Νίκος Παρασκευόπουλος: Αυστηρότης αυστηροτήτων – Συνταγή αποτυχίας

Διαζευκτικές ήταν οι συνηθισμένες αντιδράσεις με την ανάγνωση της είδησης για τον βιασμό ενός 15χρονου στο Ίλιον: Είτε αφωνία και αποτροπιασμός, είτε εκκλήσεις με αγανάκτηση ή με περισπούδαστο ύφος για περισσότερη αυστηρότητα.

Στην πρώτη περίπτωση, της αφωνίας, είναι αυταπόδεικτο ότι δεν θα αλλάξει τίποτε και ότι η πολιτική πρόληψης των εγκλημάτων θα μείνει ως έχει.

Στη δεύτερη, με την επικέντρωση στην προώθηση της αυστηρότητας των ποινών και της μηδενικής ανοχής, είναι γνωστό από αρκετά χρόνια το «λαμπρό» αποτέλεσμα: Εδώ και 25 περίπου χρόνια η εγκληματικότητα στην καλύτερη περίπτωση μένει σταθερή, στη χειρότερη αναπτύσσεται.

Τί δεν καταλαβαίνουμε;

Πίσω λοιπόν στα βασικά: Η ποινική καταστολή αποτελεί συνθήκη αναγκαία, αλλά καθόλου ικανή για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Εγκληματικότητα ανέκαθεν και παντού υπήρχε. Ματαιότης ματαιοτήτων η αυστηρότητα της καταστολής, που σε κάποιες ιστορικές περιόδους έφθανε στη βαρβαρότητα. Βέβαια, κάπου στα μισά του 20ού αιώνα καταγράφηκε μια συγκριτική εξημέρωση, και οι ποινές πήραν κάπως την κατιούσα.

Από τα τέλη της δεκαετίας του ενενήντα όμως πάλι χαμός: Η βελόνα του εγκλήματος προς το κόκκινο, παίζοντας ανάμεσα στη βία και στη διαφθορά, με την τρομοκρατία πρόσθετο κακό. Οι γενικοί δείκτες των ποινών ανοδικοί, της εγκληματικότητας επίσης, κι όχι ειδικά στη χώρα μας αλλά παντού. Η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, την οποία πρόσφατα παραδέχθηκε η κυβέρνηση, δεν αποτελεί το μοναδικό σχετικό παράδειγμα.

Ναι, ο μέσος πολίτης σχηματίζει για το έγκλημα και την ποινή άποψη ακούγοντας τους διπλανούς του κι όχι προσέχοντας επιχειρήματα. Επειδή όμως κι εμείς έχουμε διπλανούς, θυμίζω:

• Ζητούμενο της Δικαιοσύνης και μέσο ειρήνευσης δεν είναι η αυστηρή, αλλά η δίκαιη ποινή. Μόνο αυτή, όταν μάλιστα επιβάλλεται έγκαιρα, μπορεί να απευθύνει μια αποτρεπτική – προληπτική (γενικοπροληπτική) επίδραση προς το σύνολο του πληθυσμού. Αντίθετα η αθώωση του ενόχου, η καταδίκη του αθώου, η χαριστική και αντίστροφα η δυσανάλογα σκληρή μεταχείριση, όλα αυτά βιώνονται – σωστά – ως αδικίες.
• Χώρες που έχουν πολύ αυστηρά ποινικά συστήματα (πχ στη Δύση οι ΗΠΑ) έχουν και αυξημένη εγκληματικότητα. Τυχαίο; Όχι, προφανώς διαδραστικό. Η Ελλάδα, πρωταθλήτρια στα ισόβια και μαύρο πανί για την αρμόδια Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης, ας προσέχει.
• Τα ισόβια είναι για λίγους. Δεν ταιριάζουν στον ανήλικο, στο κλεφτρόνι, στο μικροδιακινητή, στον περιστασιακό, γενικά στους πολλούς. Οι οποίοι κάποια στιγμή καθώς θα λήξει η ποινή τους θα πάψουν να είναι κρατούμενοι. Και τότε;
• Η απάντηση εύκολη: Κατά τεκμήριο όποιος βγαίνει από τη φυλακή είναι αποδιοργανωμένος κοινωνικά. Το παραμύθι του σωφρονισμού διαψεύδεται εξαρχής ή έστω από αιώνες, σε άλλες χώρες έχουν εξαρχής αποφύγει τη λέξη – καλλυντικό. Έτσι δευτερογενής εγκληματικότητα είναι παντού και κατά κανόνα αυξημένη. Κατ’ αποτέλεσμα η αυστηρότητα – κατάχρηση βλάπτει την ίδια την ασφάλεια του πολίτη.
• Η ποινή – πανάκεια και η πρόκληση πολιτικού φόβου για το έγκλημα έχουν παρενέργειες. Χειραγωγούν τον ψηφοφόρο και τραυματίζουν τη Δημοκρατία.

Θα μπορούσαν να γραφούν και πολλά άλλα στην ίδια κατεύθυνση. Περιορίζομαι εντέλει στο πιο γενικό: Οι κούφιες αγριάδες των διαχειριστών της υπέρμετρης καταστολής αποπροσανατολίζουν από τα κοινωνικά μέσα πρόληψης, τα οποία μπορούν να είναι πραγματικά αποτελεσματικά απέναντι στην εγκληματικότητα.

Διάβασα – διαβάσαμε – τη φράση “Δεν γνώριζα πως ήταν βιασμός” στην ειδησεογραφία. Η διατύπωση μάλιστα ήταν χαρακτηριστική: “Ουδείς εκ των συγκατηγορουμένων μου κι εμού, είχε στο μυαλό του ότι αυτό που γίνεται τυποποιείται ως βιασμός”.

*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις