Μία μέρα με τον Ομπάμα

Ήρθε, είπε αυτό που ήθελε η Αθήνα για το χρέος και τη λιτότητα και ακόμη περισσότερο υποσχέθηκε να βάλει φρένο όχι μόνο στο Βερολίνο, αλλά και το ΔΝΤ, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα λένε από το Μαξίμου: Η πρώτη ημέρα του Μπαράκ Ομπάμα στην Αθήνα ήταν και η σημαντική από πολιτικής άποψης και όσον αφορά στις προσδοκίες της ελληνικής κυβέρνησης, που βλέπει στον απερχόμενο Αμερικανό Πρόεδρο τον πιο σημαντικό πολιτικό σύμμαχο σε έναν αγώνα όμως στον οποίο άλλοι είναι οι πρωταγωνιστές.

Ο Ομπάμα έφτασε σε μία Αθήνα το κέντρο της οποίας θύμιζε Δεκαπενταύγουστο σε εποχές προ κρίσης. Στην καλά περιφρουρημένη ζώνη μεταξύ Βουλής, Ζαππείου, Μεγάρου Μαξίμου και Προεδρικού Μεγάρου δεν κυκλοφορούσε κανένας πεζός πλην των ανδρών και γυναικών της Αστυνομίας, της Πυροσβεστικής, των Ειδικών Δυνάμεων. Ανάμεσα τους ήταν και κάμποσοι Αμερικάνοι πράκτορες, που σε άλλους θύμιζαν τους Men in Black και σε άλλους τον… Εξολοθρευτή.

Οι συνολικά 500 δημοσιογράφοι και φωτορεπόρτερ (350 ‘Ελληνες και 150 ξένοι) που είχαν διαπιστευθεί για να καλύψουν την επίσκεψη, μετακινούνταν μόνο με ειδικά πούλμαν και με ελέγχους ξανά και ξανά.

Στο κέντρο δεν έφταναν οι φωνές των διαδηλωτών, ούτε η μυρωδιά από τα δακρυγόνα. Τα στελέχη της κυβέρνησης που υποδέχθηκαν τον Ομπάμα στο Προεδρικό και το Μαξίμου βρίσκονταν το 1999 έξω από την αμερικανική πρεσβεία “υποδεχόμενοι” τον Κλίντον και δεχόμενοι δακρυγόνα. Ο Αλέξης Τσίπρας φάνηκε μάλιστα να νιώσει την ανάγκη να δικαιολογήσει τη στάση αυτή αναφερόμενος κατά τις κοινές δηλώσεις και στη συγνώμη Κλίντον τότε αλλά και στο ρόλο του πρώτου μαύρου προέδρου των ΗΠΑ για τη χώρα του και τον κόσμο κατά τις δύο θητείες του.

Λίγο πριν την άφιξη του Ομπάμα για την επίσημη υποδοχή στο Προεδρικό, έφτασαν τα ελικόπτερα ο ήχος των οποίων ανακατεύονταν με τα κρωξίματα των παπαγάλων που έχουν εγκαταλειφθεί στον Εθνικό Κήπο και έχουν φτιάξει αποικίες στην περιοχή. Ο Εθνικός Κήπος φυσικά κλειδωμένος από νωρίς και με αστυνομικούς μέσα και έξω να περιφρουρούν.

Ακόμη και μετά το πολύωρο ταξίδι που σε άλλους θα προκαλούσε jet lag και παρά τη γενικότερη κούραση και απογοήτευση που ήταν εμφανής, ιδίως όταν κατά τις κοινές δηλώσεις κλήθηκε από τους Αμερικανούς δημοσιογράφους ουσιαστικά να απολογηθεί για την εκλογή Τραμπ (κάτι που φαινόταν άλλωστε να αποτελεί την πηγή της κούρασης και απογοήτευσης, αφού έμοιαζε να αισθάνεται πως ο ίδιος και όχι η Χίλαρυ, έχασε αυτές τις εκλογές), το επικοινωνιακό χάρισμα Ομπάμα δεν κρυβόταν και επισκίαζε κάθε άλλον στο πλάνο.

Αυτό βέβαια που ενδιέφερε την ελληνική πλευρά δεν ήταν το επικοινωνιακό, αλλά τα μηνύματα που θα έστελνε ο απερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος κατά το τελευταίο του “επίσημο” ταξίδι (έστω και εάν τυπικά δεν ήταν επίσημη επίσκεψη αλλά εργασίας- εξ ου και δεν τον συνόδευσε η σύζυγος του Μισέλ), το οποίο λαμβάνει εκ των πραγμάτων μεγάλη δημοσιότητα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο.

Τους Αμερικανούς δημοσιογράφους βέβαια ενδιέφερε κυρίως το μέλλον με τον Τραμπ και αυτό όπως αναφέρθηκε φάνηκε και στις ερωτήσεις που έκαναν στον Ομπάμα, ο οποίος σε αυτό το σημείο κόμπιασε. Εμφανώς ήθελε να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στην προσπάθεια αφενός να ερμηνεύσει την ψήφο των Αμερικανών πολιτών και την κριτική στη δική του πολιτική, αφετέρου να υπερασπιστεί τα πεπραγμένα του και από την άλλη να μην αδειάσει τη Χίλαρυ (αναφέρθηκε πάντως ονομαστικά στο Σάντερς ως έναν εκκεντρικό υποψήφιο, την άλλη όψη του νομίσματος του Τραμπ και άρα ίσως τον ιδανικό αντίπαλο) και κυρίως να εμφανιστεί ενωτικός:

Ως Πρόεδρος δηλαδή το πρόσωπο- θεσμός που καλείται να ενώνει τους πολίτες, δε θα αρνούνταν ποτέ πχ να παραδώσει στο διάδοχο του, ούτε μπορεί πια από την ώρα που ο Τράμπ είναι εκλεγμένος Πρόεδρος να του επιτίθεται όπως στην προεκλογική περίοδο. Πάντως και εκείνος αλλά και ο Τσίπρας θέλησαν να δείξουν ότι πιστεύουν πως η πολιτική των ΗΠΑ και ειδικά η εξωτερική πολιτική, δε θα αλλάξει έτσι απλά επειδή άλλαξε Πρόεδρος- και αυτό πιθανότατα είναι αλήθεια σε ένα βαθμό.

Το αόρατο νήμα που συνδέει την ψήφο στον Τραμπ με την ψήφο στο Brexit και με την άνοδο της ευρωσκεπτικιστικής ψήφου στην Ευρωπη γενικότερα, είναι ορατό στον Ομπάμα που αναφέρθηκε στις αντιδράσεις στην παγκοσμιοποίηση; Και κυρίως είναι ορατό και σε αυτούς που αποφασίζουν την πολιτική της λιτότητας στην Ευρώπη;

Μία φορά ο Ομπάμα όχι μόνο δήλωσε ξεκάθαρα σε ό,τι αφορά την Ελλάδα πως χωρίς ρύθμιση χρέους, μία αναπτυξιακή και μεταρρυθμιστική πολιτική δεν έχει νόημα. Αλλά και έβγαλε τη λιτότητα από την εξίσωση. Δηλαδή διεμήνυσε πως όσα μέτρα λιτότητας ελήφθησαν, ελήφθησαν και πως δε χρειάζονται άλλα ως προϋπόθεση και συνοδεία μίας ρύθμισης χρέους.

Το τελευταίο σύμφωνα με τις προσδοκίες της ελληνικής πλευράς συνιστούσε μήνυμα όχι μόνο στο Βερολίνο, όπου θα μεταβεί ο Ομπάμα σήμερα αφού μιλήσει με φόντο την Ακρόπολη (η επίσκεψη του στην Ελλάδα είχε στην πραγματικότητα και αυτό το στόχο: Ηθελε να κλείσει τη θητεία του με μία συμβολική ομιλία στον τόπο γέννησης της Δημοκρατίας), αλλά και ή κυρίως στο ΔΝΤ, στη στάση του οποίου η Ουάσινγκτον έχει σαφή λόγο σε αντίθεση με την πολιτική του Βερολίνου την οποία μπορεί να επηρεάσει (εάν μπορεί) μόνο εμμέσως με πολιτική πίεση.

Ο Τσίπρας ζήτησε από τον Ομπάμα ευθέως να μη βάλει το ΔΝΤ (και κανείς άλλος) εμπόδια στην ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης εντός του ασφυκτικού χρονοδιαγράμματος, θέτοντας απαιτήσεις πέραν όσων έχουν ούτως ή άλλως συμφωνηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος. Και ο Αμερικανός πρόεδρος φέρεται να συμφώνησε.

Αλλά μίλησε για μεταρρυθμίσεις. Όρος πίσω από τον οποίο έχουν κρυφτεί τα τελευταία μνημονιακά χρόνια πολιτικές σε βάρος των εργαζομένων και όρος που φυσικά χρησιμοποιεί και το Βερολίνο και το ΔΝΤ.

Κυβερνητικές πηγές ήθελαν να τονίζουν ότι ο Τσίπρας δε ζήτησε από τον Ομπάμα να πει και μία κουβέντα στη Μέρκελ όταν τη συναντήσει στο Βερολίνο- ο πρωθυπουργός μάλιστα απέφυγε να εμπλέξει το όνομα του Αμερικανου πρόεδρου όταν ρωτήθηκε από Αμερικανό δημοσιογράφο εάν περιμένει ο Ομπάμα να πείσει τη Μέρκελ, δηλώνοντας όμως σαφώς σίγουρος ότι η Γερμανίδα καγκελάριος θα αλλάξει στάση γιατι δεν έχει να λογοδοτήσει μόνο στο κόμμα της και τη γερμανική κοινή γνώμη, αλλά στην Ευρώπη. Όμως η Αθήνα σαφώς αναμένει από τον Αμερικανό πρόεδρο να το κάνει και πιθανώς όντως να το πράξει. Την ώρα όμως που πραγματοποιούνταν η συνάντηση στο Μαξίμου, η Γερμανία διαμήνυε οτι εκείνη θα πάρει τις αποφάσεις για το χρέος με το επιχείρημα ότι εκείνη πληρώνει. Και ταυτόχρονα επιβεβαιωνόταν ότι η Μέρκελ θα είναι ξανά υποψήφια στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2017 και με δεδομένες τις πολλαπλές αδυναμίες του SPD, βέβαιη καγκελάριος ξανά.

Ο Ομπάμα άλλωστε παραδέχτηκε πως ουσιαστικά οι ΗΠΑ μπορούν να παίξουν συμβουλευτικό ρόλο (we offer our best thinking), δίνοντας ιδέες και “τεχνογνωσία” από τη δική τους πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης, την οποία ο Τσίπρας συνέκρινε με την ευρωπαϊκή πολιτική λιτότητας. Ειδικότερα συνέκρινε τα αποτελέσματα της πολιτικής Ομπάμα στις ΗΠΑ και της πολιτικής που ακολουθήθηκε στην Ευρώπη οκτώ χρόνια μετά την αρχή της κρίσης, για να στείλει μήνυμα στο Βερολίνο “Κάντε το όπως ο Ομπάμα”.

Εκτός από το χρέος, λίγα λόγια ειπώθηκαν τόσο στις δημόσιες δηλώσεις όσο και μέσα στη συνάντηση και για το Κυπριακό και το προσφυγικό. Ο Ομπάμα όταν ρωτήθηκε πως θα αποσύρει η Τουρκία το στρατό κατοχής από την Κύπρο, απάντησε ότι το Κυπριακό δεν είναι ένα διμερές ζήτημα και από την πλευρά της κυβέρνησης επέμεναν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δεν ήρθε εδώ για να πιέσει για άμεση “λύση να είναι και ότι να ‘ναι”. Αυτές οι πιέσεις ασκούνται άλλωστε σε διπλωματικό επίπεδο στις συνομιλίες στην Ελβετία.

Έδωσε και υπόσχεση για στήριξη της Ελλάδας στο προσφυγικό. Πόσο αυτό είναι ουσιαστικό την ώρα που έρχεται ο Τραμπ των φρακτών και της σκληρής ρητορικής που θα επηρεάσει αναμφίβολα και την πολιτική συζήτηση στην Ευρώπη, είναι ένα ερώτημα. Όπως και τα περί ειρήνευσης στη Συρία μοιάζουν ως τα συνήθη ευχολόγια, που δε λύνουν την πηγή του προβλήματος. Και βέβαια ο Ομπάμα μας εγκωμίασε ως μέλη του ΝΑΤΟ. Όσο συμπαθής και να είναι άλλωστε, ήταν Πρόεδρος των ΗΠΑ με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ίσως όμως λείψει στον πλανήτη (και στην Ελλάδα όσον αφορά στο χρέος εάν δεν υπάρξει η εξέλιξη που η κυβέρνηση εύχεται μέχρι το τέλος του χρόνου) με τον ερχομό του Τραμπ.