Ήρθε η ώρα για τον “Τσιόδρα της Οικονομίας”;

Την εβδομάδα που εκπνέει, ο Σωτήρης Τσιόδρας, ανακοίνωσε την αποχώρησή του από τους τηλεοπτικούς δέκτες μας. Εκτός απροόπτου. Μαζί του “αποχωρούν” οι έκτακτες συνθήκες αντιμετώπισης του Covid 19. Μένει όμως η παρακαταθήκη μίας σύντομης αλλά πανθομολογούμενα αποτελεσματικής σχέσης της επιστήμης και της πολιτικής. Όπως και το ερώτημα του “τι μπορεί να σημαίνει αυτό;”,  ενώ τους επόμενους μήνες κυρίαρχη θα είναι μια οικονομική κρίση εφάμιλλη -αν όχι χειρότερη- των πρώτων μνημονιακών χρόνων. Αν δηλαδή το “μοντέλο Τσιόδρα” θα εφαρμοστεί για την αντιμετώπισή της.

Προθέσεις

Η σχετική φημολογία για την δημιουργία μίας επιτροπής ειδικών για την ανασυγκρότηση της οικονομίας έχει ήδη από τα μέσα Μαΐου καταγραφεί, ως κυβερνητική σκέψη και πρόθεση.  Το σχήμα που έχει περιγράφεται σχετίζεται με μία ολιγάριθμη και ευέλικτη ομάδα. Θα αποτελείται από ανθρώπους εγνωσμένου κύρους και ει δυνατόν ευρείας αποδοχής. Το βασικό χαρακτηριστικό τους θα είναι η επιστημονική επάρκεια που όμως θα συνδυάζεται με “περγαμηνές” αποτελεσματικότητας στην πραγματική οικονομία.

Μάλιστα το ζήτημα αυτό θεωρείται πώς αποκτά πιο επείγοντα χαρακτήρα αν αναλογιστεί κανείς πως την τρέχουσα περίοδο υπάρχουν δύο παράλληλοι στόχοι: Η αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης των επόμενων μηνών -που ακόμη δεν έχει “δείξει τα δόντια της”- και η αξιοποίηση των οικονομικών ενισχύσεων που θα προκύψουν για το 2021 από το ταμείο στήριξης των 750 δις ευρώ. Αυτό στο οποίο εικάζεται πως θα καταλήξουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες.

Το σενάριο ενισχύεται και από το  ότι αυτή η αντίληψη φαίνεται να προϋπήρχε στο Μέγαρο Μαξίμου πριν από την εμφάνιση της πανδημίας. Το κυβερνητικό σχήμα που επέλεξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης το καλοκαίρι του 2019, διέθετε με έντονο τρόπο αυτό στο στοιχείο. Ανάμεσα στους υφυπουργούς του συμπεριλαμβάνονται πρόσωπα όπως ο υφυπουργός Ανάπτυξης, Γιάννης Τσακίρης, που διετέλεσε στέλεχος του ιδιωτικού τομέα και επιτετραμένος της Ε.Ε σε θέματα ανάπτυξης. Ο υφυπουργός Εξωτερικών Κώστας Φραγκογιάννης. Διευθυντής Ανάπτυξης του ομίλου Chipita,.Ο υφυπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Γρηγόρης Ζαφειρόπουλος, διευθυντής Νοτιοανατολικής Ευρώπης της Google αλλά και ο  υφυπουργός Ενέργειας, Γεράσιμος Θωμάς, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων.

Το πώς ένα “σχήμα ειδικών” θα μπορούσε να συνυπάρξει με το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης είναι ένα ενδιαφέρον ερώτημα. Όμως η απάντησή του δεν μπορεί παρά να αναζητηθεί στο τρόπο που η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας συνεργάστηκε με την επιτροπή των λοιμωξιολόγων.

Όσον αφορά το αν υπάρχει στην χώρα το επιστημονικό -τεχνοκρατικό  δυναμικό που πληροί τις προϋποθέσεις η απάντηση φαίνεται να είναι καταφατική. Μαζί με την επισήμανση ότι έχει διασπορά σε όλο σχεδόν το πολιτικό φάσμα. Με μία αναμόχλευση προσώπων που έχουν φημολογηθεί για καίριες οικονομικές θέσεις (είτε στην κυβέρνηση, είτε σε σημαντικούς εγχώριους και διεθνής οργανισμούς) τα τελευταία χρόνια αναδεικνύονται δεκάδες ονόματα.

Ο Γιάννης Στουρνάρας

Ένας από τους θιασώτες της προαναφερθείσας αντίληψης είναι σίγουρα ο Γιάννης Στουρνάρας. Όπως δήλωσε κατά στην συνεδρίαση της Βουλής όπου εγκρίθηκε ο διορισμός του ως επικεφαλής της ΤτΕ: “Για την Ελλάδα, υπήρξε μεγάλη επιτυχία η αντιμετώπιση της πανδημίας. Πέρα από την επίτευξη ελάχιστης απώλειας ανθρώπινης ζωής, θέτει και θεμέλια για όσο πιο περιορισμένη ύφεση γίνεται, αλλά και μακροπρόθεσμα, διότι φάνηκε ότι μία κυβέρνηση η οποία ακούει τους ειδικούς, κινήθηκε γρήγορα, κινήθηκε με πειθαρχημένο τρόπο”.

Στην ίδια συνεδρίαση τοποθετήθηκε συγκεκριμένα για το σχήμα που αξιοποιήθηκε από την κυβέρνηση με την σύσταση επιτροπής ειδικών για υγειονομικά θέματα. Αφού το ζήτημα είχε θίξει  λίγο νωρίτερα ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Φίλης. Ο Γιάννης Στουρνάρας ανέφερε σχολιάζοντας την ατάκα “Δεν θέλουμε Τσιόδρες να κυβερνούν τις κοινωνίες”:

“Είναι ένα θέμα που μπορούμε να το αναπτύξουμε. Εγώ, διαφωνώ με αυτό. Ο καθένας έχει τον ρόλο του. Ο κ.Τσιόδρας έχει τον ρόλο του, η κυβέρνηση έχει το ρόλο της. Ο κ.Τσιόδρας κάνει προτάσεις, η κυβέρνηση τις υιοθετεί ή τις απορρίπτει. Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, όπου έχει συναρμοδιότητα με την κυβέρνηση, -σε θέματα Financial Stability, έχουμε συναρμοδιότητες – προσπαθώ, με λογικό τρόπο, με εύλογο τρόπο, αναδεικνύοντας τη δουλειά που κάνει η Τράπεζα της Ελλάδος, να τη φέρω προς τα πάνω και να μιλήσω με την κυβέρνηση”.

Αντίλογος

Με τις φράσεις αυτές, όπως προαναφέραμε, ο νυν διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, απάντησε σε μία παρατήρηση που είχε προηγουμένως κάνει ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Φίλης. Τεκμηριώνοντας λιγόλογα τον αντίλογο που υπάρχει σε αυτό που ο ίδιος αποκάλεσε “τεχνοκρατική διακυβέρνηση των κοινωνιών”. Όπως είπε ο Νίκος Φίλης: “Δεν θέλουμε Τσιόδρες να κυβερνούν μια κοινωνία. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο σήμερα. Τον εκτιμώ απεριόριστα ως γιατρό και ως χειριστή μαζί με άλλους εμπειρογνώμονες των θεμάτων της υγειονομικής κρίσης, αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενο σήμερα. Άρα, η κουβέντα όλη δεν μπορεί να είναι μια κουβέντα προσφυγής με τον νέο τρόπο στην τεχνοκρατική διακυβέρνηση των κοινωνιών. Έχει χρεοκοπήσει αυτή η πολιτική και το μοντέλο μάλιστα οι τραπεζίτες να κυβερνούν τις κοινωνίες χρεοκόπησε παταγωδώς και στη γειτονική μας Ιταλία με το πείραμα του Μόντι, αλλά και στην Ελλάδα με το πείραμα του κυρίου Παπαδήμου. Συνεπώς, αναζητούμε πολιτικούς που να ελέγχονται για πολιτικές λύσεις”.

Προϋποθέσεις

Προϋπόθεση λειτουργίας ενός σχήματος που θα συνδυάζει την επιστημονική τεκμηρίωση με την εφαρμοσμένη πολιτική είναι η διαμόρφωση ενός μίνιμουμ συναίνεσης. Η ύπαρξη, δηλαδή, κάποιων κοινών παραδοχών ως προς του άξονες που οφείλει να κινηθεί μια πολιτική ανάσχεσης της κρίσης και ταυτόχρονα οικοδόμησης νέων συνθηκών στην οικονομία. Σε διαφορετική περίπτωση, η επίκληση των “ειδικών της οικονομίας” από οποιαδήποτε κυβέρνηση, δύσκολα θα αποκτήσει κοινωνική αποδοχή και γείωση.

Η εμφανέστατη πόλωση στο πολιτικό σκηνικό δεν προϊδεάζει για κάτι τέτοιο.  Ιδίως όπως εκφράζεται -για παράδειγμα- με τις συνεχείς συγκρούσεις του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα με τον “ομόλογό” του στην αξιωματική αντιπολίτευση Ευκλείδη Τσακαλώτο.

Όμως σε λιγότερο “κεντρικό”  επίπεδο, διαφαίνονται και άλλες προσεγγίσεις. Όπως για παράδειγμα η εκτίμηση που εξέφρασε πρόσφατα στην Βουλή, ο υφυπουργός Οικονομικών Γιώργος Ζαββός. Λέγοντας πώς “είμαστε ανοιχτοί σε όλους τους διαλόγους, ειδικά σε αυτούς τους κρίσιμους καιρούς, αλλά θα ήθελα να πω και για το τραπεζικό σύστημα όπως και για την οικονομία, μπορεί να έχουμε διαφορές. Στο τέλος όμως παίζει ρόλο η σύμπνοια, η σύγκλιση απόψεων και η αποτελεσματικότητα διότι έχουμε νομίζω όλοι σαν χώρα, σαν κόμματα μια συγκεκριμένη στοχοθέτηση, να μπορέσουμε ειδικά το τραπεζικό σύστημα να λειτουργήσει γινόμενο ακριβώς εκείνο ο μοχλός που διαμορφώνει και συντελεί στην ανάπτυξη της χώρας”.

Μια αντίστοιχη άποψη καταγράφεται όμως και από τον Δημήτρη Λιάκο, πρώην υφυπουργό παρά τω πρωθυπουργώ την περίοδο της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Σε αρθρογραφία του στα χθεσινά “ΝΕΑ” σημειώνει χαρακτηριστικά: “Ιδεατά, θα έπρεπε να λάβει χώρα ένας ευρύς δημόσιος διάλογος με την συμμετοχή πολιτικών κομμάτων, κοινωνικών εταίρων και επιστημονικών φορέων, προκειμένου να καταγραφούν και να συζητηθούν προτάσεις και λύσεις τόσο για την αντιμετώπιση των συνεπειών  της κρίσης όσο και για την μετά τον Covid 19 εποχή. Ειδικά το ζήτημα της επόμενης ημέρας απουσιάζει παντελώς από την δημόσια συζήτηση. Η σημερινή κατάσταση μας αφορά και μας ξεπερνάει όλους, την στιγμή που καμία λύση δεν είναι μοναδιαία, ως τι πλέον άριστη και αποτελεσματική”.

Είναι όμως η Δημόσια Υγεία το ίδιο πράγμα με την Οικονομία; Το ερώτημα λογικά αναφύεται και δεν είναι απλό να απαντηθεί, Πρόκειται σίγουρα για δύο πεδία με κοινές συνισταμένες: Απαιτούν,  αμφότερα, πολιτική διαχείριση και κρίνονται κοινωνικά εκ του αποτελέσματος. Επίσης για να λειτουργήσουν απαιτούν -αναμφισβήτητα- χρήματα και πόρους.

Η διαφορά τους ίσως συνίσταται στο ότι η ελληνική κοινωνία έχει μια , πρόσφατη,  θετική εμπειρία από την αξιοποίηση των “ειδικών” στο πεδίο της δημόσιας υγείας. Κάτι που δύσκολα μπορεί να ισχυριστεί κανείς για την οικονομία. Ιδίως μετά από 10 εξαιρετικά δύσκολα μνημονιακά χρόνια.