Νίκος Παρασκευόπουλος: Η στιγμή της αδρεναλίνης

Στη στιγμή της αδρεναλίνης, της καταδίωξης με τη μοτοσυκλέτα, ή του πανικού ή της μέθης ή μιας υπνηλίας, η δράση (αν δεν φθάσει στα όρια του ακαταλόγιστου) δεν παύει να στηρίζεται στα προϋπάρχοντα της ψυχής. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες άλλωστε δεν υπάρχει χρόνος για ψύχραιμες σταθμίσεις και επιχειρηματολογίες: Καθορίζουν τη στάση οι περιστάσεις και τα έτοιμα της προσωπικότητας, τα ανακλαστικά.

Γι’ αυτό ακριβώς για την πρόληψη μιας κακής επιλογής από τον όποιο αστυνομικό που συχνά μπλέκεται σε έκτακτες καταστάσεις, έχουν καίρια σημασία τα αφομοιωμένα από αυτόν κίνητρα και αντικίνητρα. Αν έχει καταλάβει ότι πρακτικά η υπέρμετρη αντίδραση μένει ατιμώρητη ή – ακόμη χειρότερα – ότι καταξιώνεται από τους ανωτέρους και από τους συναδέλφους του, τότε και την επόμενη φορά δεν θα διστάσει να ξεπεράσει τα όρια.

Γι’ αυτό ακριβώς ειδικότερα:

• Η επίσκεψη του Υπουργού κ. Θεοδωρικάκου στη ΓΑΔΑ στους 7 αστυνομικούς που συμμετείχαν στη θανατηφόρα καταδίωξη στο Πέραμα του 18χρονου Τσιγγάνου Ν. Σαμπάνη, μόνο αντικίνητρο για παρεκτροπές δεν αποτελούσε. Ήταν μήνυμα με πολλούς αποδέκτες: Προς την ευρωπαϊκή έννομη τάξη και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ότι οι καταδίκες τους για άμετρη αστυνομική βία δεν απασχολούν. Προς το εσωτερικό της χώρας, ότι ακόμη κι αν ασκηθεί βία υπέρμετρη και θανατηφόρα «οι δράστες ανήκουν στην οικογένειά μας». Στην περίπτωση που το μήνυμα θα ήταν αντίστροφο, πολύ πιθανό στη Θεσσαλονίκη τα πράγματα να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά.
• Για τον ίδιο λόγο επίσης χρειάζεται να αφιερώνεται πολύς χρόνος στην εκπαίδευση των αστυνομικών. Αυτή θα πρέπει να καλύπτει όχι μόνο τεχνικά θέματα, αλλά και νομικούς κανόνες, κατεξοχήν τις συνταγματικές ρυθμίσεις που αφορούν (ιδίως) την αναλογικότητα των ανθρώπινων αξιών, την ισότητα των πολιτών, την ασφάλεια αλλά και τα ατομικά δικαιώματα. Οι ταχύρρυθμες εκπαιδεύσεις μπορεί να αρκούν για τη χρήση ενός απλού μηχανήματος, αλλά είναι επικίνδυνες έως και ολέθριες όταν κρίνονται επαρκείς για τη δημόσια δύναμη που εκτίθεται και εκθέτει τις ζωές των ανθρώπων.
• Για τον ίδιο λόγο, τέλος, τα Δελτία Τύπου και οι ανακοινώσεις που εκδίδονται από Αστυνομικές Υπηρεσίες μετά την τέλεση εγκλημάτων, πρέπει να είναι ακριβή κι όχι μεροληπτικά. Να είναι εξίσου για όλους λιτά, φιλικά ή αυστηρά, κι όχι συναδελφικά ή πολωμένα. Αυτό το χαρακτηριστικό έλειψε και στην πρόσφατη περίπτωση της Θεσσαλονίκης: Πρώτο, αποσιωπήθηκε το γεγονός ότι το θύμα χτυπήθηκε στο κεφάλι από σφαίρα. Δεύτερο υιοθετήθηκε η εκδοχή της άμυνας κι όχι της καταδίωξης, αν και αυτό είναι ένα κρίσιμο ζητούμενο που θα πρέπει να προκύψει από την ανάκριση και τη δίκη με προσεκτική διερεύνηση. Όχι να προτάσσεται ως δεδομένο.

Το θέμα των ανακοινώσεων αποτελεί ένα πάγιο πρόβλημα της ελληνικής αστυνομικής πρακτικής. Χειρότερα είναι μάλιστα τα πράγματα όταν αντί επίσημης ανακοίνωσης έχουμε «ανώνυμες αστυνομικές πηγές» που τροφοδοτούν «εκλεκτούς» του αστυνομικού ρεπορτάζ. Τυχαίνει να έχω προσωπική ανάμνηση από πληροφορίες ανώνυμων αρμοδίων για δράστες που δήθεν είχαν αποφυλακιστεί με το «Νόμο Παρασκευόπουλου», ενώ στην πραγματικότητα δεν είχαν περάσει καν από τη φυλακή. Είναι πολύ καθαρότερη η αμερικάνικη αστυνομική τακτική: Σε σημαντικές υποθέσεις η Αστυνομία καλεί όλους τους δημοσιογράφους και δίδει συνέντευξη Τύπου, ενώ πασχίζει να καταστέλλει τις υπόγειες διαρροές.

Αυτονόητο ότι η δημοκρατία χρειάζεται την δημόσια Αστυνομία και τους πολλούς ευσυνείδητους – μέχρις ηρωισμού κάποτε – Αστυνομικούς. Χρειάζεται επίσης αξιόπιστες αστυνομικές ανακοινώσεις, κι όχι πρώιμες δικαιώσεις συναδέλφων που επαναλαμβανόμενες θα φθάσουν να θυμίζουν τον αισώπειο μύθο με το βοσκό και το λύκο και να μην τις προσέχει ο κόσμος. Οι ατομικές περιπτώσεις παρεκτροπής, καθώς και η άνωθεν παραμέληση της οργανωμένης προληπτικής πολιτικής, όπως στις παραπάνω τρεις περιπτώσεις, πλήττουν σοβαρά την κοινωνική ζωή και την ίδια την έννομη τάξη. Το πλήγμα δεν φαίνεται στη νηνεμία, αλλά εκδηλώνεται τη στιγμή της αδρεναλίνης.

*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις