Καραμανωλάκης: Ας “καθαρίσουμε” με την Μεταπολίτευση! Ένα καίριο πλήγμα στο δημόσιο πανεπιστήμιο

Σε λίγες ώρες το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα έχει ψηφιστεί. Τι τραγική ειρωνεία, την χρονιά που οι κυβερνώντες μιλούν με παχιά λόγια για τα 50 χρόνια της ελληνικής δημοκρατίας και τις αξίες της, την ίδια ώρα καταφέρουν αποφασιστικό πλήγμα εναντίον ενός από τους θεσμούς που υπήρξε ένα από τα πιο ισχυρά θεμέλιά της.

Αναφέρομαι στο δημόσιο πανεπιστήμιο, ένα πανεπιστήμιο που με τις δάφνες της συμμετοχής του φοιτητικού κινήματος στον αντιδικτατορικό αγώνα, μπήκε στη Μεταπολίτευση προστατευμένο από το Σύνταγμα, ενώ μια σειρά από μεταρρυθμιστικά σχέδια επιχειρούσαν να ανανεώσουν την παρουσία του και τη συμβολή του στην ανάπτυξη της ελληνικής κοινωνίας. 50 χρόνια μετά η ίδια παράταξη που εισηγήθηκε τις συνταγματικές ρυθμίσεις για το δημόσιο πανεπιστήμιο τις ξεθεμελιώνει, μέσα από μια διαδικασία που ευτελίζει τους θεσμούς. Ανακαλύπτοντας ότι μπορεί να αλλάξουν οι συνταγματικές ρυθμίσεις που έχουν αποτελέσει επίδικο και αντικείμενο διαμάχης όλη αυτή την περίοδο, μέσα από μια διαδικασία fast track, η οποία παραβιάζει το ίδιο το Σύνταγμα.

50 χρόνια μετά την πτώση της χούντας, η προτεινόμενη νομοθετική ρύθμιση είναι αποτέλεσμα των αλλαγών της ίδιας της συντηρητικής παράταξης. Η απέχθεια απέναντι σε ό,τι συνδέεται με το κράτος και το δημόσιο χαρακτήρα των θεσμών αποτελεί ένα χαρακτηριστικό της συντηρητικής παράταξης των τελευταίων δεκαετιών που στη συγκεκριμένη πια κυβέρνηση αποκτά το χαρακτήρα ενός οργανωμένου σχεδίου. Την ίδια στιγμή που ψηφίζεται ο συγκεκριμένος νόμος, αλλάζει μέσω των απογευματινών χειρουργείων όλη η λογική των προσφερόμενων υπηρεσιών περίθαλψης, πλήττοντας την υγεία ως δημόσιο αγαθό. Ένα βαθύ ταξικό πρόσημο τα χαρακτηρίζει όλα αυτά.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι σκανδαλώδεις όροι με τους οποίους εισάγεται η λειτουργία της ανώτατης ιδιωτικής εκπαίδευσης στη χώρα μας. Είναι η εισαγωγή της σε συνδυασμό με την πλήρη χρόνια απαξίωση του δημοσίου πανεπιστημίου. Οι συνεχείς αναφορές σε υπαρκτές στρεβλώσεις και δυσλειτουργίες δεν στοχεύουν στη θεραπεία τους αλλά στην απαξίωση του πανεπιστημίου, στην εικόνα του ως ενός χώρου που κυριαρχεί η διαφθορά, η συναλλαγή και η ανεξέλεγκτη δράση των φοιτητών. Ας μην κοροϊδευόμαστε. Η ελλιπής χρηματοδότηση, η μόνιμη υποστελέχωση, το γραφειοκρατικό πνίξιμο του δημόσιου πανεπιστημίου δεν είναι επίπτωση μόνο της οικονομική κρίσης αλλά συνειδητή επιλογή απαξίωσης και απορρύθμισης του.

Το δημόσιο πανεπιστήμιο αποτέλεσε και αποτελεί έναν πυλώνα της μεταπολιτευτικής μας δημοκρατίας. Όχι μόνο γιατί εξασφάλισε την κοινωνική κινητικότητα και έδωσε τη δυνατότητα σε εκατομμύρια ανθρώπους να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους, το μορφωτικό και βιοτικό τους επίπεδο. Ούτε μόνο γιατί συντέλεσε και συντελεί καθοριστικά στην ανάπτυξη αλλά και στην προστασία της ελληνικής κοινωνίας – ας θυμηθούμε την πρόσφατη πανδημία και τον ρόλο των ιατρικών σχολών.

Αλλά και γιατί, παρά τα υπαρκτά προβλήματα και αδυναμίες του, το δημόσιο πανεπιστήμιο υπερασπίστηκε και υπερασπίζεται την κριτική σκέψη, τον διάλογο, την αμφισβήτηση. Η κυριαρχία της λογικής της αγοράς όσον αφορά τη λειτουργία του, μια λογική που εδραιώνεται σταδιακά τα τελευταία χρόνου, καταργεί βασικές πλευρές της φυσιογνωμίας του ως θεσμού. Η δημιουργία των ιδιωτικών πανεπιστημίων και μάλιστα με τους όρου που το συγκεκριμένο νομοσχέδιο καθορίζει, επιτείνει αυτή τη συνθήκη, δημιουργεί μια νέα αγορά που μόνο «αριστείας» δεν είναι, για να χρησιμοποιήσω μια λέξη τόσο αγαπημένη τον τελευταίο καιρό στους ιθύνοντες.

Για όσους και όσες ειδικά υπηρετούμε τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, η μεταβολή τους σε «υποβαθμισμένες» ή και «άχρηστες» μεταβάλλεται πλέον σε καθεστώς. Μπορούμε όλοι μαζί να κλάψουμε για την υποβάθμισή τους. Μόνο που το κράτος δεν πρέπει να είναι εκεί για να βλέπει τα τραίνα να περνούν, αλλά για να διασφαλίζει την ασφάλεια του ταξιδιού τους.

50 χρόνια Μεταπολίτευση, 50 χρόνια δημόσιο πανεπιστήμιο. Ένα πανεπιστήμιο που αναπτύχθηκε μέσα στα χρόνια, αναπτύσσοντας μια σειρά από κακοδαιμονίες, ένα σύνολο από προβλήματα για τα οποία πολλές και πολλοί είναι υπεύθυνοι και υπεύθυνες, με το συγκεκριμένο μερίδιο ευθύνης του ο καθένας και η καθεμία. Ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί σήμερα τις ευθύνες του διδακτικού προσωπικού ή του φοιτητικού κινήματος για πολλά από αυτά που διαπιστώνει κανείς δια γυμνού οφθαλμού.

Πρέπει να τις συζητάμε αυτές τις ευθύνες για να κατανοήσουμε που βρισκόμαστε. Μόνο που δεν είμαστε εκεί, τώρα. Αλλά μπροστά σε ένα σχέδιο με ένα βαθύ ταξικό πρόσημο, ένα σχέδιο υποταγής στην αγορά, ένα σχέδιο υποβάθμισης της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης ως χώρου κριτικής σκέψης. Και πραγματικά μου είναι αδιανόητο στην Ελλάδα του 2024 από τα πλέον επίσημα χείλη, εκείνα του πρωθυπουργού, να καταγγέλεται «το ιδιότυπο μονοπώλιο της ανώτατης εκπαίδευσης από το κράτος» ως «η πιο εμβληματική παθογένεια» της χώρας. Φοβάμαι ότι ζούμε σε διαφορετική χώρα.