Ευρωεκλογές 2024: Η δυναμική της ελληνικής Ακροδεξιάς

Μετρώντας αντίστροφα μέχρι την 9η Ιουνίου, το Παρατηρητήριο του Σημείου για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς καταγράφει και επιχειρεί να ερμηνεύσει τη δυναμική της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

Ποια από τα κόμματα του χώρου θα εκπροσωπηθούν στη νέα Ευρωβουλή; Σε ποιο κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο αναπτύσσεται η δυναμική τους; Με ποια ατζέντα διεκδικούν μερίδιο στις 21 έδρες που αντιστοιχούν στην Ελλάδα; Ποιο είναι το προφίλ των υποψηφίων τους; Στη δε μεγάλη εικόνα, είναι εντέλει ικανή η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος; Ή, αντίθετα, ένα μέρος της θα αφομοιωθεί στην ευρω-ομάδα της παραδοσιακής Δεξιάς, κάνοντας ένα ακόμα βήμα προς την πλήρη κανονικοποίηση;

Το σημερινό είναι το πρώτο τα τρία σημειώματα του Παρατηρητηρίου του Σημείου, στην τελική ευθεία προς μια εκλογική μάχη που, αν και θεωρητικά «δεύτερης τάξης», ίσως σταθεί ορόσημο για την αλλαγή του πολιτικού χάρτη της Ευρώπης.

Οι συμμετέχοντες

Από τα 31 κομματικά ψηφοδέλτια που θα πάρουν στα χέρια τους οι ψηφοφόροι την Κυριακή 9 Ιουνίου, τα 12 εγγράφονται στον ευρύτερο εθνικιστικό και ακροδεξιό χώρο. Ας σημειώσουμε εδώ ότι, μερικές εβδομάδες νωρίτερα, άλλοι 15 σχηματισμοί απέτυχαν να εξασφαλίσουν την έγκριση του Αρείου Πάγου: εκτός από τους Σπαρτιάτες, 10 ακόμα από τους «κομμένους» σχηματισμούς βρίσκονται επίσης στα δεξιά της Νέας Δημοκρατίας.

Τα ερωτήματα

Στην τελική ευθεία προς τις κάλπες, τέσσερα είναι τα διακυβεύματα για τα κόμματα του δεξιού άκρου που συμμετέχουν στις Ευρωεκλογές:

• Με δεδομένο ότι η μέση επίδοση της ΝΔ στις δημοσκοπήσεις για τις Ευρωεκλογές υστερούσε ήδη από τον Απρίλιο κατά 13% σε σχέση με το εκλογικό ποσοστό του περασμένου Ιουνίου, τι μέρος της φθοράς αυτής θα κατευθυνθεί τελικά στην Ακροδεξιά;
• Πόσα ακροδεξιά κόμματα θα κερδίσουν έδρα στη νέα Ευρωβουλή – και πώς θα διαμορφωθεί ο μεταξύ τους συσχετισμός δύναμης;
• Σε ποιο/α κόμμα/τα θα κατευθυνθούν κατά κύριο λόγο οι ψηφοφόροι των Σπαρτιατών; Θα καταφέρει η Ελληνική Λύση να ξεπεράσει το συμβολικό «κατώφλι» του 10% – ώστε να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία Κεντροαριστεράς και Αριστεράς στην αντιπολίτευση;

Η δυναμική

Ποια από τα ερωτήματα αυτά μπορούμε να απαντήσουμε σήμερα, με βάση τις έρευνες κοινής γνώμης που πραγματοποιήθηκαν μετά το Πάσχα;

• Ο μεγάλος κερδισμένος από τη φθορά της ΝΔ είναι, εμφανώς, η Ελληνική Λύση. Παρά τον ανταγωνισμό στην (ακρο)δεξιά «πολυκατοικία», που τις τελευταίες εβδομάδες φαίνεται να λειτουργεί ανασχετικά στη δυναμική του, το κόμμα του Κυριάκου Βελόπουλου πιθανότατα θα υπερδιπλασιάσει το ποσοστό του περσινού Ιουνίου. Σε δύο μετρήσεις στα μέσα Μαΐου (Alco και ΜRB, βλ. Πίνακα), η εκτίμηση ψήφου δείχνει, ως ανώτατο όριο, ένα ποσοστό της τάξης του 11-11,4%: αν η εκτίμηση αυτή επιβεβαιωθεί, η Ελληνική Λύση θα είναι σε θέση να αμφισβητεί την κυριαρχία της Κεντροαριστεράς στην αντιπολίτευση (θυμίζουμε την έρευνα της Opinion Poll στα τέλη Απριλίου, σύμφωνα με την οποία η Ελληνική Λύση ήταν δεύτερη δύναμη στη Θεσσαλονίκη, ξεπερνώντας το δημοσκοπικό ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ στη συμπρωτεύουσα). Σε κάθε περίπτωση, μετά και τον αποκλεισμό των Σπαρτιατών, από του οποίους η Ελληνική Λύση θα αποκομίσει σημαντικά κέρδη (βλ. μετρήσεις Alco και Marc), η ίδια είναι πλέον η ισχυρότερη πολιτική δύναμη στο χώρο της Ακροδεξιάς. Γιατί συμβαίνει αυτό; Μια υπόθεση είναι ότι, σε σύγκριση με τους Σπαρτιάτες και τη Νίκη, η Ελληνική Λύση είναι η μόνη κοινοβουλευτική δύναμη της Ακροδεξιάς που υλοποιεί με σχετική σταθερότητα μια «τριγωνική» τακτική: υπερσυντηρητική ατζέντα στα ζητήματα πολιτικών δικαιωμάτων, ασφάλειας, εξωτερικής πολιτικής, εθνικής ταυτότητας και άμυνας – αλλά, παράλληλα, προσπάθειες διεμβολισμού του ΚΚΕ (ως άμεσου εκλογικού ανταγωνιστή) στην ατζέντα των κοινωνικών δικαιωμάτων.

