Ιστορικό Λεξικό Ελληνικών Κοινοβουλευτικών Κομμάτων 1844-1967: Ταξίδι στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας

Το «Ιστορικό Λεξικό Ελληνικών Κοινοβουλευτικών Κομμάτων 1844-1967», μας «ξεναγεί» στην ιστορία των κομμάτων που εμφανίστηκαν στην χώρα μας σε μια περίοδο 123 χρόνων. Η έκδοση των 422 σελίδων, υπό την αιγίδα του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων και του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών μας παρουσιάζει στοιχεία για περισσότερα από 150 κόμματα ή κοινοβουλευτικές ομάδες και αποτελεί μια πρώτης τάξης ευκαιρία για μια εις βάθος περαιτέρω μελέτη της ελληνικής κομματικής ιστορίας.

Το συγκεκριμένο λεξικό θυμίζει στον αναγνώστη πράγματα που γνωρίζει, βάζει σε τάξη ζητήματα που πιθανώς δεν έχει καθαρά στο μυαλό του, αλλά κυρίως δίνει γνώση που δεν μπορεί να βρει κανείς εύκολα τόσο καλά συγκεντρωμένη και ταξινομημένη.

Ξεκινώντας με μια πλήρη περιγραφή των «ξενικών» κομμάτων (Αγγλικό, Γαλλικό και Ρωσικό) και της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να σταθεί στον «πρώτο διχασμό» της ελληνικής κοινωνίας σε σχέση με το Εκκλησιαστικό Ζήτημα. Το Αγγλικό κόμμα ζητούσε να υπαχθεί η Εκκλησία στο κράτος και όχι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και κάπως έτσι ξεκίνησε μια ιδεολογική και πολιτισμική σύγκρουση για το αν το νέο ελληνικό κράτος θα είναι προσανατολισμένο προς τη Δύση ή την Ανατολή και αν θα το χαρακτηρίζει η νεωτερικότητα ή η παράδοση. Η καθιέρωση της οιωνεί καθολικής (ανδρικής) ψηφοφορίας το 1844, η αναμόρφωση του κομματικού συστήματος το 1909, τα ψηφοδέλτια αντί για τα σφαιρίδια το 1923, η ψήφος των γυναικών το 1956 είναι επίσης σημαντικοί σταθμοί αυτού τα ταξιδιού.

Διατρέχοντας τις σελίδες του λεξικού, παρατηρούμε και την χρονική μετάβαση από τα αμιγώς προσωποκεντρικά κόμματα σε πιο «ιδεολογικούς» σχηματισμούς. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι πάνω από 20 κόμματα -ιδιαίτερα κατά την πρώτη χρονική περίοδο- είχαν το όνομα του αρχηγού τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα πρόσωπα ήταν τόσο ισχυρά, που δημιουργήθηκε κομματικός σχηματισμός ο οποίος είχε στον τίτλο του το όνομα του πολιτικού του αντιπάλου (Ηνωμένοι Αντιβενιζελικοί, 1926). Πιο πρόσφατο αμιγώς προσωποπαγές κόμμα ήταν το Κόμμα Γεωργίου Παπανδρέου το 1951.

Οι πρόγονοι των πιο σημαντικών σημερινών κομμάτων παρουσιάζονται με μεγάλη λεπτομέρεια επίσης. Η ΕΡΕ (1956-1974), η Ένωση Κέντρου (1961-1967), η ΕΔΑ (1951-1967) καταλαμβάνουν σημαντικό κομμάτι του λεξικού και ο αναγνώστης αποκτά πλήρη γνώση της ιστορικής περιόδου, των κομματικών συσχετισμών και των προσώπων που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο σε μια δύσκολη δεκαετία για την Ελλάδα.

Διαβάζοντας για το Νεωτεριστικόν Κόμμα (1872-1898), βλέπουμε τον πρώτο ως τότε κομματικό σχηματισμό με σταθερές αρχές και πρόγραμμα διακυβέρνησης, αλλά και την καθιέρωση της «αρχής της δεδηλωμένης». Παράλληλα έχουμε την ευκαιρία να «ανακαλύψουμε» και αρκετούς βραχύβιους σχηματισμούς, κόμματα ή κοινοβουλευτικές ομάδες με ονόματα που λογικά μας ξενίζουν, όπως για παράδειγμα οι Ιάπωνες (1906-1908), μια επταμελής ανεξάρτητη ομάδα βουλευτών την περίοδο 1906-1908, η οποία πήρε το όνομα της από το σύστημα αιφνιδιασμού με το οποίο πολιτευόταν εντός του Κοινοβουλίου.

Εν κατακλείδι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι 43 επιστήμονες που συνέβαλλαν στη δημιουργία αυτού του Ιστορικού Λεξικού, πέραν όλων των άλλων, περιγράφουν με έναν τρόπο την εξέλιξη όχι μόνο των κομμάτων αλλά και γενικότερα των πολιτικών παρατάξεων σε βάθος δεκαετιών, ενώ προσφέρουν την ευκαιρία στους ερευνητές, μελετητές, αλλά και απλούς αναγνώστες να αποκτήσουν μια πλήρη και σφαιρική γνώση της πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας μέχρι το 1967. Ελπίζουμε το εγχείρημα να συνεχιστεί και για την περίοδο μετά το 1974.

*Ο Πέτρος Ιωαννίδης είναι πολιτικός αναλυτής της aboutpeople