Ν. Παρασκευόπουλος: Ταλιμπάν, πρόσφυγες και κανονικότητες

Η λέξη «αφήγημα» αποτελεί εργαλείο καθημερινής χρήσης στη νεογλώσσα (βλ. Όργουελλ) της εποχής. Αναφέρεται όχι μόνο για διαχρονικές εξελίξεις της αισθητικής και της πολιτικής, αλλά και για προοπτικές, στρατηγικές, ακόμη και για εξαγγελίες οραμάτων («εσένα ποιο είναι το αφήγημά σου;»).

Όταν όμως μια και μόνη λέξη χρησιμεύει για πολλές σημασίες, η γλώσσα φτωχαίνει. Γι’ αυτό προσπαθούμε, με αφορμή το Αφγανιστάν και τις αναμενόμενες από εκεί προσφυγικές ροές, να ξεχωρίσουμε ένα αφήγημα από ένα παραμύθι.

Πρώτα το αφήγημα: Από την αρχαία εποχή σημειώνονται μετακινήσεις νομάδων (σήμερα μεταναστών και προσφύγων) από τις επισφαλείς προς τις πιο ασφαλείς περιοχές.

Η νεωτερική εμπειρία στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη έχει δείξει ότι η ομαλή υποδοχή των ροών είναι αδύνατη χωρίς θεσμούς (πχ για χορήγηση ασύλου, αναγνώριση ταυτότητας) και χωρίς μια πολιτική για διασπορά και κοινωνική ένταξη όσων για οποιοδήποτε λόγο θα εγκατασταθούν. Αλλιώς, με την υπερσυγκέντρωση νομάδων σε περιορισμένους χώρους, οι “ανθρώπινες αποθήκες” (Z. Bauman) γίνονται πυριτιδαποθήκες. Εξάλλου, σε βάθος χρόνου το φαινόμενο αυτής της συρροής είναι διαρκές, αφού χθες είχαμε τους Σύρους, τώρα αναμένονται οι Αφγανοί, αύριο ίσως ακολουθήσουν Λιβανέζοι, καθώς και θύματα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής (ερημοποίηση, λειψυδρία σε ασιατικές και αφρικανικές χώρες). Επιμύθιο: Χρειάζονται ανθεκτικά στο χρόνο θεσμικά εργαλεία.

Τώρα το παραμύθι: Παραδόξως το εκφράζουν επίσημες πολιτικές, ευρωπαϊκές και εθνικές. Συγκεκριμένα, υποστηρίζεται ότι αντιμετωπίσαμε και πιθανώς θα αντιμετωπίσουμε εκ νέου στο προσφυγικό έκτακτες κρίσεις. Άρα, αυτό που χρειάζεται είναι να προβλεφθούν θεσμοί διαχείρισης κρίσεων για προσωρινές καταστάσεις («εξαίρεσης», με τον όρο της εποχής). Ως σταθερά και κανονικότητα, ας συνεχίσει να προβλέπεται η φόρτωση του προβλήματος στις ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής των ροών. Ως έκτακτο καθεστώς, ας οριστεί θεσμικά μια «αλληλεγγύη» των ευρωπαϊκών χωρών, έστω με οικονομική (μόνο!) στήριξη των χωρών υποδοχής που θα συνεχίζουν να σηκώνουν το βάρος. Αυτό προβλέπει τώρα το Σχέδιο για ένα νέο Σύμφωνο μετανάστευσης και προσφύγων που ετοιμάζει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Δηλαδή, αναπαλαίωση της Σύμβασης του Δουβλίνου! Τι κρίμα αλήθεια, το όνομα μιας πόλης – συμβόλου πολιτισμού και πόνου λόγω εξαγωγής μεταναστών, να συνδέεται πια με την αποθήκευσή τους και τη μιζέρια.

Οι ισχυροί της Ευρώπης φαίνονται να βολεύονται, κρατώντας μακριά από τις κεντρικές μητροπόλεις τους το πρόβλημα. Η ελληνική κυβέρνηση ετοιμάζεται προφανώς για είσπραξη νέων κονδυλίων (ευπρόσδεκτα τα αργύρια!) για το διαιωνιζόμενο έργο της υποδοχής των προσφυγικών ροών, γι’ αυτό ουσιαστικά υποστηρίζει το νέο Σχέδιο Συμφώνου. Κυβερνητικές τοποθετήσεις του τύπου «να μετακινηθούν όλοι οι μετανάστες» είναι ευχολόγια και ρητορείες για εσωτερική κατανάλωση, τη στιγμή που το Σχέδιο στηρίζεται. Ευτυχώς η Ευρωπαϊκή Αριστερά στο Ευρωκοινοβούλιο, με ελληνική προπορεία, έχει σταθεί αρνητικά απέναντι στη φιλοσοφία- παραμύθι αυτής της «μεταρρύθμισης».

Φυσικά, θα χρειάζονταν πολλές γραμμές για να αναλυθούν τα παραπάνω. Θα δοθεί η ευκαιρία. Το μετά βεβαιότητας προβλέψιμο είναι πως όταν οι νέοι Αφγανοί πρόσφυγες θα φθάσουν στον Έβρο και ιδίως στο Αιγαίο τότε το παραμύθι των σπουδαίων ηγετών του προσκηνίου θα τελειώσει. Η Ευρώπη θα αναμετρηθεί με την ιστορία- αφήγημα, τον πολιτισμό και τους παγκόσμιους θεσμούς του ανθρωπιστικού δικαίου.

*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομ. καθηγητής ΑΠΘ

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις