Νίκος Μπίστης: Η εισβολή, η μνήμη και η Τουρκία

Με την κομψή διατύπωση «ανεξαρτήτως του τι προηγήθηκε» ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσπέρασε τις ευθύνες της Δύσης για την κρίση στην Ουκρανία. Ο φόβος δε μήπως κατηγορηθούν για συμψηφισμό, ίσες αποστάσεις και θεωρηθούν ανεκτικοί απέναντι στον Πούτιν, οδήγησε πολλούς στην παράκαμψη αυτού του ακανθώδους κεφαλαίου. Δεν συμφωνώ.

Δεν υπάρχει περίπτωση συμψηφισμού γιατί ο επιθετικός πόλεμος και η εισβολή , επισύρουν απόλυτη καταδίκη και γιατί η αντίδραση του Πούτιν σε όσα προηγήθηκαν και επικαλείται στερείται αναλογικότητας , άρα και της ελάχιστης δικαιολογητικής βάσης. Ούτε από πολιτική ούτε βεβαίως από ηθική και ανθρωπιστική πλευρά υπάρχει δικαιολογία.

Κάποιες επί μέρους επισημάνσεις του Σεργκέι Λαβρόφ χτες στην συνέντευξη που έδωσε είχαν βάση , καμία όμως από αυτές δεν δικαιολογεί την εισβολή και τον πόλεμο. Η δε κατάσταση για την δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ρωσία δεν επιτρέπει ίχνος ανοχής στο καθεστώς Πούτιν. Όμως ταυτοχρόνως είναι σημείο των καιρών και της υποκρισίας που περισσεύει να ακούμε ότι έχουμε για πρώτη φορά πόλεμο στην Ευρώπη και βίαιο επανακαθορισμό συνόρων μετά τον β´ παγκόσμιο πόλεμο. Και ότι πρώτη φορά έχουμε εφαρμογή του δικαίου του ισχυρότερου..

Σαν να μην προηγήθηκε ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας και ο βομβαρδισμός στην Σερβία. Σαν να μην προηγήθηκε η αναγνώριση του Κοσόβου από αυτούς που σωστά σήμερα εναντιώνονται στις αποσχιστικές ενέργειες στην Ουκρανία. Εύκολα επίσης παρακάμπτουν την άρνηση της Δύσης να επιδιώξει μετά το 89 μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης που θα συμπεριελάμβανε την Ρωσία. Αποσιωπούν ότι η Δύση επέλεξε την επέκταση- 14 φορές- του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς και την περικύκλωση της Ρωσίας κατά παραβίαση των υποσχέσεων που δόθηκαν στον Γκορμπατσόφ.

Το ίδιο ισχύει και εκτός Ευρώπης όπου βάναυσα παραβιάστηκε το Διεθνές Δίκαιο και αγνοήθηκε ο ΟΗΕ. Κάποιοι επικρότησαν τον παράνομο – χωρίς απόφαση του ΟΗΕ- και με ψευδή αιτιολογία πόλεμο στο Ιράκ για την ανατροπή του Σαντάμ και την εξαγωγή Δημοκρατίας.

Το ίδιο με την διάλυση της Λιβύης και την παρολίγον καταστροφή της Συρίας. Ενώ και ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας ολοκληρώθηκε με την θριαμβευτική επιστροφή των Ταλιμπάν στην Καμπούλ. Τα επικίνδυνα αδιέξοδα που προέκυψαν από αυτές τις ενέργειες είναι πλέον προφανή.

Στα ίδια και χειρότερα θα καταλήξει και ο Πούτιν με επιπτώσεις πολύ μεγαλύτερες από τις κυρώσεις, όπως για παράδειγμα ο επανεξοπλισμός της Γερμανίας. Ενώ έχει σημασία να παρατηρήσουμε τι συμπεράσματα θα βγάλει από την κρίση στην Ουκρανία η Κίνα για την περίπτωση της Ταϊβάν. Αλλά αυτά είναι αντικείμενο άλλου άρθρου.

Η δεύτερη παρενέργεια του πολέμου είναι η ανατροπή του δόγματος της ακολουθούμενης εξωτερικής πολιτικής και η αντικατάσταση του με το δόγμα του επισπεύδοντας και δεδομένου προθύμου.

Σχηματικά το δόγμα που ακολούθησαν όλες οι κυβερνήσεις μετά την μεταπολίτευση ήταν: Ανήκουμε στην Δύση, σεβόμαστε τις συμμαχικές μας υποχρεώσεις και μέσα σε αυτό το πλαίσιο εξαντλούμε κάθε δυνατότητα για άσκηση πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής.

Σε αυτή την ισορροπία σημαντικό ρόλο είχαν οι σχέσεις με την Σοβιετική Ένωση και μετά το 1990 με την Ρωσία. Τώρα ,κατά τον πρωθυπουργό, η Ελλάδα όχι μόνο αποδέχεται αλλά επιδιώκει τον ρόλο «του προωθημένου φυλακίου της Δύσης απέναντι στην Ανατολή» . Όπου Ανατολή δεν είναι – όπως άφηνε να εννοηθεί η κυβέρνηση – η Τουρκία αλλά – όπως πεντακάθαρα διευκρίνιζε η αμερικανική πλευρά – η Ρωσία. Αυτές τις ημέρες οι σχέσεις της χώρας μας με την Ρωσία έγιναν θρύψαλα και με την απόφαση της να αποστείλει εξοπλισμό στην Ουκρανία η κυβέρνηση προχώρησε σε μια με έντονο συμβολισμό, αχρείαστη και επικίνδυνη για τα ελληνικά συμφέροντα ενέργεια.

Νομίζω ότι πιο επικίνδυνη και ταυτοχρόνως πιο αφελής από την ενέργεια είναι η δικαιολόγηση της που κυριαρχεί στα ΜΜΕ και στους βουλευτές της ΝΔ. Σύμφωνα με αυτήν αν δεχθούμε επίθεση από την Τουρκία , οι εταίροι μας και ιδίως οι ΗΠΑ θα μας συμπαρασταθούν επιβραβεύοντας μπεσαλίδικα την τωρινή μας στάση.

Η συνεχής σύνδεση της Ρώσο – Ουκρανικής κρίσης με τις παγκόσμιες επιπτώσεις της , με τις ελληνοτουρκικές διαφορές αποπνέει ένα αφόρητο επαρχιωτισμό. Η πολιτική και ψυχολογική ανάγκη κάποιων να ταυτίσουν τον Ερντογάν με τον Πούτιν αγνοεί τις μεγάλες διαφορές που προκύπτουν από τον διαφορετικό ρόλο και τα διαφορετικά μεγέθη των δυο χωρών.

Η Τουρκία στην παρούσα κρίση ,ισορροπεί ανάμεσα στους αμέσως η εμμέσως εμπλεκόμενους, αποφεύγει να εμπλακεί στις κυρώσεις, επιδιώκει να είναι παρούσα όχι μόνο στην μεσολάβηση αλλά και σε ένα πιθανό συμβιβασμό. . Βεβαίως αν η σύγκρουση γενικευτεί και πάρει ολοκληρωτικό χαρακτήρα τότε δεν θα έχει περιθώριο ελιγμών και θα συνταχθεί πλήρως με την Δύση.

Επειδή , όμως, το πιθανότερο – και βεβαίως το ευκταίο – είναι ότι δεν θα φτάσουν τα πράγματα εκεί , αυτή την στιγμή ενισχύει την θέση της και τον ρόλο της. Αν και όταν τα πράγματα ηρεμήσουν και επανέλθουν αντιθέσεις που αυτή την στιγμή σκεπάζονται από την μείζονα σύγκρουση, τότε αυτοί που διατήρησαν την σχετική τους αυτονομία θα βγουν ενισχυμένοι. Και οι δεδομένοι ίσως διαπιστώσουν ότι η προθυμία δεν αποδίδει.

Εξάλλου την ψευδαίσθηση ότι η Τουρκία είναι αυτή την στιγμή σε πολύ δύσκολη θέση την έχουν οι αναλυτές των ελληνικών ΜΜΕ και κάποιοι στην ΝΔ. Όσοι άκουσαν χτες τον Ουκρανό Πρόεδρο Ζελένσκι να μιλάει για την Τουρκία και την χρησιμότητα των σχέσεων Πούτιν Ερντογάν για την έξοδο από την κρίση , θα πρέπει να κατάλαβαν ότι είναι καλύτερο να είσαι μέρος της λύσης παρά του προβλήματος.

*Ο Νίκος Μπίστης είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία.