Μητσοτάκης – Ερντογάν: Καθ’ οδόν προς μια πολιτική ρουτίνα;

Οι υπουργοί Εξωτερικών είχαν προετοιμάσει τα πάντα πολύ προσεκτικά. Ο Χακάν Φιντάν και ο Γεώργιος Γεραπετρίτης σχεδίασαν τη συνάντηση κορυφής της Δευτέρας μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. Τίποτα δεν αφέθηκε στην τύχη στη συνάντηση Ερντογάν – Μητσοτάκη στο προεδρικό μέγαρο της Άγκυρας.

Και έτσι ζήσαμε μια συνάντηση χωρίς μεγάλες εκπλήξεις. Και εάν πράγματι υπήρξε κάποια έκτακτη στιγμή, αυτή ήταν η ανταπάντηση του Ερντογάν για το θέμα της Χαμάς, όταν ο οικοδεσπότης εξήγησε στον φιλοξενούμενο από την Ελλάδα ότι η παλαιστινιακή οργάνωση δεν είναι τρομοκρατική ομάδα.

Το τι σκέφτεται ο Ερντογάν για το ζήτημα της Γάζας είναι ευρέως γνωστό. Η είδηση της ημέρας, ωστόσο, αποτέλεσε η επισήμανση του Ερντογάν ότι 1000 μέλη της Χαμάς νοσηλεύονται σε τουρκικά νοσοκομεία. Αυτό το θέμα, ωστόσο, δεν επηρεάζει άμεσα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Υπάρχει μια άδηλη συμφωνία μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας ότι το μεσανατολικό ζήτημα δεν πρέπει να επιβαρύνει τις διμερείς σχέσεις. Από αυτή την άποψη, οι σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον είναι αρκετά διαφορετικές. Όταν ματαιώθηκε πρόσφατα η από καιρό προγραμματισμένη επίσκεψη του Ερντογάν στον Λευκό Οίκο, αυτό οφειλόταν κυρίως στις διάφορες πολιτικές στο θέμα της Γάζας.

Ένα βασικό μήνυμα της συνάντησης στην Άγκυρα είναι ότι η βελτίωση των διμερών σχέσεων αποτελεί προτεραιότητα και για τις δύο πλευρές. Αθήνα και Άγκυρα κατέστησαν σαφές ότι είναι αποφασισμένες να συνεχίσουν τη διαδικασία προσέγγισης – παρά τις γνωστές διαφορές τους.

“Οι διαφορές εξακολουθούν να υφίστανται.  Όμως στόχος είναι να μην παράγονται κρίσεις σε βαθμό όπου θα διακυβεύεται η ηρεμία κει η ειρήνη στην περιοχή“, δήλωσε ο Μητσοτάκης πριν από τη συνάντηση της Δευτέρας – συνοψίζοντας έτσι τον πλέον ουσιώδη στόχο της “Διακήρυξης των Αθηνών”, την οποία υπέγραψε μαζί με τον Ερντογάν τον περασμένο Δεκέμβριο.

Η “Διακήρυξη των Αθηνών”, η οποία αποτελεί το πλαίσιο των διμερών σχέσεων μετά τη σύνοδο κορυφής του περασμένου Δεκεμβρίου, περιγράφει τη διαδικασία προσέγγισης. Το κείμενο δεν αναφέρει λέξη για την ουσία των γνωστών διαφορών μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Σε αυτή τη βάση, οι διπλωμάτες και οι υπουργοί σημείωσαν πρόοδο σε διάφορους τομείς τους τελευταίους μήνες σε πρακτικά ζητήματα των διμερών σχέσεων, χωρίς να επιτύχουν προσέγγιση -ή ακόμη και λύση- στα μείζονα ζητήματα.

Όμως ουδείς το περίμενε αυτό. Το γεγονός ότι δεν υπήρξαν απογοητεύσεις τώρα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εξαιρετική διαφάνεια κατά την προετοιμασία της συνόδου κορυφής. Και οι δύο ηγέτες είχαν παρουσιάσει τις θέσεις τους στο κοινό σε πολύ λεπτομερείς συνεντεύξεις σε εφημερίδες.

Κατά την εμφάνισή τους ενώπιον των δημοσιογράφων τη Δευτέρα, ο Ερντογάν και ο Μητσοτάκης ουσιαστικά κατέγραψαν αυτό που είχε ήδη δημοσιευθεί στις εφημερίδες την προηγούμενη ημέρα. Η διαδικασία αυτή αποδεικνύει ότι η διαφάνεια μπορεί να συμβάλει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Δείχνει, επίσης, ότι και οι δύο πλευρές είναι πρόθυμες να αξιοποιήσουν τα μέσα ενημέρωσης με εποικοδομητικό τρόπο για τη βελτίωση των σχέσεων.

Παρατηρούμε μια θετική δυναμική στις σχέσεις αυτές τους τελευταίους μήνες. Η συνεργασία μεταξύ των δύο πλευρών αυξάνεται σε διάφορα επίπεδα. Κάθε φορά που Έλληνες και Τούρκοι συνεργάζονται, αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Αυτή η διαδικασία εξακολουθεί να καθοδηγείται από την πολιτική – και μάλιστα στο υψηλότερο επίπεδο. Θα γίνει πολιτικά και κοινωνικά βιώσιμη μόνο όταν αποκτήσει δική της ζωή.

Παρατηρούμε μια ιδιαίτερη πολιτική δυναμική: ο Ερντογάν και ο Μητσοτάκης σκοπεύουν να συναντηθούν άλλες τρεις φορές πριν από το τέλος του έτους. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε σχεδόν για ένα νέο είδος πολιτικής ρουτίνας. “Σε κάθε συνάντηση, οι ελπίδες για το μέλλον της συνεργασίας αυξάνονται”, δήλωσε τη Δευτέρα ο Τούρκος πρόεδρος.

Και οι δύο πλευρές τόνισαν την καλή ατμόσφαιρα των συνομιλιών. Η “γλώσσα του σώματος” των δύο ηγετών δείχνει ότι έχουν πλέον αναπτύξει μια προσωπική σχέση μεταξύ τους. Μια νέα ελαφρότητα έχει αντικαταστήσει την παλιά υπερένταση, όπως δείχνουν οι εικόνες στην τηλεόραση. Ωστόσο, οι μεγάλες διαφορές στα μεγάλα ζητήματα παραμένουν. Προς το παρόν, και οι δύο πλευρές φαίνονται αποφασισμένες να μην αφήσουν τις διαφορές αυτές να κλιμακωθούν σε μεγάλες κρίσεις. Το κεντρικό ερώτημα για το μέλλον της τρέχουσας φάσης των σχέσεων είναι: πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτή η πολιτική, η οποία συνοψίζεται στο “συμφωνούμε ότι διαφωνούμε”;

Παρά την προφανή διαφάνεια, δεν γνωρίζουμε τι συζητήθηκε πίσω από τις κλειστές πόρτες. Αυτό που είναι γνωστό, ωστόσο, είναι ότι και οι δύο ηγέτες διαθέτουν μια φρέσκια και πολυετή -δημοκρατική- εντολή. Θα αποτελούσε ιστορικό κατόρθωμα -και καλό για τους δύο λαούς και στις δύο όχθες του Αιγαίου- αν ο Ερντογάν και ο Μητσοτάκης κατάφερναν να διατηρήσουν το θετικό κλίμα ζωντανό μέχρι το τέλος των θητειών τους.

*Ο Δρ. Ρόναλντ Μαινάρντους είναι πολιτικός αναλυτής, σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