• Από τις εκτός Βουλής δυνάμεις της Ακροδεξιάς, σημαντικό μερίδιο από τη ρευστοποίηση των Σπαρτιατών φαίνεται ότι θα εισπράξει η «Φωνή Λογικής», της Αφροδίτης Λατινοπούλου (για τις μετακινήσεις αυτές, βλ. μετρήσεις Alco και Marc). Παρά το εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό της στις περσινές βουλευτικές εκλογές, η Λατινοπούλου κινείται όλο τον Μάιο στη ζώνη του 2,5-3%, με εξαίρεση την πιο πρόσφατη μέτρηση της GPO. Μολονότι προσωποπαγής σχηματισμός (όπως, όμως, και οι περισσότεροι του χώρου), η κίνηση της ακροδεξιάς influencer δείχνει να επικοινωνεί τόσο με οπαδούς των Σπαρτιατών και του έγκλειστου Κασιδιάρη –η ίδια υπήρξε από τις πιο δραστήριες υποστηρίκτριές του μετά τη διαγραφή της από τη ΝΔ–, όσο όμως και με υπερσυντηρητικούς ψηφοφόρους της ΝΔ. Αξιοποιώντας συστηματικά το διαδίκτυο και τα νέα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και έχοντας πλέον ερείσματα και σε μερίδα των παραδοσιακών –έντυπων και τηλεοπτικών– ΜΜΕ, η Λατινοπούλου εκπέμπει το μήνυμα της Ελληνίδας Μελόνι ή Λεπέν: μιας «σοβαρής» ακροδεξιάς υποψηφιότητας, με συνυποψήφιους που λ.χ. δηλώνουν επιχειρηματίες, ενώ διεκδικούν την προνομιακή εκπροσώπηση των αντι-woke συντηρητικών παθών. Παρεμπιπτόντως, η anti-woke ατζέντα φαίνεται να είναι συγκολλητική ύλη για ένα ευρύ φάσμα ψηφοφόρων, από τη «συντηρητική Αριστερά» μέχρι την Ακροδεξιά.
• Μέχρι τις κινητοποιήσεις κατά της ισότητας στο γάμο, η Νίκη φαινόταν ότι δύσκολα θα συγκρατούσε το εκλογικό ποσοστό που την έβαλε πέρσι το καλοκαίρι στη Βουλή. Κι ενώ τα οφέλη της από τη φθορά της ΝΔ και την αποσύνθεση των Σπαρτιατών είναι περιορισμένα, ιδίως μετά το Πάσχα το κόμμα δείχνει να ανακάμπτει, μένοντας πάνω από το όριο ασφαλείας του 3-3,5%.
• Εντελώς αβέβαιη είναι η προοπτική των «Πατριωτών», του επιχειρηματία Πρόδρομου Εμφιετζόγλου, άλλοτε υποστηρικτή της ΝΔ και του ΛΑΟΣ. Παρά τη στήριξη, ήδη από τα τέλη του περασμένου Απριλίου, του έγκλειστου Κασιδιάρη και της οικογένειάς του στον απόστρατο Χαράλαμπο Γιώτη, επικεφαλής του ψηφοδελτίου, μέσα στο Μάιο είναι μόλις δύο οι μετρήσεις που καταγράφουν το νέο σχήμα: η μεν (διαδικτυακή) έρευνα της Good Affairs είναι και η μόνη που «βλέπει» τους «Πατριώτες» στο 2,5%, η δε μέτρηση της Pulse για τον ΣΚΑΪ, τους εμφανίζει στα μέσα Μαΐου στο 1,1-1,2%. Για όλες τις υπόλοιπες έρευνες, το σχήμα αθροίζεται στα «Λοιπά». Πρόκειται για τακτική των εταιρειών να αποκρύπτουν την στήριξη Κασιδιάρη – σενάριο που διακινούν οι υποστηρικτές του τελευταίου; Πολύ πιθανότερο φαίνεται οι διαρκείς μετατοπίσεις και διαμάχες (σύγκρουση με τον Κανελλόπουλο του «ΕΑΝ», διαμάχη με τον Στίγκα των Σπαρτιατών, διάρρηξη των δεσμών με τον Χατζηιερεμία των «Συντηρητικών» και το «Ελληνικό Μέτωπο» του Μάνου Κώνστα) να έχουν απογοητεύσει και περιορίσει το ακροατήριο του έγκλειστου νεοναζί. Είναι ενδεικτικό, σε ό,τι αφορά ειδικότερα τις διαθέσεις των ψηφοφόρων των Σπαρτιατών (βλ. μετρήσεις Alco και Marc), ότι τη μερίδα του λέοντος φαίνεται να εξασφαλίζουν η Ελληνική Λύση, ως ο νέος ισχυρότερος πόλος της Ακροδεξιάς, και η Φωνή Λογικής – πάντως όχι οι Πατριώτες. Από την άλλη, ανάμεσα στους προαναφερθέντες ψηφοφόρους, υψηλό είναι το ποσοστό όσων δηλώνουν αναποφάσιστοι.
• Ξεχωριστό κεφάλαιο, που θα αναπτυχθεί σε επόμενο σημείωμα ενόψει Ευρωεκλογών, αποτελούν οι ακροδεξιοί υποψήφιοι της ΝΔ, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζει ο «κανονικοποιημένος» Φρέντης Μπελέρης.

Το πλαίσιο: δυσαρέσκεια απέναντι σε κυβέρνηση-αντιπολίτευση και μειωμένο ενδιαφέρον, στο φόντο της ακρίβειας

Η προαναφερθείσα δυναμική της Ακροδεξιάς δεν εκδηλώνεται σε πολιτικο-κοινωνικό κενό. Η δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση, και ακόμα περισσότερο για την εξ αριστερών  αντιπολίτευση, κυριαρχεί, εξηγώντας σε μεγάλο βαθμό το περιορισμένο ενδιαφέρον για τις Ευρωεκλογές. Το κλίμα αυτό αποτυπώνεται στις σχετικές έρευνες ως εξής:

• Στην έρευνα της Metron Analysis (20-24/5/2024) (βλ. Πίνακα), το 1/3 των ερωτώμενων δείχνει να μην πείθεται ότι οι κάλπες το αφορούν: οι απαντήσεις «Καθόλου» ή «Όχι και τόσο», σχετικά με το ενδιαφέρον για τις Ευρωεκλογές, φτάνουν το 33%. Στην ίδια έρευνα, οι αρνητικές γνώμες για την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό είναι πλειοψηφικές (63 και 59%, αντίστοιχα), το δε κυβερνών κόμμα φαίνεται να χάνει το 1/3 της εκλογικής δύναμής του (συσπείρωση 66%). Ακόμα πιο αρνητικές, ωστόσο, είναι οι στάσεις απέναντι στην αξιωματική αντιπολίτευση και τον επικεφαλής της (77 και 72% αντίστοιχα).
• Η δημοσκόπηση του Μαΐου MARC επιβεβαιώνει ότι η αρνητική και μάλλον αρνητική τοποθέτηση για την κυβέρνηση συνιστά πλειοψηφικό ρεύμα (58.9%).
• Στη μέτρηση της Opinion Poll (15-16/5/2024), «λίγο» ή «καθόλου» ενδιαφέρον για τις Ευρωεκλογές αναφέρει το 34,2% των ερωτώμενων, και ένα 20,7% δηλώνει ότι είναι πιθανό να επιλέξει τελικά την αποχή. Η τάση αυτή καταγράφεται ισχυρότερη στην έρευνα της ALCO (13-15/5/2024), όπου «λίγο» ή «καθόλου» ενδιαφέρον για τις Ευρωεκλογές αναφέρει το 41% («λίγο» 21% και «καθόλου» 20%).

Δυσαρέσκεια για κυβέρνηση και αντιπολίτευση, και εντέλει μειωμένο πολιτικό ενδιαφέρον, καταγράφονται σε μια περίοδο με κυρίαρχη τη μεγάλη δυσφορία για την ακρίβεια και την απαισιοδοξία για την οικονομική κατάσταση:

• Στην πιο πρόσφατη μέτρηση της GPO, το 53,4% δηλώνει ότι θα ψηφίσει με κριτήριο την ακρίβεια και τα οικονομικά θέματα.
• Στην έρευνα της Metron Analysis, η ακρίβεια δηλώνεται μακράν το σημαντικότερο πρόβλημα (πιο εμφατικά, μάλιστα, σε σχέση με τον Απρίλιο), ενώ οικονομία και ανεργία να ακολουθούν. Στην ίδια έρευνα, ο δείκτης οικονομικής εμπιστοσύνης –που αποτυπώνει την αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης και, μαζί, την πρόβλεψη για την πορεία της οικονομίας–, φτάνει στο χαμηλότερο σημείο μέσα στο 2024 (-42%).
• Στη δημοσκόπηση της ALCO, το 78% των ερωτώμενων αναφέρουν ως κριτήριο για την ψήφο τους την εξέλιξη των τιμών, ενώ το 67% τις προτάσεις για την οικονομία που τους αφορούν.

Το δεύτερο σημείωμα για την Ακροδεξιά στις επικείμενες ευρωεκλογές θα δημοσιευτεί τη Δευτέρα.