Νίκος Παρασκευόπουλος: Ιστορικής σημασίας απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Ο τίτλος του άρθρου αφορά δύο πρόσφατες (δημοσίευση 16/2/2022, C-156/21 και C-157/21)) αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα αυτές αφορούν την Ουγγαρία και την Πολωνία, αύριο το οποιοδήποτε κράτος μέλος της Ε. Ε.

Στα θέματα των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου όπως είναι γνωστό η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησε διακριτικά. Δεν είναι περίεργο, αφού ιδρύθηκε αρχικά ως οικονομική Ένωση (Κοινή Αγορά). Ασφαλώς δεσμεύουν γενικότερα η Οικουμενική και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ενώ θεσπίστηκαν εντωμεταξύ και ανάλογα θεσμικά κείμενα και από την Ε.Ε. Ωστόσο η εφαρμογή και η λήψη μέτρων σε περιπτώσεις παραβιάσεων αφήνεται κατά βάση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που δεν είναι όργανο της Ε.Ε. Αποτέλεσμα, η προστασία να είναι αποσπασματική και σπάνια.

Αυτό αλλάζει. Προκειμένου να εντείνει αυτόν τον έλεγχο, κατά το Δεκέμβριο 2020 η Ένωση θέσπισε ένα νέο μηχανισμό ελέγχου των κρατών – μελών για την τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου (εδώ κατ΄ εξοχήν εντάσσονται η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και του Τύπου). Σύμφωνα με αυτόν τα όργανα της Ε. Ε., σε περίπτωση αθέτησης των κανόνων τους, μπορούν μεταξύ άλλων να θεσπίσουν αναστολές ή περικοπές από προγράμματα χορηγιών που επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό της Ένωσης.

Η Ουγγαρία και η Πολωνία με διάφορα νομικά επιχειρήματα ζήτησαν από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ακυρωθεί ο συγκεκριμένος Κανονισμός. Το Δικαστήριο απέρριψε τα επιχειρήματα και δέχθηκε ότι ο Κανονισμός είναι σύμφωνος με τη Συνθήκη της Ε.Ε., ότι υπηρετεί το κράτος δικαίου και σέβεται τα πλαίσια αρμοδιότητας των οργάνων.

Σκληραίνουν λοιπόν πια τα πράγματα. Οι αδιάφοροι για τις δικαιοκρατικές εγγυήσεις πολιτικοί, σηκώνουν ανήσυχοι το φρύδι μόλις ακούν για κονδύλια. Μια χώρα μέλος δεν θα μπορεί πλέον από τη μια να παραβιάζει τις αρχές του κράτους δικαίου (πχ να παρεμβαίνει στη λειτουργία της ανεξάρτητης δικαιοσύνης) και από την άλλη να χρηματοδοτείται για να λειτουργεί με τρόπο που θίγει αυτές τις αρχές.

Δύσκολη η απόφαση του ΔΕΚ, αφού φαίνεται να παρεμβαίνει δραστικά στην άσκηση πολιτικής εκ μέρους των κρατών – μελών. Από την άλλη, είναι λογική: Δεν θα ήταν συνεπές, προκειμένου να γίνει δεκτή η ένταξη μιας χώρας στην Ε.Ε. να τίθενται όροι σεβασμού κάποιων θεμελιακών κανόνων, και μετά την ένταξη να αφήνονται οι χώρες άνετα και ανέξοδα να τις παραβιάζουν. Με απλά λόγια : Η συνύπαρξη, η πολιτική συνεργασία, η κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη, δεν είναι δυνατές αν δεν συνδέουν κάποιες κοινές αξίες όπως η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Σε χώρες πχ όπου οι κυβερνήσεις προσπαθούν να υπαγορεύουν αποφάσεις στα δικαστήρια, ποιος είναι ένοχος ή ποιος είναι αθώος (θυμίζει κάτι αυτό!) οι κυβερνητικοί παράγοντες πρέπει να προσέχουν. Μεθοδεύουν όχι μόνο αδικίες αλλά και λιτότητες (περικοπές) στους λαούς τους και στα κονδύλια που διαχειρίζονται.

Δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς έδαφος και κυρίαρχο λαό. Οι κανόνες της δημοκρατίας δεν μπορούν να εκχωρούνται χωρίς να προκύπτει δυσλειτουργία της και σοβαρός περιορισμός κυριαρχίας. Ωστόσο, σε κάθε γωνιά της γης εξίσου οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα να μην αδικούνται, να μη βασανίζονται, να μην αντιμετωπίζονται άνισα ή σαν σκουπίδια χωρίς ψυχή. Αυτά τα δικαιώματα είναι οικουμενικά, άλλωστε αποτελούν και στηρίγματα της δημοκρατίας.

Αναδιατυπώνω επομένως τον τίτλο: Η Ευρωπαϊκή Ένωση γίνεται δικαιότερη.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις