Κόντρα για τη Δικαιοσύνη: Τι ορίζει ο νόμος για την εκλογή της ηγεσίας των Ανωτάτων Δικαστηρίων

Την αντίθεσή της στις αλλαγές στην ηγεσία της Δικαιοσύνης έχει εκφράσει η αξιωματική αντιπολίτευση και το ΚΙΝΑΛ ενόψει εθνικών εκλογών.

Τις επόμενες μέρες αναμένεται να συνεδριάσει το Υπουργικό Συμβούλιο προκειμένου να συζητήσει για τον ορισμό της νέας ηγεσίας στη Δικαιοσύνη. Το Μέγαρο Μαξίμου φέρεται αποφασισμένο να προχωρήσει στη συγκεκριμένη κίνηση παρά τις κλιμακούμενες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, που κάνει λόγο για θεσμική εκτροπή, αλλά και πολλών συνταγματολόγων, κάποιοι εκ των οποίων δεν είναι εχθρικοί προς την κυβέρνηση. Αρμόδια κυβερνητικά στελέχη επισημαίνουν πως το Υπουργικό Συμβούλιο διατηρεί όλες του τις αρμοδιότητες, πως ακόμα δεν έχουν προκηρυχθεί οι εκλογές και πως τηρείται απολύτως η νομιμότητα.

Την ίδια ώρα, προεδρίας της Δημοκρατίας διαψεύδουν τα όσα ακούστηκαν νωρίτερα, περί παρέμβασης του Προκόπη Παυλόπουλου στο θέμα της εκλογής της ηγεσίας στη Δικαιοσύνη.

Θυμίζουμε πως στις 13 Μαΐου το υπουργείο Δικαιοσύνης ξεκίνησε επίσημα τη διαδικασία εκλογής όταν κατόπιν εισηγήσεων του υπουργού Μιχ. Καλογηρου, άρχισε η αναζήτηση για τον ορισμό Προέδρου και Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Όπως προβλέπεται, τις επόμενες ημέρες ακολούθησε η γνωμοδότηση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής, μετά την ακρόαση των προεπιλεγέντων προσώπων. Από τη διάσκεψη με διαφορά δύο ημερών επιλέχθηκαν τρεις δικαστικοί λειτουργοί για τη θέση του προέδρου και άλλοι τόσοι για τη θέση του εισαγγελέα.

Κρίσιμη η 30η Ιουνίου

Πλέον, υπολείπονται η πρόταση του υπουργικού Συμβουλίου προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, που ουσιαστικά λαμβάνει και την απόφαση, και κατόπιν η έκδοση Προεδρικού Διατάγματος για την προαγωγή στις θέσεις. Υπενθυμίζεται ότι η θητεία τόσο του νυν προέδρου του Αρείου Πάγου, Βασίλη Πέππα, όσο και της ανώτατης εισαγγελικής λειτουργού, Ξένης Δημητρίου, ολοκληρώνονται στις 30 Ιουνίου.

Τα πρόσωπα

Αναφορικά με τα πρόσωπα, η Διονυσία Μπιτζούνη, η Ειρήνη Καλού κι η Δήμητρα Κοκοτίνη είναι οι τρεις αντιπρόεδροι του Αρείου Πάγου που έχει προτείνει η Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής για την θέση της προέδρου του Αρείου Πάγου που ξεκάθαρα είναι φέτος γυναικεία υπόθεση. Κατά την ψηφοφορία, είχαν προεπιλεγεί η Δ. Μπιτζούνη και η Ε. Καλού έλαβαν από 15 ψήφους, ενώ η Δ. Κοκοτίνη 13 ψήφους. Αντίστοιχα, για τη θέση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου η διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής έχει καταλήξει στους Χαράλαμπο Βουρλιώτη, Διονυσία Μπιτζούνη και Ειρήνη Καλού. Ο Χ. Βουρλιώτης συγκέντρωσε 15 ψήφους, ενώ η Δ. Μπιτζούνη και η Ε. Καλού από 9 ψήφους.

Πάμε παρακάτω όμως να δούμε τι ορίζει ο νόμος Καστανίδη για την εκλογή της ηγεσίας των Ανωτάτων Δικαστηρίων:

Το Σύνταγμα λέει λοιπόν, στο άρθρο 90, ότι οι δικαστές που θα προαχθούν στις ηγετικές θέσεις των ανώτατων δικαστηρίων επιλέγονται από το υπουργικό συμβούλιο και η προαγωγή τους γίνεται με προεδρικό διάταγμα. Η διάταξη δεν λέει τίποτε άλλο για τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί. Κλείνει όμως με μια σημαντική φράση: πως όλα αυτά γίνονται «όπως νόμος ορίζει». Με άλλα λόγια, το Σύνταγμα ορίζει τα όργανα που συμπράττουν (υπουργικό συμβούλιο και Πρόεδρος της Δημοκρατίας) και για τη διαδικασία παραπέμπει στο νόμο.

Ο νόμος που ρυθμίζει τη διαδικασία είναι ο Κώδικας Οργάνωσης Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών, και συγκεκριμένα το άρθρο 49 όπως ισχύει από το 2010 με το νόμο Καστανίδη (ν. 3841/2010). Ο νόμος προβλέπει μια σύνθετη διαδικασία: εισήγηση του Υπουργού Δικαιοσύνης και απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου για την προεπιλογή ορισμένου αριθμού δικαστικών για κάθε θέση, στη συνέχεια γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και, τέλος, νέα εισήγηση και νέα απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου για την οριστική επιλογή στην κάθε θέση.

Ο νόμος λέει επίσης ότι ο Υπουργός κινεί τις διαδικασίες «το αργότερο ως το τέλος Απριλίου» και ότι η Διάσκεψη των Προέδρων δίνει τη γνώμη της «μέσα σε δύο μήνες». Ο νομοθέτης θέλει, επομένως, να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία πριν τις 30 Ιουνίου που κενώνονται οι θέσεις. Εν προκειμένω, ο Υπουργός κίνησε τη διαδικασία στις 3 Μαΐου, με ελάχιστη καθυστέρηση λόγω των αργιών του Πάσχα. Μέσα στο Μάιο, εμπροθέσμως, η Διάσκεψη των Προέδρων έδωσε τη γνώμη της. Για την ολοκλήρωση της διαδικασίας μένει μόνο η τελική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου μετά από εισήγηση του Υπουργού. Μπορεί να ληφθεί τώρα αυτή η απόφαση; Επηρεάζει τη διαδικασία η προαναγγελία των επικείμενων εκλογών;

Στις προθεσμίες που θέτει ο νόμος, αποτυπώνεται η βούληση του νομοθέτη να ολοκληρωθούν έγκαιρα οι διαδικασίες, ώστε να μη μείνει ακέφαλη η ηγεσία της Δικαιοσύνης μετά τις 30 Ιουνίου. 

Επίσης,  ρήτρα που περιέχεται στο νόμο λέει επί λέξει: «Η γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων μπορεί να παραλειφθεί, αν δεν είναι δυνατή η σύγκλησή της λόγω διάλυσης της Βουλής ή για οποιονδήποτε άλλο νόμιμο λόγο». Ο νομοθέτης αποδέχεται, επομένως, το ενδεχόμενο να κινηθεί ή να συνεχιστεί η διαδικασία ακόμα και μετά τη διάλυση της Βουλής και, άρα, κατά μείζονα λόγο, μετά την απλή προαναγγελία εκλογών –πόσω μάλλον όταν έχει ήδη δοθεί γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων.

Όταν ψηφίστηκε ο νόμος Καστανίδη αρκετοί εξέφρασαν αμφιβολίες για το αν είναι επιτρεπτή η παρεμβολή της Διάσκεψης των Προέδρων στη συνταγματική διαδικασία. Κανείς όμως δεν αμφισβήτησε τη συνταγματικότητα της ρήτρας ότι η επιλογή μπορεί να γίνει ακόμα και μετά τη διάλυση της Βουλής. Και ούτε διατυπώθηκε οποιαδήποτε τέτοια αμφισβήτηση στα εννιά χρόνια εφαρμογής του νόμου.

Σύμφωνα με το νόμο, επομένως, η διαδικασία επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης δεν διακόπτεται με την προκήρυξη εκλογών ούτε, κατά μείζονα λόγο, με την απλή προαναγγελία τους.