Γερμανικό εκλογικό σύστημα προτείνει το Ποτάμι

Η ώρα αλλαγής εκλογικού νόμου πλησιάζει, μετά τη συμφωνία των κομμάτων -πλην Νέας Δημοκρατίας- κατά τη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών για ψήφιση νέου εκλογικού συστήματος από την παρούσα Βουλή με 200 ψήφους ώστε να εφαρμοστεί από τις επόμενες εκλογές.

Το Ποτάμι, ο πρόεδρος του οποίου Σταύρος Θεοδωράκης είχε θέσει την αλλαγή εκλογικού νόμου στον Αλέξη Τσίπρα ως προϋπόθεση οποιασδήποτε συζήτησης για συναίνεση, παρουσιάζει απόψε στις επτά τη δική του πρόταση για ένα νέο (αναλογικότερο) εκλογικό σύστημα .

Η πρόταση του Ποταμιού αφορά μεταξύ άλλων σε κατάργηση του bonus των 50 εδρών, μείωση του αριθμού των βουλευτών, κατάτμηση των μεγάλων περιφερειών μέσω της θέσπισης μονοεδρικών, διπλή ψήφο με σταυρό σε μονοεδρικές και λίστα στις ευρείες περιφέρειες (ένα μοντέλο πιο κοντά στο γερμανικό σύστημα).

Το Ποτάμι προτείνει ειδικότερα:

1. Μείωση αριθμού βουλευτών:

Ο αριθμός των βουλευτών μειώνεται κατά 45. Από τους 300 που είναι σήμερα, θα εκλέγονται 250 στην Ελλάδα και 5 από τους Έλληνες του εξωτερικού. Ο αριθμός αυτός μπορεί να ανέβει, αν το πρώτο κόμμα εκλέξει στις μονοεδρικές περιφέρειες περισσότερους βουλευτές, από αυτούς που αναλογούν στο ποσοστό του. Τότε, δεν χάνει κάποιες από τις μονοεδρικές, αλλά αυξάνεται ο αριθμός των βουλευτών (δικλείδα «υπεραντιπροσώπευσης»). Η μείωση του αριθμού των βουλευτών υπαγορεύει, φυσικά, την αριθμητική προσαρμογή στον Κανονισμό της Βουλής (συνθέσεις επιτροπών, πλειοψηφίες κλπ).

2. Η «Διπλή» ψήφος:

Κάθε εκλογέας διαθέτει δύο ψήφους:

Α) Την πρώτη ψήφο στη μονοεδρική περιοχή, που σε ενιαίο ψηφοδέλτιο αναγράφονται τα ονόματα των υποψηφίων βουλευτών και δίπλα το όνομα του κόμματος το οποίο εκπροσωπούν. Ο εκλογέας βάζει σταυρό στον υποψήφιο της προτίμησής του. Η ψήφος αυτή μετράει μόνο για την εκλογή στην μονοεδρική περιφέρεια. Κάθε κόμμα ορίζει έναν μόνο υποψήφιο. Σε περίπτωση αδυναμίας ή οποιουδήποτε προβλήματος του εκλεγέντος να ασκήσει τα καθήκοντά του, διενεργούνται επαναληπτικές εκλογές.

Β) Την δεύτερη ψήφο στην πολυεδρική (ευρεία) περιφέρεια ο εκλογέας επιλέγει το ψηφοδέλτιο του κόμματος που επιθυμεί, δίχως να βάλει σταυρό. Η εκλογή γίνεται με βάση τη σειρά της λίστας. Η δεύτερη αυτή ψήφος είναι η αποφασιστική και κρίσιμη ψήφος. Αυτή, δηλαδή, που καθορίζει τον αριθμό των εδρών, που θα λάβει κάθε κόμμα στη επικράτεια.

Οποιοσδήποτε δύναται να είναι υποψήφιος και σε μονοεδρική και στην ευρεία περιφέρεια.

Το πλεονέκτημα της διπλής ψήφου είναι ότι με αυτό τον τρόπο, ο ψηφοφόρος έχει τη δυνατότητα να ψηφίσει τον υποψήφιο που επιθυμεί στη μονοεδρική, ακόμη και αν ανήκει σε άλλο κόμμα από αυτό που ψηφίζει στην ευρεία περιφέρεια και να επιλέξει για την επικράτεια το κόμμα που επιθυμεί.

3.Τρόπος εκλογής βουλευτών:

Οι βουλευτές εκλέγονται ως εξής: 140 σε μονοεδρικές περιφέρειες κι 110 από λίστες σε ευρείες περιφέρειες. Οι περιφέρειες είναι οι 7 διοικητικές περιφέρειες της χώρας: 1) Αττική, 2) Πελοπόννησος – Δυτική, Ελλάδα – Ιόνια Νησιά, 3) Ήπειρος – Δυτική Μακεδονία, 4) Μακεδονία – Θράκη, 5) Θεσσαλία – Στερεά Ελλάδα, 6) Νησιά του Αιγαίου, 7) Κρήτη. Η διαίρεση της χώρας σε μονοεδρικές περιφέρειες γίνεται από ειδική επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών, με τη συμμετοχή εκπροσώπων των κοινοβουλευτικών κομμάτων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Για τον ορισμό των μονοεδρικών, εκτός από τα πληθυσμιακά κριτήρια, λαμβάνονται υπόψη οι όροι γεωγραφικής συνέχειας και διοικητικής διαίρεσης, ώστε να εκπροσωπούνται όλοι οι νομοί. Σε κάποιες περιπτώσεις θα μπορούσε να εξεταστεί η δημιουργία ολιγοεδρικών, αντί μονοεδρικών περιφερειών.

Η διαίρεση δεν είναι μόνιμη και μπορεί τα όρια μιας εκλογικής περιφέρειας να αλλάζουν, αν αλλάξουν τα πληθυσμιακά δεδομένα της περιφέρειας αυτής.

4. Κατάργηση bonus:

1. Το bonus των 50 εδρών καταργείται. Το πρώτο κόμμα λαμβάνει bonus μισή έδρα για κάθε εκλογική μονάδα (π.χ. 18 έδρες για 36%) των ψήφων. Αν υπάρχει υπόλοιπο, για να κατακυρωθεί επιπλέον έδρα υπέρ του πρώτου κόμματος, πρέπει το υπόλοιπο αυτό να υπερβαίνει τη μονάδα (π.χ. με 37,01% οι έδρες γίνονται 19, με 36,99% οι έδρες του bonus μένουν 18). Με αυτό τον τρόπο, το σύστημα γίνεται πιο αναλογικό και ταυτόχρονα ενισχύεται το πρώτο κόμμα, ώστε να δίνεται μεγαλύτερη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης. Το ότι το bonus δεν είναι σταθερό, λαμβάνει υπόψιν τις διαθέσεις του εκλογικού σώματος, ώστε να μην παρατηρείται το εξωφρενικό – κόμμα με 19% να παίρνει bonus περισσότερες έδρες από αυτές της κατανομής.

2. To bonus της μισής έδρας για κάθε εκλογική μονάδα ισχύει και για συνασπισμούς κομμάτων, που έχουν λάβει τις περισσότερες ψήφους κι όχι μόνο για κόμματα, όπως ισχύει σήμερα.

5. Όριο εισόδου στη Βουλή:

Το όριο του 3% ψήφων παραμένει για τη συμμετοχή ενός κόμματος στην πανελλαδική κατανομή. Για να εκλεγεί κάποιος σε μονοεδρική περιφέρεια, πρέπει επίσης το κόμμα του να έχει τουλάχιστον 3% πανελλαδικά.

6. Κατανομή εδρών:

1. Οι έδρες των ευρέων περιφερειών κατανέμονται αναλογικά, αφού αφαιρεθεί το bonus και ο αριθμός των εδρών που έχουν κατακυρωθεί στις μονοεδρικές περιφέρειες. Αν υποθέσουμε, λοιπόν, ότι το πρώτο κόμμα λαμβάνει 40% και κερδίζει 100 από τις 140 μονοεδρικές και παίρνει bonus άλλες 20 έδρες, δεν δικαιούται έδρες από τις ευρείες περιφέρειες.

2. Για να καθοριστεί ο αριθμός των εδρών, το σύνολο των ψήφων στην περιφέρεια πολλαπλασιάζεται με τον αριθμό των εδρών, μετά την αφαίρεση του bonus. Το γινόμενο διαιρείται με τον πανελλαδικό αριθμό των ψήφων. Οι έδρες που δικαιούται είναι το ακέραιο μέρος του πηλίκου της διαίρεσης. Όσες έδρες μένουν, πηγαίνουν στους σχηματισμούς που έχουν τα περισσότερα υπόλοιπα. Η κατανομή αρχίζει από το μικρότερο κόμμα προς το μεγαλύτερο.
    

Στο νέο εκλογικό σύστημα δεν προβλέπονται βουλευτές Επικρατείας.

7. Εκδημοκρατισμός πολιτικών κομμάτων:

Από τη στιγμή που το ποσοστό του κάθε κόμματος εξαρτάται από τις πολυεδρικές περιφέρειες και οι βουλευτές σ’ αυτές εκλέγονται με λίστα, καθίστανται αναγκαίες εσωκομματικές διαδικασίες για τον καθορισμό της σειράς εκλογής. Το νέο σύστημα προάγει την δημοκρατία στο εσωτερικό των κομμάτων, ενισχύοντας το ρόλο των μελών και των τοπικών κοινωνιών στην επιλογή των υποψηφίων.
Η διαδικασία ανάδειξης των υποψηφίων από τα κόμματα θα μπορούσε να προβλέπεται και νομοθετικά, όπως γίνεται στην Γερμανία.

Δικαίωμα ψήφου στους Έλληνες του εξωτερικού

Το δεύτερο σκέλος της πρότασης του Ποταμιού για τον εκλογικό νόμο, αφορά στην άσκηση του δικαιώματος ψήφου, αλλά και για την εκπροσώπηση στην Ελληνική Βουλή των απόδημων Ελλήνων.

Α. Ποιοι ψηφίζουν:

Δικαίωμα ψήφου έχουν οι Έλληνες, που διαμένουν στο εξωτερικό, που έχουν την ελληνική ιθαγένεια, έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και είναι εγγεγραμμένοι σε ειδικούς εκλογικούς καταλόγους, που συντάσσονται από το Υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία με τις Πρεσβευτικές και Προξενικές Αρχές.
Οι ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι ανανεώνονται συνεχώς και το δικαίωμα εγγραφής ισχύει μέχρι μια εβδομάδα πριν από τη διεξαγωγή των εκλογών.

Β. Ποιοι είναι υποψήφιοι:

Οι υποψήφιοι πρέπει να διαμένουν τουλάχιστον επί πενταετία στο εξωτερικό και να έχουν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι.

Οι εκλογές διενεργούνται στις κατά τόπους πρεσβείες ή προξενεία ή κτήρια ελληνικών υπηρεσιών ή της Εκκλησίας. Υπάρχει, επίσης, η δυνατότητα επιστολικής ψήφου (όπως ρητά προβλέπεται και από το Σύνταγμα) και η δυνατότητα ηλεκτρονικής ψήφου.

Ο Έλληνας ψηφοφόρος του εξωτερικού θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα επιλογής του τρόπου ψηφοφορίας, ανάλογα με τις εξατομικευμένες αντικειμενικές συνθήκες, π.χ. γνώση ή μη υπολογιστών, μεγάλη απόσταση κατοικίας από προξενική ή πρεσβευτική αρχή κλπ.

