Νίκος Παρασκευόπουλος: Ο Κοέλιο και το σύμπαν

Από τα τέλη του 1988 που κυκλοφόρησε το βιβλίο του Βραζιλιάνου Πάουλο Κοέλιο «Ο Αλχημιστής» σχεδόν σε όλο τον κόσμο έγινε πασίγνωστη η φράση του «όταν θελήσεις κάτι πάρα πολύ, το σύμπαν όλο θα συνωμοτήσει για να εκπληρωθεί η επιθυμία σου».

Κατά ένα περίεργο και τελείως ανάποδο τρόπο η φράση μου έρχεται στο νου κάθε φορά που γίνεται λόγος για επεισόδια φθοράς ή καταστροφών του γήινου περιβάλλοντος. Μοιάζει τώρα όλος ο πληθυσμός της γης να συνωμοτεί προκειμένου το σύμπαν, με τα δάση (στη Μεσόγειο, αλλά ακόμη στον Καναδά και στη Σιβηρία) να καίγονται, το πόσιμο νερό να λιγοστεύει, η στάθμη της θάλασσας να ανεβαίνει.

Κράτη εξοπλίζονται με αυτόματα όπλα, σκορπούν όλεθρο και ισοπεδώνουν, είδη διατροφής χάνονται, εργοστάσια μεγάλων επιχειρήσεων ρυπαίνουν με επίσημη ανοχή, ανέμελοι πολίτες σκορπούν αποτσίγαρα, πλαστικά καλαμάκια και πώματα αναψυκτικών που διατηρούνται για τόσες δεκαετίες κλπ.

Να λοιπόν μια γενικευμένη συνωμοσία, μόνο που αυτή δεν έχει μορφή υπόγειας συνεννόησης, αλλά αμοιβαίας ανοχής. Κλείνουμε όλοι τα μάτια, για χάρη του ιδιωτικού συμφέροντός μας και των κερδών.

Στη δεκαετία του ογδόντα πολλοί έφηβοι και έφηβες έντυσαν με τη φράση του Κοέλιο τα όνειρά τους. Είτε επειδή τότε ήμουν κιόλας μεγαλύτερος, είτε επειδή ο σκεπτικισμός (μου) έφθανε σε άχαρα επίπεδα κυνισμού, μοιραζόμουν δεξιά κι αριστερά τις «απορίες».

Αλήθεια η βούληση ενός θα μπορούσε να δαμάσει τα στοιχεία της φύσης; Ή, να ανατρέψει σχέσεις παραγωγής και εκμετάλλευσης, που παράγουν αδικίες; Τί θα έλεγε ο Κάρολος; Θα αρκούσε η βούληση του όποιου «ενός» χωρίς αρετή, φρόνηση και διαλογική παιδεία, για να βρει αυτός ο επιδιώκων την ευδαιμονία (τί θα έλεγε ο Σταγειρίτης;) και το θησαυρό του; Και, ποια συνωμοσία θα επικρατήσει άραγε, αν βρεθούν πολλοί με σιδερένια βούληση αλλά συγκρουσιακές και τελείως ασύμβατες μεταξύ τους επιδιώξεις;

Ας σκεφθούμε παραδείγματα των ημερών μας. Τι θα πούμε στις αμμουδιές για τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες και επιδιώξεις του επιχειρηματία με τις ξαπλώστρες, αλλά και για τις αντίθετες επιδιώξεις των κινηματιών της πετσέτας; Ποιους θα στηρίξει το σύμπαν; Τί θα υποθέσουμε για το διανομέα που πέθανε από θερμοπληξία; Δεν ήταν τόσο ισχυρή η επιδίωξή του για επιβίωση του ίδιου και της οικογένειάς του, ώστε να συνωμοτήσει το σύμπαν να τον σώσει; Επειδή τάχα δεν πολυθέλουν να ζήσουν, χάνονται πρόσφυγες σε θαλάσσιες ή στεριανές διαδρομές;

Άλλες ευνόητες, άλλες της καλοκαιριάτικης στιγμής, άλλες κρατημένες ένδον από δεκαετίες οι παραπάνω σκέψεις. Οι ειδικοί γνωρίζουν πολλά για την εγγύτητα της υποβάθμισης του γήινου περιβάλλοντος, αν προλαβαίνουμε ή όχι κάτι να σώσουμε. Άλλωστε η κυριότερη ίσως εισφορά της τεχνητής νοημοσύνης έγκειται στην πρωτόγνωρη δυνατότητα να βρεθούν παγκόσμιοι δείκτες πορείας, παρά τη ρευστότητα και την εγγύς του χάους πολυπλοκότητα των δεδομένων.

Προσωπικά, κλείνοντας για λίγο σκέψεις και βιβλία, προτιμώ αντί για τη φράση του Κοέλιο να φέρνω στο νου τη φιλοσοφία των στεγνών προγραμμάτων: «Μπορείς, αλλά όχι μόνος».

*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις