Γνώση και δικαίωμα ψήφου: Θα έπρεπε να συνδέονται;

* Το άρθρο του καθηγητή στρατηγικής, οικονομίας, ηθικής και δημόσιας πολιτικής στο πανεπιστήμιο Τζώρτζταουν και συγγραφέα, Jason Brennan δημοσιεύτηκε στο Aeon. Τo Αeon, είναι διαδικτυακό περιοδικό, που θέτει μεγάλα ερωτήματα, αναζητώντας φρέσκες απαντήσεις και μια νέα οπτική στην κοινωνική πραγματικότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Το NEWS 24/7 αναδημοσιεύει κάθε εβδομάδα μια ιστορία για όσους λατρεύουν την πρωτότυπη σκέψη πάνω σε παλιά και νέα ζητήματα.

Ποιος πρέπει να έχει την εξουσία: οι λίγοι ή οι πολλοί; Η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια λίγων – σε μοναρχία, δικτατορία ή ολιγαρχία – τείνει να έχει ως αποτέλεσμα την εξουσία για προσωπικό όφελος σε βάρος άλλων. Ωστόσο, κατά την εξάπλωση της εξουσίας μεταξύ των πολλών – όπως σε μια δημοκρατία – οι ατομικές ψήφοι δεν έχουν πλέον σημασία, και έτσι οι περισσότεροι ψηφοφόροι παραμένουν αδαείς, προκατειλημμένοι και παραπληροφορημένοι.

Έχουμε ένα δίλημμα.

Η Ρεπουμπλικανική, αντιπροσωπευτική δημοκρατία προσπαθεί να σπάσει τη διαφορά. Οι έλεγχοι και οι ισορροπίες, οι δικαστικές αξιολογήσεις, τα νομοσχέδια δικαιωμάτων και οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι έχουν σχεδιαστεί για να θέσουν τους ηγέτες υπόλογους στον λαό, ενώ ταυτόχρονα περιορίζουν την ανοησία των αδαών μαζών. Συνολικά, αυτοί οι θεσμοί λειτουργούν καλά: γενικά, οι άνθρωποι στις δημοκρατίες έχουν το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Τι θα γινόταν όμως αν μπορούσαμε να τα καταφέρουμε καλύτερα;

Σκεφτείτε ένα εναλλακτικό πολιτικό σύστημα που ονομάζεται επιστοκρατία. Οι επιστοκρατίες διατηρούν τους ίδιους θεσμούς με τις αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, συμπεριλαμβανομένων της επιβολής φιλελεύθερων συνταγματικών ορίων στην εξουσία, νομοσχεδία δικαιωμάτων, ελέγχους και ισορροπίες, εκλεγμένους αντιπροσώπους και δικαστική αξιολόγηση. Αλλά ενώ οι δημοκρατίες δίνουν σε κάθε πολίτη ίσο δικαίωμα ψήφου, οι επιστοκρατίες κατανέμουν την πολιτική εξουσία, βάσει νόμου, σύμφωνα με τις γνώσεις ή τις ικανότητες.

Η ιδέα εδώ δεν είναι ότι οι γνώστες αξίζουν να κυβερνούν – φυσικά δεν το αξίζουν – αλλά ότι οι υπόλοιποι αξίζουμε να μην υποβαλλόμαστε σε ανίκανες πολιτικές αποφάσεις. Οι πολιτικές αποφάσεις είναι υψηλά διακυβεύματα, και οι δημοκρατίες εμπιστεύονται ορισμένες από αυτές τις υψηλού κινδύνου αποφάσεις σε αδαείς και ανίκανους. Οι δημοκρατίες τείνουν να εγκρίνουν νόμους και πολιτικές που απευθύνονται στον μέσο ψηφοφόρο, ωστόσο ο μέσος ψηφοφόρος θα αποτύχει στην οικονομία, την ιστορία, την κοινωνιολογία και τις κοινωνικές επιστήμες. Η εμπειρική εργασία γενικά δείχνει ότι οι ψηφοφόροι θα υποστήριζαν διαφορετικές πολιτικές εάν ήταν καλύτερα ενημερωμένοι.

Οι ψηφοφόροι τείνουν να έχουν καλή πρόθεση, αλλά το να ψηφίσουν καλά απαιτεί κάτι περισσότερο από μια ευγενική καρδιά. Απαιτεί τεράστια κοινωνικοεπιστημονική γνώση: γνώση που λείπει από τους περισσότερους πολίτες. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι δεν γνωρίζουν τίποτα, αλλά κάποιοι γνωρίζουν πολλά και κάποιοι γνωρίζουν λιγότερα από το τίποτα. Ο στόχος της φιλελεύθερης δημοκρατικής επιστοκρατίας είναι να προστατεύσει από τα μειονεκτήματα της δημοκρατίας, μειώνοντας τη δύναμη των λιγότερο ενημερωμένων ψηφοφόρων ή αυξάνοντας τη δύναμη των καλύτερα ενημερωμένων.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι θεσμοθέτησης της επιστοκρατίας, μερικοί από τους οποίους θα λειτουργούσαν καλύτερα από άλλους. Για παράδειγμα, η επιστοκρατία μπορεί να αρνηθεί στους πολίτες το δικαίωμα ψήφου, εκτός εάν μπορούν να περάσουν ένα τεστ βασικών πολιτικών γνώσεων. Μπορεί να δίνει σε κάθε πολίτη μία ψήφο, αλλά να χορηγεί πρόσθετες ψήφους σε πολίτες που περνούν ορισμένα τεστ ή αποκτούν ορισμένα διαπιστευτήρια. Μπορεί να περάσει όλους τους νόμους με κανονικά δημοκρατικά μέσα, αλλά στη συνέχεια επιτρέπει σε ομάδες ειδικών να ασκήσουν βέτο σε κακοσχεδιασμένη νομοθεσία. Για παράδειγμα, ένα συμβούλιο οικονομικών συμβούλων μπορεί να έχει το δικαίωμα να ασκεί βέτο σε νόμους ελέγχου των ενοικίων, όπως το Ανώτατο Δικαστήριο μπορεί να ασκήσει βέτο σε νόμους που παραβιάζουν το Σύνταγμα.

Ή, η επιστοκρατία θα μπορούσε να επιτρέψει σε κάθε πολίτη να ψηφίσει την ίδια στιγμή που θα απαιτούσε από αυτούς να κάνουν ένα τεστ βασικών πολιτικών γνώσεων και να υποβάλουν τα δημογραφικά τους στοιχεία. Με τέτοια δεδομένα, οποιοσδήποτε στατιστικολόγος θα μπορούσε να υπολογίσει τις “διαφωτισμένες προτιμήσεις” του κοινού, δηλαδή τι θα υποστήριζε ένας δημογραφικά πανομοιότυπος πληθυσμός με ψήφους αν ήταν καλύτερα ενημερωμένος. Η επιστοκρατία θα μπορούσε στη συνέχεια να υποδείξει τις διαφωτισμένες προτιμήσεις του κοινού παρά τις πραγματικές, αδιαφώτιστες προτιμήσεις του.

Ένα σημαντικό ερώτημα είναι τι μετράει (και ποιος αποφασίζει τι μετράει) ως πολιτική ικανότητα ή βασική πολιτική γνώση. Δεν θέλουμε πολιτικούς με συμφέροντα να νοθεύουν μια εξέταση πολιτικής ικανότητας προς όφελός τους. Θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει ευρέως αποδεκτά προϋπάρχοντα τεστ. Το τεστ υπηκοότητας των Ηνωμένων Πολιτειών, για παράδειγμα, ή τις ίδιες ερωτήσεις που χρησιμοποιούν οι Αμερικανικές Εθνικές Εκλογικές Έρευνες εδώ και 60 χρόνια. Αυτά τα ερωτήματα – ποιος είναι ο σημερινός πρόεδρος; Ποιο στοιχείο έχει το μεγαλύτερο μέρος του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού; – είναι εύκολα επαληθεύσιμα και αδιαμφισβήτητα, καθώς και η ικανότητα να απαντηθούν σωστά συσχετίζεται στενά με το είδος της πολιτικής γνώσης που έχει σημασία στις εκλογές.

Μια συχνή αντίρρηση για την επιστοκρατία –τουλάχιστον μεταξύ των πολιτικών φιλοσόφων– είναι ότι η δημοκρατία είναι απαραίτητη για την έκφραση της ιδέας ότι όλοι είναι ίσοι. Εκ πρώτης όψεως, αυτός είναι ένας περίεργος ισχυρισμός. Η δημοκρατία είναι ένα πολιτικό σύστημα, όχι ένα ποίημα ή ένας πίνακας. Ωστόσο, οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το δικαίωμα ψήφου σαν ένα πιστοποιητικό επαίνου, που έχει σκοπό να δείξει ότι η κοινωνία σας θεωρεί πλήρες μέλος της εθνικής λέσχης. (Αυτός είναι ένας λόγος που στερούμε το δικαίωμα ψήφου στους κακοποιούς.) Αλλά θα μπορούσαμε να δούμε το δικαίωμα ψήφου ως όχι πιο σημαντικό από μια άδεια υδραυλικών ή ιατρικής χρήσης. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ μου αρνείται τέτοιες άδειες, αλλά δεν το θεωρώ ότι δηλώνω ότι είμαι κατώτερος, λαμβανομένων υπόψη όλων των πραγμάτων, από τους άλλους.

Άλλοι αντιτίθενται ότι το ίσο δικαίωμα ψήφου είναι απαραίτητο για να κάνουμε την κυβέρνηση να ανταποκριθεί στα συμφέροντά μας. Αλλά τα μαθηματικά δεν το επιβεβαιώνουν. Στις περισσότερες μεγάλες εκλογές, έχω τόσες πιθανότητες να κάνω τη διαφορά όσες και να κερδίσω το λαχείο. Το πώς ψηφίζουμε έχει σημασία, αλλά το πώς ψηφίζει ο καθένας μας, ή ακόμα και αν ψηφίζει, δεν κάνει καμία διαφορά. Μπορεί να είναι καταστροφή εάν ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει την προεδρία, αλλά δεν είναι καταστροφή για μένα να τον ψηφίσω. Όπως λέει ο πολιτικός θεωρητικός Μπεν Σόντερς: στη δημοκρατία, η δύναμη κάθε ατόμου είναι τόσο μικρή που το να επιμένεις στην ισότητα είναι σαν να μαλώνεις για τα ψίχουλα ενός κέικ παρά για ένα ίσο κομμάτι.

Από την άλλη πλευρά, είναι αλήθεια (τουλάχιστον αυτή τη στιγμή) ότι ορισμένες δημογραφικές ομάδες (όπως οι πλούσιοι λευκοί άνδρες) είναι πιο πιθανό να περάσουν ένα τεστ βασικών πολιτικών γνώσεων από άλλες (όπως οι φτωχές μαύρες γυναίκες). Εξ ου και η ανησυχία ότι οι επιστοκρατίες θα ευνοήσουν τα συμφέροντα κάποιων ομάδων έναντι άλλων. Αλλά αυτή η ανησυχία μπορεί να μεγαλοποιηθεί. Οι πολιτικοί επιστήμονες συνήθως διαπιστώνουν ότι εφόσον οι μεμονωμένοι ψηφοφόροι έχουν χαμηλές πιθανότητες να είναι αποφασιστικοί, ψηφίζουν για αυτό που θεωρούν ότι είναι το κοινό καλό παρά για το προσωπικό τους συμφέρον. Επιπλέον, μπορεί κάλλιστα ο αποκλεισμός ή η μείωση της εξουσίας του λιγότερο ενημερωμένου 75% των λευκών ανθρώπων να παράγει καλύτερα αποτελέσματα για τις φτωχές μαύρες γυναίκες από τη δημοκρατία.

Φυσικά, κάθε επιστοκρατικό σύστημα θα αντιμετώπιζε κακή μεταχείριση. Είναι εύκολο να φανταστείς όλα τα πράγματα που μπορεί να πάνε στραβά. Αλλά αυτό ισχύει και για τη δημοκρατία. Το πιο ενδιαφέρον ερώτημα είναι ποιο σύστημα, μετά απ’ όλα αυτά, θα λειτουργούσε καλύτερα. Τελικά, είναι λάθος να φανταζόμαστε την επιστοκρατία ως τον κανόνα μιας ελίτ συμμορίας τεχνοκρατών ή “βασιλέων φιλοσόφων”. Μάλλον, η ιδέα είναι: κάντε ό,τι κάνει η δημοκρατία, αλλά καλύτερα. Η δημοκρατία και η επιστοκρατία εξαπλώνουν την εξουσία μεταξύ των πολλών, αλλά η επιστοκρατία προσπαθεί να διασφαλίσει ότι οι ενημερωμένοι πολλοί δεν θα πνιγούν από τους αδαείς ή τους παραπληροφορημένους πολλούς.