ιμπραχήμ Καλίν, αξιολογούνται ως επίλυση της κρίσης που δημιούργησε η έκδοση της τουρκικής NAVTEX νοτιοανατολικά του Καστελόριζου, χωρίς μάλιστα να εμπλακεί προσωπικά ο ίδιος ο Ερντογάν. Αν και ο Καλίν αποτελεί τον έμπιστο εκπρόσωπό του. Παράλληλα όμως θεωρείται πως απτοτελεί ένα είδος «λίφτινγκ» στο αρνητικό πρόσωπο που έδειξε η Άγκυρα με την προκλητική πρωτοβουλία της.

Όσον αφορά την ουσία τους ο Ι.Καλίν είπε ότι «το διεθνές δίκαιο της θάλασσας προβλέπει διμερή επίλυση των διαφορών μεταξύ των χωρών. Εάν σκέφτεστε το Καστελόριζο με βάση τις κανονικές συνθήκες μας φυλακίζετε στον κόλπο της Αττάλειας. Εμείς είμαστε έτοιμοι να συνομιλήσουμε χωρίς όρους και προϋποθέσεις». Θέση που προφανώς παραπέμπει σε υλοποίηση της επιδίωξης της Άγκυρας για θεμελίωση των αμφισβητήσεων της σχετικά με την ελληνική ΑΟΖ. Ο τούρκος αξιωματούχος πρόσθεσε πως «όλοι θα πρέπει να συνεχίσουν να εργάζονται στις υφαλοκρηπίδες τους και να γίνουν κοινές μελέτες σε αμφιλεγόμενες περιοχές» ενώ παράλληλα επιβεβαίωσε την γερμανική εμπλοκή λέγοντας πως «υπήρξε η δημιουργική συμβολή της κυρίας Μέρκελ».

Όμως η νέα πρόκληση της Άγκυρας να αμφισβητήσει με νέα NAVTEX και το ερευνητικό πλοίο Barbaros την Κυπριακή ΑΟΖ αποσαφήνισε λίγες ώρες αργότερα ότι η τουρκική πλευρά θα διατηρήσει το «βέλος» της δημιουργίας εντάσεων στην «φαρέτρα» της. Η άμεση κίνηση του υπουργείου Εξωτερικών να δημοσιοποιήσει την επικοινωνία του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια με τον ομόλογό του Νίκο Χριστοδουλίδη, ήταν η συμβολική απάντηση της ελληνικής πλευράς που ανέδειξε για πολλοστή φορά την κοινή στρατηγική Ελλάδας και Κύπρου.

Ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης δήλωσε ότι δεν θα γίνουν ανεκτές «ενέργειες, όπως η παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και των Χωρικών Υδάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας» όπως και «απειλές εναντίον της Ελλάδας».

Διερευνητικές επαφές Ελλάδας – Τουρκίας

Όσον αφορά την επόμενη ημέρα μετά την τελευταία κρίση στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας ο Νίκος Δένδιας δήλωσε πως «η ελληνική κυβέρνηση διαμηνύει πάντοτε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για τον διάλογο είναι η έμπρακτη αποκλιμάκωση από την πλευρά της Τουρκίας. Δεν μπορούμε να συζητάμε όταν μια πλευρά προβαίνει σε ενέργειες που είναι αντίθετες με το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας».

Σε τηλεοπτικές δηλώσεις του ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας ήταν πιο αναλυτικός λέγοντας ότι «επιθυμούμε με την Τουρκία να έχουμε ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας και να συζητήσουμε το ζήτημα, το οποίο πολλές δεκαετίες τώρα ταλανίζει τις δύο πλευρές, που είναι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Αυτό είναι το ζήτημα, το οποίο φυσικά χρειάζεται μία διαδικασία για να προχωρήσει. Ένα ζήτημα έχουμε που μας απασχολεί». Σημείωσε ότι «το ζήτημα των διερευνητικών επαφών είναι ένα πρώτο βήμα που θα μπορούσε να ξεκινήσει, εφόσον προχωρά όλη αυτή η διαδικασία της έμπρακτης αποκλιμάκωσης της τουρκικής προκλητικότητας». Να σημειωθεί ότι η διαδικασία των διερευνητικών επαφών μπορεί να τελεστεί και μέσω υπηρεσιακών παραγόντων. Αυτές οι επαφές άλλωστε ειναι ενεργές μια και όπως πολλάκις έχει επισημανθεί από την πλευρά της κυβέρνησης οι επικοινωνία των δύο κρατών στο ανώτατο δυνατό επίπεδο θα είναι μονίμως ανοιχτή.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η αντίδραση για διάλογο με την Τουρκία είναι δυνατή στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας, κυρίως από την πλευρά του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά και πολλών βουλευτών ή στελεχών. Επίσης υπάρχει και η κυβερνητική εκτίμηση ότι οι συνθήκες στην Ευρώπαϊκή Ένωση αλλάζουν σε βάρος της Τουρκίας κάτι που αναμένεται να φανεί το φθινόπωρο. Εκτίμηση που συναινεί στο «πάγωμα» οποιασδήποτε διακρατικής κινητικοτητας.

Ανησυχία στην αντιπολίτευση για απευθείας ευρύ διάλογο

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν κρύβουν καθόλου την καχυποψία τους για τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν. Παρά το ότι αποτιμούν ως θετική την εκτόνωση της έντασης στο Αιγαίο θεωρούν ότι η τουρκική πλευρά θα κινηθεί στην κατεύθυνση που πάντα έχει , προκειμένου να προκύψουν «γκρίζοι» διάλογοι για αμφισβητούμενες περιοχές. Αν και οι αναφορές της αντιπολίτευσης σχετίζονται με την Τουρκία, είναι εμφανές ότι σε σημαντικό βαθμό απευθύνονται και προς την κυβέρνηση, κυρίως σχετικά με το αν θα είναι δεκτική σε πιέσεις του διεθνούς παράγοντα.

Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ «η Τουρκία προσπαθεί να βάλει στο τραπέζι του διαλόγου μη υπαρκτές διαφορές, καθώς και ότι εμμέσως μας προσκαλεί σε κοινές έρευνες σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, που η ίδια θεωρεί αμφιλεγόμενες». Παράλληλα η αξιωματική αντιπολίτευση σημειώνει ότι «μας γεννά έντονη ανησυχία. Υπενθυμίζουμε για ακόμη μία φορά, ότι η διαφορά μας με την Τουρκία, που οφείλουμε να λύσουμε με διάλογο στη βάση του διεθνούς δικαίου, είναι μόνο μία και αφορά στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, που τα όριά της ταυτίζονται με αυτά της ΑΟΖ». Να μνημονευθεί ότι ανάλογη δήλωση σχετικά με το πιο μπορεί να είναι το αντικείμενο του διαλόγου έκανε και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, εξερχόμενος από την πρόσφατη συνάντηση ενημέρωσης που είχε με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.

Αντίστοιχη επισήμανση όμως γίνεται και από την πλευρά του Κινήματος Αλλαγής. Στην ανακοίνωση αυτή επαναλαμβάνεται ότι «σταθερή θέση της χώρας μας παραμένει, ότι το μόνο αντικείμενο διαλόγου για τα εθνικά μας θέματα με την Τουρκία, είναι ο καθορισμός θαλασσίων ζωνών (ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα).Σε αυτά τα ζητήματα δεν χωρά κρυφή ατζέντα, δεν επιτρέπεται μυστική διπλωματία». Η τελευταία αναφορά αφορά τις συναντήσεις υπηρεσιακών παραγόντων όπως αυτή που έγινε πρόσφατα μεταξύ του Ιμπραχήμ Καλίν και της υπεύθυνης για Ευρωπαϊκά Θέματα του γραφείου του πρωθυπουργού Ελένης Σουρανή με την διαμεσολάβηση του Γιάν Χέκερ εκπροσώπου της Άνγκελα Μέρκελ. Την τριμερή αυτή συνάντηση το ΚΙΝ.ΑΛ είχε αποκαλέσει «μυστική διπλωματία» παρότι δεν ανταποκρίνεται ο χαρακτηρισμός αυτός στην τυπική έννοια του όρου που αφορά διμερής επαφές μεταξύ υπουργών Εξωτερικών που δεν διαμηνύονται στην διεθνή κοινότητα. Αυτό δείχνει ότι το Κίνημα Αλλαγής θεωρεί ότι συζητούνται θέματα ουσίας που ίσως οδηγήσουν σε εξελίξεις.

Το ότι η κατάσταση οδηγείται σε απευθείας ελληνοτουρκικό διάλογο με αντικείμενο την συνεκμετάλλευση θεωρεί το ΚΚΕ αναφερόμενο ευθέως στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ε.Ε σημειώνοντας ότι έχουν «ζεστάνει την πλάτη» των τουρκικών διεκδικήσεων. Εκτιμούν ότι ο διάλογος θα δρομολογηθεί με την υψηλή εποπτεία αμερικανών και ευρωπαίων.