Νίκος Παρασκευόπουλος: Η ευδαίμων επανάσταση του καλλιτέχνη

Οι μουσικοί, οι ζωγράφοι, οι ηθοποιοί, οι χορευτές, βρίσκονται στους δρόμους από μέρες. Διαμαρτύρονται όπως είναι γνωστό ιδίως για την μη αναγνώριση των καλλιτεχνικών σπουδών τους και των επαγγελματικών δικαιωμάτων τους. Η κυβέρνηση, αδιάφορη για την ουσία των διαμαρτυριών, φάνηκε να συγκινείται από την επικοινωνιακή δυναμική των κινητοποιήσεων. Η παρουσία γνωστών πρωταγωνιστών τράβηξε τα βλέμματα και οι αστυνομικές – κατασταλτικές επιχειρήσεις σε διάφορες συγκεντρώσεις συνέβαλαν να κορυφωθεί το ενδιαφέρον.

Το μακρύ χέρι της αγοράς χρειάστηκε έτσι να πραγματοποιήσει μια ένεση ωμής πραγματικότητας στον εικονικό κόσμο της (δήθεν ανύπαρκτης) παιδείας της τέχνης. Αφήνονται οι καλλιτέχνες χωρίς κονδύλια και πιστοποιήσεις, αγνοούνται, αλλά όχι και να τους χειροκροτεί ο κόσμος και «να τραυματίζεται η δημοφιλία μας»! Ας μην παρεξηγηθούμε εδώ: Η στάση αυτή της παραγνώρισης δεν χαρακτηρίζει μόνο την κυβέρνηση, αλλά και άλλους φορείς εξουσίας που παρακολουθούν σαν ουδέτεροι.

Στο πεδίο της μουσικής, για παράδειγμα, ο νεοφιλελευθερισμός αφυπνίζεται κατ΄ εξαίρεση, όταν αυτή αποτελεί κερδοφόρο εμπόρευμα. Η Ολιγαρχία συνειδητοποιεί την εργαλειακή δύναμη της τέχνης και την εκμεταλλεύεται. Καταστατικά όμως η μουσική πηγάζει από τους πολλούς και αυτούς υπηρετεί. Δημιουργείται με συνθήκες δήμου, το λέει η ίδια λέξη: Με διάδοση από στόμα σε στόμα, σε πλατείες, ταβέρνες και πανηγύρια, χορωδίες, ορχήστρες και γκρουπάκια και σε αίθουσες συναυλιών. Πρώτα ζυμώνεται με κυκλοφορία («ελεύθερη»!) των μουσικών. Τα υπόλοιπα είναι εξόρυξη και επεξεργασία σε δεύτερο χρόνο.

Οι αναμενόμενες αντιρρήσεις για τα παραπάνω δημοκρατικά, δηλαδή οι φωνές όσων συνηγορούν υπέρ της υποβάθμισης των καλλιτεχνικών σπουδών σε απλό αγοραίο προϊόν, είναι υπολογίσιμες σε ισχύ. Τι χρειάζονται, λένε αρκετοί, οι σπουδές, όταν τα πιο ακριβά και κερδοφόρα αστέρια του πενταγράμμου είναι αυτοδίδακτα ή ξεχωρίζουν με κριτήρια λαμπερού show; «Κι από φωνή κορμάρα» δεν λέει το λαϊκό σκώμμα; Ούτε καν εμπορική άμιλλα χρειάζεται, θεωρούν: Οι βιομηχανίες του βινυλίου, του σιντί και του πικάπ έσβησαν, ζήτω το δωρεάν youtube και οι πλατφόρμες που με ελάχιστη συνδρομή προσφέρουν απεριόριστη ποσότητα μουσικής απόλαυσης. Ο στοχαστής της οικονομίας και της πολιτικής J. Rifkin καθαρά τα εκλαΐκευσε αυτά στο βιβλίο του Τhe Zero Marginal Cost Society (2014, Η κοινωνία του μηδενικού οριακού κόστους). Με δυο λόγια: Η αγορά χρειάζεται την καλή μουσική μόνο για το κέρδος, αλλά το κέρδος εδώ πια σταδιακά εκλείπει. Ή μάλλον αποκλείεται, καθώς προτάσσονται άλλα. Κατά το κοινωνικός αποκλεισμός, μουσικός αποκλεισμός!

Οι αντιρρήσεις έρχονται και από την καλόπιστη πλευρά: «Αιώνες τώρα οι μουσικοί ήταν αυτοδίδακτοι, τι χρειάζονται τώρα τα επίσημα διδασκαλεία και τα διπλώματα»; Ναι, αλλά στους αιώνες εκείνους η φύση και η κοινότητα επέτρεπαν στους μουσικούς να επιβιώνουν. Τώρα η στοιχειώδης αναγνώριση και η επιβίωση απαιτούν όρους τυπικούς. Το πανεπιστήμιο μάλιστα δεν προσφέρει για τις καλές τέχνες μόνο δεξιοτεχνία, αλλά και θεωρητικές γνώσεις.

Η κυβέρνηση εντωμεταξύ φροντίζει συστηματικά να αποσιωπά την ύπαρξη εξαιρετικών τμημάτων μουσικών σπουδών, θεάτρου, κινηματογράφου και παραστατικών τεχνών που λειτουργούν εδώ και χρόνια στα ελληνικά ΑΕΙ. Στο διαχρονικό πρόβλημα της αδιαβάθμητης καλλιτεχνικής παιδείας που παρέχεται ακόμη υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία στο συντριπτικό της ποσοστό είναι στα χέρια ιδιωτών, βρέθηκε μια νέα ευκαιρία κυβερνητικής κριτικής σε βάρος του δημόσιου χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης.

Γι’ αυτό λοιπόν οι καλλιτεχνικές σπουδές «πρέπει» να μην ενδιαφέρουν την ανώτατη εκπαίδευση, την παιδεία γενικά. Γι΄ αυτό, όπου όντως οι σπουδές αυτές διακρίνονται, τότε ο Πρωθυπουργός, οι αρμόδιοι Υπουργοί και άλλοι αστέρες της πολιτικής υποτιμούν την ύπαρξή τους. Η αγορά και η εξουσία βρίσκονται υπεράνω της τέχνης. Το αντίστροφο θα αποτελούσε μια ευδαίμονα επανάσταση.

*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις