Eteron- “Shaking the Vote: “Αναλύοντας το αποτέλεσμα του διπλού εκλογικού σεισμού”

Το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, στο πλαίσιο των Όψεων Σεπτεμβρίου, πραγματοποίησε εκδήλωση με θέμα “Shaking the Vote: Αναλύοντας το αποτέλεσμα του εκλογικού σεισμού Μαΐου – Ιουνίου 2023”. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης αναδείχθηκαν ορισμένα από τα πιο κρίσιμα συμπεράσματα της διπλής εκλογικής αναμέτρησης, όπως το μέλλον της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς στην Ελλάδα και η ενίσχυση της Ακροδεξιάς. Στην εκδήλωση συμμετείχαν ο Πέτρος Ιωαννίδης, πολιτικός αναλυτής και διευθυντής της aboutpeople, η Χριστίνα Κουλούρη, ιστορικός και πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου, η Μαρία Λούκα, δημοσιογράφος – σεναριογράφος και ο Δημήτρης Χριστόπουλος, καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου – κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών.

Τον συντονισμό της συζήτησης έκανε η δημοσιογράφος του NEWS 24/7, Βίκυ Σαμαρά, η οποία κατά την έναρξη της συζήτησης σχολίασε πως, αν και βρισκόμαστε μόλις τρεις μήνες μετά τις εκλογές, η δεύτερη Κυριακή των εκλογών μοιάζει πολύ μακρινή. «Παρότι ήταν ένα εκλογικό αποτέλεσμα που, οπωσδήποτε, μάς ταρακούνησε όλους και όλες από πολλές απόψεις, ήδη έχουν γίνει τεκτονικές αλλαγές. Ήδη η κυβέρνηση της ΝΔ, από εκεί που είχε μια σαρωτική νίκη, βρίσκεται σε δύσκολη θέση εξαιτίας όλων των γεγονότων με τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι στην εσωκομματική του διαδικασία. Η Ακροδεξιά έχει ξανά μια ισχυρή παρουσία, ακριβώς δέκα χρόνια μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα» είπε χαρακτηριστικά.

Ακολούθως, ο Πέτρος Ιωαννίδης επισήμανε ότι οι πρόσφατες εθνικές εκλογές ήταν εκλογές χαμηλών προσδοκιών. «Σε έρευνες που είχαμε κάνει, βλέπαμε ότι οι μισοί πολίτες έλεγαν ότι θα ψήφιζαν το λιγότερο κακό. Δεν υπήρχαν μεγάλες προσδοκίες όπως το 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ανήλθε στην εξουσία. Τότε, είχαν δημιουργηθεί προσδοκίες σε ένα πολύ μεγάλο μέρος των πολιτών – είτε ψήφιζαν ΣΥΡΙΖΑ, είτε όχι – ότι έρχεται μια αλλαγή. Αντίστοιχες προσδοκίες είχαν δημιουργηθεί και με τη ΝΔ το 2019. Στις εκλογές του 2023 δεν υπήρχαν προσδοκίες.

Ο κόσμος πήγαινε να ψηφίσει χωρίς ενθουσιασμό, χωρίς να περιμένει πολλά πράγματα» εξήγησε ο διευθυντής της aboutpeople. Παράλληλα, αναφέρθηκε στον τρόπο που το σύστημα της απλής αναλογικής, κατά την πρώτη εκλογική αναμέτρηση, επηρέασε τους/τις ψηφοφόρους. «Οι ψηφοφόροι της ΝΔ ψήφισαν με την αίσθηση της ενισχυμένης αναλογικής από την πρώτη Κυριακή, ενώ οι ψηφοφόροι όλων των υπόλοιπων κομμάτων με τη λογική της απλής αναλογικής, δηλαδή πιο χαλαρά» είπε, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι αυτό δεν σημαίνει πως ηττήθηκε το σύστημα της απλής αναλογικής, αλλά ο τρόπος που αυτό δομήθηκε.

Στη συνέχεια, τον λόγο έλαβε η Χριστίνα Κουλούρη, η οποία ξεκίνησε την ομιλία της διερωτώμενη αν τα γεγονότα που μεσολάβησαν μετά τον Ιούνιο του 2023 αλλάζουν τον τρόπο ερμηνείας των πολιτικών εξελίξεων και εν τέλει των ίδιων των εκλογών της φετινής χρονιάς. «Η απάντηση μου είναι αρνητική. Παρά την εντύπωση που διαχέεται με το γνωστό λεξιλόγιο εντυπωσιασμού από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ότι κάτι συμβαίνει για “πρώτη φορά”, στην πραγματικότητα βιώνουμε μια σειρά αναμενόμενων καταστροφών και ακραίων γεγονότων που εμπεριέχουν βίαιες εμπειρίες, είτε πρόκειται για την ισοπέδωση του θεσσαλικού κάμπου ή την τραγωδία στα Τέμπη, το ναυάγιο στην Πύλο, τη δολοφονία του Αντώνη Καρυώτη.

Δεν μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε για τον εκλογικό σεισμό, παρά μόνο μέσα σε αυτό το συνεχές και άρα να μην ερμηνεύσουμε αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα ως τομή, έκπληξη ή στροφή αλλά ως μέρος μιας “κανονικότητας” που έχει διαμορφωθεί πολλά χρόνια νωρίτερα» είπε η πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου και εστίασε την τοποθέτηση της σε τρία σημεία: α/ Αριστερά και ελπίδα, β/ το αισιόδοξο αφήγημα για την Ελλάδα (success story), γ/ η αριστερή μελαγχολία.

Αναφερόμενη στο πρώτο, επισήμανε ότι η άνοδος της Αριστεράς, όπως αποτυπώθηκε το 2012 και το 2015, δεν ανταποκρινόταν στην επικράτηση της αριστερής ιδεολογίας – όχι τουλάχιστον από την άποψη των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ – αλλά στο γεγονός ότι η Αριστερά συνδέθηκε με την ελπίδα μέσα στη συγκυρία της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων. «Η ‘τιμωρία’ του 2023 επομένως, οφείλεται στη διάψευση της ελπίδας, όχι της προσδοκίας […].

Χρειάζεται ελπίδα απέναντι στον φόβο και την ανασφάλεια που διαβρώνει την ελληνική κοινωνία και κυρίως τις νέες γενιές» είπε χαρακτηριστικά, εκτιμώντας πως «όσο οι άνθρωποι νιώθουν απογοητευμένοι και οργισμένοι από την καθημερινότητα τους, όσο οι νέοι βρίσκονται μπροστά στην ανεργία και σε προσωπικά αδιέξοδα, η προσφυγή σε ακροδεξιούς χώρους θα προσφέρει ένα φθηνό και εύκολο placebo».

Η ίδια, εστιάζοντας στο δεύτερο σκέλος, υπογράμμισε πως απέναντι στην δυστοπική πραγματικότητα που βιώνει η ελληνική κοινωνία επινοήθηκε και διαδόθηκε συστηματικά, με κάθε πρόσφορο μέσο, το λεγόμενο αισιόδοξο αφήγημα: η Ελλάδα της προόδου, το ελληνικό success story. «Επρόκειτο αναμφίβολα για μια εξαιρετικά ευφυή επικοινωνιακή πολιτική που προσέφερε σε μία καταπονημένη κοινωνία, με συντετριμμένη την αυτοπεποίθηση της, το απαραίτητο ψυχολογικό αντίβαρο για να σταθεί στα πόδια της.

Ήταν ένας από τους παράγοντες νίκης της ΝΔ που δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη μας ότι το σύμπλεγμα κατωτερότητας – ανωτερότητας αποτελεί διαχρονικά σταθερό χαρακτηριστικό της ελληνικής εθνικής ταυτότητας από την εποχή της ίδρυσης του ελληνικού κράτους» εξήγησε η Χριστίνα Κουλούρη, συμπληρώνοντας ότι η ενίσχυση της συλλογικής αυτοεικόνας αποτελεί ισχυρή βάση ενός εκλογικού θριάμβου, όπως αυτός που κατέγραψε η ΝΔ στις τελευταίες εκλογές και, σε διεθνές επίπεδο, εκείνων που κατέγραψαν στο πρόσφατο παρελθόν ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Ταγίπ Ερντογάν, επενδύοντας στη «μεγάλη πατρίδα».

Στον αντίποδα του success story, είπε η Χριστίνα Κουλούρη, βρίσκεται η αριστερή μελαγχολία. «Είναι επιτακτική ανάγκη ενσυναίσθησης και αναστοχασμού – όχι ως αυτοσκοπού αλλά – για τη διαμόρφωση μιας πρότασης για τον επαναπροσδιορισμό της αριστερής ταυτότητας. Ο κώδικας αξιών της Αριστεράς πρέπει να αποτελεί τον σκληρό πυρήνα της ταυτότητας της και των πολιτικών της προτάσεων […].

Αυτό που έχει συμβεί είναι ότι η ριζοσπαστική κοινωνική διαμαρτυρία τροφοδοτεί πλέον τα ακροδεξιά κόμματα και ότι ο χώρος των δικαιωμάτων υφαρπάζεται από τη Δεξιά. Άρα, τίποτα δεν είναι δεδομένο στην εποχή ραγδαίων αλλαγών σε παγκόσμιο επίπεδο. Μέσα στη δίνη χρειάζεται μία στιβαρή εναλλακτική πρόταση που θα στέκει αυτοτελώς και όχι ως απάντηση στις άλλες προτάσεις, γιατί αυτό σημαίνει αμυντική και άρα ανασφαλή και αναξιόπιστη αντιπολίτευση» πρόσθεσε η πρύτανης του Παντείου.

Mαρία Λούκα και Δημήτρης Χριστόπουλος

Στην ομιλία της, η Μαρία Λούκα ανέφερε ότι πράγματι φαίνεται πολύ μακρινός ο χρόνος που πραγματοποιήθηκαν οι εθνικές εκλογές γιατί στο διάστημα που μεσολάβησε υπήρξε μία κοσμογονία τραυματικών συμβάντων. «Το σοκ δηλαδή, που αρκετοί άνθρωποι φαίνεται να βίωσαν στις εκλογές, διαδέχθηκαν πολλαπλά σοκ. Κι αυτό είναι ένα στοιχείο της πολιτικής συγκυρίας και σε έναν βαθμό επικαθορίζει και τη στάση της κοινωνίας.

Έχει αναλύσει εξαιρετικά η Ναόμι Κλάιν στο βιβλίο της, “Το Δόγμα του Σοκ”, τον τρόπο που τα απανωτά σοκ εξασθενίζουν τις αντιδράσεις και τα αντανακλαστικά. Αυτή τη στιγμή φαίνεται πως δεν υπάρχει ο χώρος και ο χρόνος για μια επεξεργασία νηφαλιότητας και στοχασμού των γεγονότων που έχουν συμβεί. Ταυτόχρονα μειώνεται πάρα πολύ η δυνατότητα του κόσμου να παιδευτεί πάνω σε αυτά τα ζητήματα και να οργανώσει τη δική του αντίδραση, με έναν τρόπο που μπορεί να είναι γόνιμος και μετασχηματιστικός» είπε.

Όπως τόνισε, το πιο μελανό στοιχείο των εκλογικών αποτελεσμάτων ήταν η αναβαθμισμένη παρουσία της Ακροδεξιάς στο ελληνικό Κοινοβούλιο. «Πρόκειται για τρία ακροδεξιά κόμματα που πράγματι έχουν διαφορετικές εκφάνσεις, αλλά έχουν και κάποιους κοινούς πυρήνες, κάποια σκληρά, κοινά, στοιχεία» ανέφερε η δημοσιογράφος-σεναριογράφος και σταχυολόγησε τα χαρακτηριστικά της ακροδεξιάς ψήφου, λέγοντας: «Εντός της ελληνικής κοινωνίας υπάρχουν θύλακες της Ακροδεξιάς. Υπάρχουν άνθρωποι ιδεολογικά τοποθετημένοι στην Ακροδεξιά.

Δεν είναι ούτε παρασυρμένοι, ούτε επηρεάζονται απαραίτητα από την οικονομική συγκυρία ή την πολιτική ρευστότητα. Δεν είναι ούτε αφελής. Είναι άνθρωποι που έλκονται από τις ιδέες που εκφράζει η Ακροδεξιά […]. Βεβαίως, δεν καλύπτουν μόνο αυτά το κομμάτι όσων κατευθύνθηκαν προς τα τρία ακροδεξιά κόμματα στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Σίγουρα υπήρξε και μια κίνηση ανθρώπων έξω από αυτό το παραδοσιακό κομμάτι που πήγαν προς τα εκεί, σε μια συγκυρία που έσπρωχνε διάφορα κοινωνικά στρώματα προς τη συντηρητικοποίηση».

Σύμφωνα με την ανάλυση της Μαρίας Λούκα, η ίδια η εξουσία έστρωσε το έδαφος στην Ακροδεξιά για να υλοποιήσει τη στρατηγική της. «Προκειμένου να απορροφηθούν οι κοινωνικοί κραδασμοί από την όξυνση των ταξικών ανισοτήτων, από την κατακρήμνιση του εναπομείναντος κοινωνικού κράτους, από τη διάλυση του συστήματος δημόσιας υγείας, από τη συρρίκνωση του δημόσιου χώρου, κατασκευάστηκε η απειλή των Άλλων και αναγορεύτηκαν ως “εσωτερικοί εχθροί” όσοι και όσες δεν ενστερνίστηκαν τη φοβική ατζέντα τους, επιχειρήθηκε μια αντιδραστική αναδίπλωση στο τρίπτυχο “πατρίδα – θρησκεία – οικογένεια” ως ψευδές παυσίλυπο στην αγριότητα της βιωμένης εμπειρίας» είπε χαρακτηριστικά.

Στην τοποθέτηση του ο Δημήτρης Χριστόπουλος τόνισε πως το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαΐου και του Ιουνίου του 2023 καθώς και το αποτέλεσμα των εσωτερικών διεργασιών στην Κεντροαριστερά δεν είναι προϊόν φυσικής καταστροφής ή αντικειμενικών συνθηκών πέρα από την ανθρώπινη βούληση. «Είναι προϊόντα ανθρωπίνων επιλογών, υποκειμενικών διαθέσεων και προδιαθέσεων που είναι καταλογιστέες στα υποκείμενα, ανάλογα με το μερίδιο ευθύνης που αντιστοιχεί στο κομμάτι εξουσίας που διαθέτουν ή ακόμη νέμονται» είπε ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου και υπογράμμισε τη μεγάλη σημασία της κατανόησης των γεγονότων.

«Αντί λοιπόν να αντιδρούμε απέναντι στα γεγονότα αυτά με τις συγκινησιακές μας φορτίσεις, ας κάνουμε μια προσπάθεια να τα κατανοήσουμε. Όπως έγραφε ο μεγάλος Σπινόζα “να μη χλευάζουμε, να μη θρηνολογούμε, να μην καταφρονούμε, αλλά να κατανοούμε”. Αυτή είναι η αρετή που χρειάζεται σήμερα προκειμένου να διαχειριστούμε τη νέα κατάσταση» είπε χαρακτηριστικά.