Σήμερα, όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχουν στους απόδημους πολίτες τους έμπρακτα το δικαίωμα συμμετοχής στις εθνικές βουλευτικές εκλογές.

• με εκλογικά τμήματα, που οργανώνονται στις κατά τόπους πρεσβείες και προξενικές αρχές,

• με επιστολικής ψήφου (που αποτελεί και την πιο διαδεδομένη πρακτική),

• είτε με συνδυασμό των δύο αυτών μεθόδων.

• Το ίδιο κάνει και η Τουρκία, φυσικά, και στις πρόσφατες εκλογές.

• Επιπλέον, ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες παρέχουν τη δυνατότητα χρήσεως της ηλεκτρονικής ψήφου. Η Εσθονία είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως, που το Μάρτιο του 2007 διενήργησε τις εκλογές μέσω του Ίντερνετ. Τότε, μόλις το 3,5 % των ψηφοφόρων ψήφισαν τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό της χώρας. Σήμερα, το 32% των Εσθονών ψηφοφόρων ψηφίζει ηλεκτρονικά μέσω Ιντερνέτ σε εθνικές, τοπικές και περιφερειακές εκλογές.

• Τέλος αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχουν χώρες όπως η Ιταλία, Πορτογαλία, Γαλλία, Κροατία, που είτε στα εθνικά τους κοινοβούλια, είτε στη Γερουσία, έχουν υιοθετήσει την εκπροσώπηση των απόδημων πολιτών τους, όπως προτείνουμε σήμερα κι εμείς με την πρόταση μας.
   

Γ. Τρόπος εκλογής βουλευτών προερχομένων από το Εξωτερικό

Οι βουλευτές από το εξωτερικό εκλέγονται σε μονοεδρικές περιφέρειες, όπως ακριβώς και στην Ελλάδα και ως εκ τούτου η ψήφος μετράει μόνο για την εκλογή του βουλευτή, όχι όμως στην πανελλαδική καταμέτρηση των κομμάτων.
Οι εκλεγμένοι βουλευτές του εξωτερικού έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους βουλευτές της ελληνικής επικράτειας. Η ψηφοφορία διεξάγεται με σταυροδοσία και η έδρα πηγαίνει στον υποψήφιο, που κέρδισε τις περισσότερες ψήφους.
Οι μονοεδρικές περιφέρειες του εξωτερικού θα οριστούν από την επιτροπή, που θα συσταθεί στο Υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και τους εκπροσώπους του Απόδημου Ελληνισμού.

Μια ενδεικτική κατανομή των μονοεδρικών περιφερειών θα μπορούσε να είναι:

• Δύο σε ΗΠΑ – Καναδά – Νότια Αμερική

• Δύο σε Ευρώπη

• Μία σε Ωκεανία – Αφρική – Ασία
   

Η ψηφοφορία ξεκινάει την προηγούμενη μέρα για τις χώρες όπου υπάρχει μεγάλη διαφορά ώρας, όμως η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων γίνεται την ίδια ώρα που έχει οριστεί στην Ελλάδα.

Στην εκδήλωση του Ποταμιού την εναρκτήρια ομιλία πραγματοποιεί ο πρώην πρωθυπουργός Παναγιώτης Πικραμμένος. Την παρουσίαση της πρότασης του Ποταμιού  έχουν αναλάβει  ο Δημήτρης Τσιόδρας εκπρόσωπος Τύπου του κινήματος και ο Νίκος Μηλαπίδης διευθυντής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας.
Στη συζήτηση συμμετέχουν ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών Χριστόφορος Βερναρδάκης , η βουλευτής της ΝΔ Ντόρα Μπακογιάννη και ο πρώην υπουργός Μιλτιάδης Παπαϊωάννου. Τη συζήτηση συντονίζει η δημοσιογράφος Νόνη Καραγιάννη