Νίκος Παρασκευόπουλος: Φωτογραφία και αλγόριθμοι

Η είδηση για τη βράβευση του Γερμανού Boris Eldagsen σε ένα διάσημο διαγωνισμό φωτογραφίας έκανε το γύρο του κόσμου. Εξαιρετική «φωτογραφία» πραγματικά, αλλά μάλλον δεν θα έπρεπε να ονομάζεται έτσι: Αποτελούσε ένα τεχνούργημα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ο διαγωνιζόμενος ως υποψήφιος το κράτησε κρυφό, αλλά τελικά το αποκάλυψε και αποποιήθηκε το βραβείο.

Όσο το συγκεκριμένο και τα ανάλογά του τεχνολογικά επιτεύγματα (ζωγραφική, λογοτεχνία, αναλύσεις) είναι πρωτόγνωρα, κερδίζουν παντού την προσοχή. Όταν θα διαδοθούν, πράγμα που ασφαλώς θα προχωρήσει με τις επιταχυνόμενες ταχύτητες της εποχής, θα έχουμε οφέλη αλλά και επίσης πρωτόγνωρα προβλήματα.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη και τα έργα της αποτελούν μια πραγματικότητα αλλά και ένα δέον. Μόνο τις δυνατότητες να αναλογιστούμε να καταγραφούν παγκόσμιες απειλές, όπως η κλιματική αλλαγή και η διατροφική (αν)επάρκεια, ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν, καθώς και να αναπτυχθούν σωτήριες εφαρμογές στον τομέα της υγείας, τότε καταλαβαίνουμε αμέσως τη ζωτική σημασία αυτής της προόδου και ότι πρέπει να την στηρίξουμε.

Ανάλογης βαρύτητας είναι ωστόσο οι αντίστοιχοι κίνδυνοι. Από τα πολλά οφέλη (που συχνά είναι άμεσα) και τα μειονεκτήματα (που συνήθως είναι μακροπρόθεσμα), ας φέρουμε στο (ανθρώπινο) μυαλό μας εδώ και τώρα ένα συγκεκριμένο κίνδυνο. Όχι επειδή είναι βαρύτερος στο ζύγι, ούτε επειδή βρίσκεται κοντά μας: Αντίθετα μακρινός φαίνεται, κι είναι εύκολο να τον απωθούμε. Αναφέρομαι στον κίνδυνο να εξασθενήσει ο ανταγωνισμός στις τέχνες, στις επαγγελματικές δεξιότητες, στην επιστημονική οξυδέρκεια, καθώς οι λύσεις και τα έργα θα βρίσκονται πλέον άμεσα διαθέσιμα σε ένα κινητό, σε ένα τάμπλετ, «με ένα κλικ». Έτσι ο πρώην καρπός του μόχθου θα είναι εξίσου άκοπα και αμεσόχρονα προσιτός τόσο στον τεμπέλη όσο και στον προκομένο.

Αρκετοί βέβαια και τότε θα μοχθούν για την παραγωγή των αλγορίθμων και των προγραμμάτων, αλλά θα επιδίδονται λίγο πολύ στο ίδιο είδος μηχανικής – μαθηματικής ενασχόλησης. Πόσες ιδιαίτερες τέχνες και ευαισθησίες έτσι θα χαθούν! Και ποιο νόημα θα απομείνει άραγε για την πρακτική σοφία, για τη φρόνηση δηλαδή και για το σώμα, όταν η κίνηση του αντίχειρα θα αρκεί αντί για άπειρες άλλες κινήσεις του σώματος.

Ο ανθρώπινος πολιτισμός δημιούργησε αριστουργήματα επιλέγοντας με την πάροδο του χρόνου τα πιο εμπνευσμένα ανάμεσα σε πολλά έργα. Η παιδεία είναι αγώνας μάθησης για μαθητές και δασκάλους. Έτσι θαρρείς συλλογικά κάπου δημιουργήθηκε το ποιηματάκι «φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου να περπατώ να πηγαίνω στο σχολειό..», κυκλοφόρησε σε όλη την Ευρώπη κι έφτασε σε κάθε πόλη και χωριό. Κοντά στη γνώση και η τέχνη: Ανάμεσα στο κιθαρίστα ή τον λυράρη και στο όργανό τους υπάρχει μια σχέση θαρρείς αμφίδρομη, καθώς η χορδή μοιάζει να αντιγυρίζει μεράκι και ψυχή. Ακόμη και να τιμωρεί. «Τον μπαγλαμά μου έσπασα και τώρα τι θα κάνω…».

Δεν είναι όμως μόνο ο πολιτισμός που χτίζεται με την ποικιλία και τους αγώνες. Η ίδια η γήινη φύση αναπτύχθηκε όχι με την ομοιομορφία, παρά με την επιλογή και επιβίωση των ειδών εκείνων που ανέπτυσσαν ιδιότητες και ικανότητες για να αποφεύγουν τους κινδύνους. Αναφερθήκαμε στο δέον, στο «πρέπει» της ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης. Εξίσου αναγκαίοι είναι οι κανόνες για την αποτροπή των ισοπεδωτικών κινδύνων που θα προκύψουν με τη διάδοσή της.

Από την άποψη αυτή η εποχή μας μοιάζει με εκείνη του Ρουσσώ: Όταν όλοι δέχονταν ότι ο κόσμος αυτός είναι ό,τι έχουμε και δεν έχουμε, αλλά χωρίς κάποιους κανόνες η κοινωνική ειρήνη και πρόοδος είναι αδύνατη.

*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις