Κάλπες στα “μπάνια του λαού”: Είναι πιθανό να έχουμε εκλογές το καλοκαίρι;

Η φράση του Ανδρέα Παπανδρέου, “να μην χαλάσουμε τα μπάνια του λαού”, έχει “μείνει” στην πολιτική μνήμη. Την δεκαετία του ’80 με αυτό τον τρόπο ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ αρνήθηκε τις εισηγήσεις για την διενέργεια πρόωρων εκλογών μέσα στο καλοκαίρι. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έχει δικαιωθεί ιστορικά για το πολιτικό του ένστικτο, αφού κέρδισε περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις από όσες έχασε.

Οι καιροί όμως έχουν αλλάξει από τότε. Το ένστικτο των ηγετών ως το επίκεντρο λήψης των αποφάσεων έχει περιοριστεί, από τις ομάδες ειδικών, τις λεπτομερείς δημοσκοπήσεις και τις αναλύσεις των τάσεων του εκλογικού σώματος. 

Σε δύο εβδομάδες ξεκινά ένα καλοκαίρι που δεν μοιάζει με κανένα από τα προηγούμενα: Το θέμα της αντιμετώπισης του Covid 19 καθορίζει την τύχη του πλανήτη. Η πανδημία φαίνεται να βρίσκεται υπό έλεγχο αλλα «καιροφυλακτεί» στην Ελλάδα. Μια μεγάλη οικονομική κρίση να θεωρείται βεβαιότητα. Με το πολιτικό σκηνικό να κινείται σε αυτό το τοπίο, προκύπτει το ερώτημα: Μπορεί να στηθούν κάλπες στα «μπάνια του λαού»;

Οι συνθήκες

Να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν υπάρχει πληροφόρηση που να συγκλίνει στο ότι το Μέγαρο Μαξίμου έχει αποφασίσει την διενέργεια πρόωρων εκλογών. Αντιθέτως το ενδεχόμενο αυτό έχει αποκλειστεί από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Στέλιο Πέτσα.  Όμως οι πρόωρες εκλογές είναι γνωστό ότι δεν προαναγγέλλονται. Επίσης δύο κόμματα της αντιπολίτευσης, ο ΣΥΡΙΖΑ και το Μέρα 25 έχουν “προβλέψει”  πρόωρες εκλογές χωρίς να αποκλείουν το ενδεχόμενο αυτές να γίνουν μέσα στο καλοκαίρι. Μάλιστα οι προβλέψεις αυτές έγιναν με τον πλέον εμφατικό τρόπο, δηλαδή με δηλώσεις των αρχηγών τους, Αλέξη Τσίπρα και Γιαννη Βαρουφάκη.

Την ίδια στιγμή δεν είναι λίγα τα σενάρια για την διενέργεια πρόωρων εκλογών που “κυκλοφορούν” σε πολιτικά και δημοσιογραφικά γραφεία. Μαζι με την φημολογια για ανασχηματισμό, καταγράφονται σενάρια για εκλογές προς το τέλος του χρόνου ή στις αρχές του 2021, εκλογές τον Σεπτέμβριο, αλλά ακόμη και εκλογές μέσα στον Ιούλιο ώστε μια πιθανή δεύτερη εκλογική αναμέτρηση να γίνει στις αρχές Αυγούστου. Να θυμίσουμε ότι οι επόμενες εκλογές θα γίνουν – εκτός συγκλονιστικού απροόπτου- με το σύστημα της απλής αναλογικής και με βάση το νόμο που ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2016.

Οι 7 λόγοι για τους οποίους μπορεί να στηθούν κάλπες το καλοκαίρι

1. Διαφαίνεται δημοσκοπικά, ως  μία ιδιαίτερα ευνοϊκή συγκυρία για την Νέα Δημοκρατία. Προηγείται με σημαντικές διαφορές έναντι του ΣΥΡΙΖΑ σε όλες τις δημοσκοπήσεις. Οι θετικές εντυπώσεις και η γενική αποδοχή που φαίνεται να  έχουν τα γρήγορα κυβερνητικά αντανακλαστικά στην αντιμετώπιση του ιού είναι “φρέσκιες”. Μάλιστα μία ακόμη πιο επιτυχημένη από τα προβλεπόμενα επίδοση απέναντι στην πανδημία, θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο την κυβερνητική δημοφιλία.
2. Οι παραπάνω συνθήκες δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα ισχύουν σε μεταγενέστερο στάδιο όταν θα αρχίσουν να “φαίνονται” ακόμη περισσότερο οι επιπτώσεις στην οικονομία. Διανύουμε επίσης μία περίοδο που -παρά τις διαφωνίες που υπάρχουν- θα εγκριθεί ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης των συνεπειών της κρίσης σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι η κυβέρνηση θα μπορεί να δομήσει ένα αφήγημα σχετικά με την χρήση των κονδυλίων αυτών.
3. Η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη εκ των πραγμάτων να αλλάξει το αφήγημα, το πρόγραμμα, τις υποσχέσεις και τις προτεραιότητες με τις οποίες κέρδισε τις εκλογές της 7ης Ιουλίου του 2019. Μάλιστα σε κατεύθυνση που θα περιέχει σκληρά οικονομικά μέτρα. Τα δεδομένα είναι εντελώς διαφορετικά, στο πεδίο της οικονομίας, ενώ επίκειται μία ύφεση που δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί. Σε αυτή την περίπτωση η ανανέωση της λαϊκής εντολής στο κυβερνητικό σχέδιο διασφαλίζει ένα σημαντικό χρονικό διάστημα αποδοχής. Σε διαφορετική περίπτωση μπορεί η κυβέρνηση να εξαναγκαστεί σε πρόωρες εκλογές, αργότερα, χωρίς να έχει διαμορφώσει τους όρους.
4. Ο βασικός πολιτικός αντίπαλος της Νέας Δημοκρατίας, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν φαίνεται να βρίσκεται στην …καλύτερή του φόρμα. Η κρίση του κορονοϊού, διέκοψε τις εσωκομματικές διαδικασίες ανασυγκρότησης, που στόχευαν σε ανανέωση του πολιτικού του λόγου. Στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατία φαντάζει ως ιδιαίτερα δελεαστικό το ενδεχόμενο να επιτευχθεί μία ακόμα ήττα του ΣΥΡΙΖΑ και προσωπικά του Αλέξη Τσίπρα σε εθνικές εκλογές μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα.
5. Η διενέργεια των επόμενων εκλογών με το σύστημα της απλής αναλογικής προφανώς δεν διευκολύνει τα πράγματα για τη Νέα Δημοκρατία αφού απαιτούνται εξαιρετικά μεγάλα ποσοστά προκειμένου να σχηματίσει – έστω οριακή – κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Παρόλα αυτά αν υπάρχει κάποια συγκυρία που μπορούν αυτά τα ποσοστά να επιτευχθούν είναι αυτό το καλοκαίρι. Σε διαφορετική έκβαση των πραγμάτων πάντα υπάρχει η πιθανότητα συμπορέυσεων που θα ενισχύσουν το αφήγημα για κυβέρνηση με χαρακτηριστικά “εθνικής ενότητας”.
6. Η απλή αναλογική ενέχει την πιθανότητα να οδηγηθεί η χώρα σε δύο συναπτές εκλογικές αναμετρήσεις. ‘Οπότε τυχόν σενάριο πρόωρων εκλογών πρέπει να “προβλέπει” ώστε να είναι ανοιχτή αυτή η δυνατότητα με υγειονομικούς όρους. Με δεδομένο μάλιστα ότι οι επιστήμονες διαβλέπουν ένα πιθανό νέο κύμα έξαρσης του κορονοίου τους φθινοπωρινούς μήνες.
7. Οι διενέργεια πρόωρων εκλογών σε διάστημα 1,5 χρόνου (18 μηνών) από τις προηγούμενες προβλέπεται να γίνουν με τους βουλευτές να εκλέγονται με λίστα και όχι με σταυρό προτίμησης. Γεγονός που δίνει ένα σημαντικό προνόμιο στον πρωθυπουργό, όπως και τους υπόλοιπους αρχηγούς των κομμάτων, ώστε να διαμορφώσουν την σύνθεση της κοινοβουλευτικής τους ομάδας.

Οι 7 λόγοι για να μην έχουμε, εν μέσω θέρους, πρόωρες εκλογές

1. Ο υγειονομικός παράγοντας. Η προεκλογική περίοδος από την φύση της προϋποθέτει κοινωνική κινητικότητα. Θα υπάρξει κινητοποίηση των κομματικών μηχανισμών, πιθανά πολιτικές συγκεντρώσεις, μετακίνηση ετεροδημοτών. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ερώτημα για το πόσο συμβατό είναι με τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας.
2. Η καταγραφή της άποψης των πολιτών για το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών είναι αρνητική. Το δεδομένο αυτό προκύπτει από όσες δημοσκοπήσεις έθεσαν αυτό το ερώτημα. Όποτε μια κυβερνητική πρωτοβουλία για την διενέργεια πρόωρων εκλογών, ιδίως μέσα στο καλοκαίρι, ίσως λειτουργήσει αρνητικά για την κυβέρνηση που θα την λάβει.
3. Αφού οι εκλογές θα γίνουν με τον νόμο που ψηφίστηκε το 2016, δηλαδή την απλή αναλογική, δημιουργούν αντικειμενικά μία μακρά περίοδο αβεβαιότητας. Είναι πολύ πιθανό να απαιτηθεί και δεύτερη προσφυγή στις κάλπες και η χώρα να βρίσκεται με υπηρεσιακή κυβέρνηση για ένα μεγάλο διάστημα με ανοιχτά μέτωπα σε υγεία, οικονομία, εξωτερική πολιτική.
4. Ο πρωθυπουργός έχει ταχθεί με προσωπική του δήλωση (στην συνέντευξή του στην εφημερίδα Καθημερινή) αρνητικά απέναντι στο ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών. Επίσης στο παρελθόν έχει στηλιτεύσει τέτοιου είδους πρακτικές. Η προκήρυξη πρόωρων εκλογών είναι πιθανό να γίνει αντιληπτή από μερίδα των πολιτών ως ασυνέπεια.
5. Αν και οι επιπτώσεις στην οικονομία δεν είναι ακόμη ορατές στο σύνολό τους, είναι κατι παραπάνω από αισθητές. Η ανεργία έχει ήδη παρουσιάσει αύξηση, σημαντικό τμήμα των εργαζομένων θα βρίσκεται στο καθεστώς της εκ περιτροπής εργασίας με μειωμένο μισθό κατά 50%. Η κίνηση στα καταστήματα δεν πρόκειται να αποκατασταθεί στα προ κορονοϊού επίπεδα και ο τουρισμός έχει ήδη σημαντική οικονομική κάμψη και απώλεια εσόδων. Προφανώς δεν πρόκειται για δεδομένα που δημιουργούν θετικά δεδομένα απέναντι στο κυβερνών κόμμα.
6. Έχουν καταγραφεί απόψεις στελεχών της Νέας Δημοκρατίας που συνηγορούν στο ότι δεν απαιτείται ανανέωση της λαϊκής εντολής, προκειμένου να αλλάξουν οι προτεραιότητες της κυβερνητικής πολιτικής. Θεωρούν ότι για την πλειοψηφία της κοινής γνώμη η υγειονομική και οικονομική κρίση, σε παγκόσμιο μάλιστα επίπεδο καθιστούν αυτονόητη της αλλαγή του κυβερνητικού προγράμματος.
7. Στο εσωκομματικό πεδίο η επιλογή των πρόωρων εκλογών, ειδικά μάλιστα εσπευσμένα μέσα στο καλοκαίρι, ίσως δημιουργήσει αντιδράσεις. Ερμηνευθεί δηλαδή ως ένα μη απαραίτητο ρίσκο που θα σημάνει απώλεια της κυβερνητικής εξουσίας με ασαφή προοπτική.

Οι δύο τελευταίες κυβερνήσεις της χώρας προέκυψαν από κάλπες που “στηθηκαν” ουσιαστικά μέσα στο καλοκαίρι. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ  ήλθε από το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου του 2015 και τις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας  πάλι, από τις εκλογές της 7ης Ιουλίου του 2019, μετά την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές της 26ης  Μαΐου. Θα γίνουμε άραγε μάρτυρες τέτοιου είδους εξελίξεων, μέσα σε ειδικές συνθήκες, για 3η φορά;