Νίκος Παρασκευόπουλος: Καταργούμε το έγκλημα!

Αυτή ήταν  η ξεκάθαρη  προεκλογική εξαγγελία της σημερινής κυβέρνησης κατά τις παραμονές  των εκλογών το 2019. «Απλές λύσεις»: Με λίγες νομοθετικές  και αστυνομικές κινήσεις (αυστηροποιήσεις ποινών, άλωση του «αβάτου» των Εξαρχείων κλπ), το έγκλημα θα έπαυε να αποτελεί πρόβλημα, η τάξη και η ασφάλεια θα επανέρχονταν.  Ή ίσως θα βασίλευαν για πρώτη φορά.

Η ζωή δεν πειθάρχησε. Το έγκλημα, όντας παγκόσμια και διαχρονική σταθερά, δεν νικήθηκε. Οι πρόσφατες στατιστικές της αστυνομίας έδειξαν μια ετήσια αύξηση το 2021, τόσο του συνολικού αριθμού των εγκλημάτων όσο και της σοβαρής εγκληματικότητας ειδικά. Όχι βέβαια εκρηκτική, όπως οι τίτλοι την εμφανίζουν να είναι στα πεδία του οργανωμένου εγκλήματος, των συμμοριών ανηλίκων και αντίστροφα των σε βάρος ανηλίκων  αποπλανήσεων, αλλά πάντως αισθητή.

Η αυταρχική πολιτική που υποστηρίζει την αυστηρότητα σαν  πανάκεια, φάρμακο  εύκολο και αποτελεσματικό για την αποτροπή της εγκληματικότητας, διαψεύδεται καθημερινά  επειδή παραγνωρίζει δυο βασικές παραμέτρους: Καταρχάς, ότι το έγκλημα είναι φαινόμενο με κοινωνικές και ψυχολογικές διαστάσεις, η αλλαγή των οποίων αποτελεί και το πρώτο και πιο βασικό μέσο αντίδρασης. Κατά δεύτερο, ότι αποτελεσματική δεν είναι η αυστηρή αλλά η δίκαια ποινή. Όχι μόνο «αδίκησες –  πληρώνεις», αλλά «τόσο αδίκησες, τόσο πληρώνεις».

Αυτό το ισοζύγιο  δεν είναι μόνο μια κοινωνική, αλλά και θεσμική επιταγή. Η αρχή της αναλογικότητας κατοχυρώνεται ρητά στο ελληνικό Σύνταγμα (άρθρο 25 παράγραφος 1) και νομολογιακά στις αποφάσεις  του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Αντίθετα προβληματική και ελλειμματική είναι η ισχύς της  αρχής της αναλογικότητας σε Πολιτείες των ΗΠΑ και σε λιγοστές ακόμη χώρες. Με νομοθετήματα που θεσπίστηκαν στη δεκαετία του 1990, όποιος κρίνεται ένοχος για τρίτη φορά, σε ορισμένες πολιτείες  έστω και για ελαφριά εγκλήματα, καταδικάζεται σε ισόβια και δεν μπορεί με κανένα τρόπο να βγει από την φυλακή αν δεν περάσουν 20 χρόνια.

Υποστηρικτές της ρύθμισης δεν λείπουν, αλλά και η κριτική σε βάρος της είναι οξεία. Έγιναν κάποιες μεταρρυθμίσεις για την εξομάλυνσή της, χωρίς όμως να καλύψουν  όλες τις περιπτώσεις. Πρόσφατα στον ημερήσιο Τύπο (The Guardian, 2/11/2022) δημοσιεύθηκε άρθρο για την περίπτωση του David Coulson, o οποίος στα 55 του χρόνια βγήκε από την φυλακή στην Καλιφόρνια για πρώτη φορά μετά από εγκλεισμό 20 ετών. Είχε κλειστεί στη φυλακή για κλοπή 14 δολαρίων σε «ψιλά», ενώ και τα προηγούμενα εγκλήματά του ήταν εξίσου ελαφρά.  Το άρθρο της  εφημερίδας γράφει πολλά, για τη θυματοποίησή του στην παιδική του ηλικία, την εμπλοκή του στα ναρκωτικά, τα ψυχολογικά του  προβλήματα, αλλά και για την θερμή υποδοχή που του επιφύλαξε η μεγάλη του οικογένεια όταν βγήκε από την πόρτα της φυλακής.

Το σημαντικό είναι κάτι που το άρθρο του Guardian δεν παραλείπει να  υπενθυμίσει: Ότι, σύμφωνα με τις έρευνες και την ως τώρα εμπειρία η εφαρμογή της τόσο σκληρής και δυσανάλογης νομοθεσίας δεν έδειξε μείωση ποσοστών εγκληματικότητας. Άδικος κόπος κατά κυριολεξία.

Θα έπρεπε ακόμη και χωρίς το τελευταία αυτό εύρημα, από μόνη της η κατανόηση της βάρβαρης αυτής μεταχείρισης να οδηγούσε σε απόρριψη κάθε παρόμοιας κύρωσης: Η υπέρβαση του δίκαιου μέτρου αποτελεί ωμή αδικία, όπως άλλωστε ισχύει για την υπέρβαση του μέτρου της άμυνας. Καθώς όμως ένας πολιτισμός αυταρχικού και χωρίς μέτρο τιμωρητισμού (πχ ισόβια ως αποκλειστική ποινή) διαδίδεται και στη χώρα μας συστηματικά, ας το συγκρατήσουμε. Το μήνυμα της άμετρης σκληρότητας δεν φέρνει ασφάλεια, αλλά διαχέει κρούσματα βίας. Παραδειγματίζει, πως να λύνεις και συ τις διαφορές με το διπλανό σου.

•    Ο Νικος Παρασκευόπουλος, ομ. καθηγητής ΑΠΘ

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις